Nghiên cứu cách ứng phó với stress trong học tập ở học sinh trường thpt hướng hóa - quảng trị

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA TÂM LÝ – GIÁO DỤC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP:

NGHIÊN CỨU CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS

TRONG HỌC TẬP Ở HỌC SINH TRƯỜNG THPT

HƯỚNG HÓA - QUẢNG TRỊ

GVHD: Nguyễn Thị Hồng Nhung

Sinh viên: Nguyễn Thị Xuân Diệu

MSSV: 32002171009

Lớp: 17CTL2

Khóa học: 2017 - 2021

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2021

1

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin cảm ơn cô Nguyễn Thị Hồng Nhung, cô đã hƣớng dẫn cho

em và giúp em có thể hoàn thành bài nghiên cứu khoa học này của mình, cô đã cho em

những ý kiến, những góp ý ngay từ ban đầu việc, hƣớng dẫn và cho em ý kiến về tên

đề tài cho đến khi em hoàn thành xong bài nghiên cứu của mình, cô đã giúp em tháo

gỡ đƣợc những thắc mắc và những khó khăn trong quá trình em tiến hành nghiên cứu.

Ngoài ra, cô còn cho em những lời khuyên khi em gặp phải những sai sót trong quá

trình làm bài. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của cô.

Tiếp theo, em xin cảm ơn Khoa Tâm lý - Giáo dục, là nơi học tập và gắn bó với

em trong gần 4 năm qua, nơi đã cho em rất nhiều những nền tảng, kiến thức, những

trải nghiệm về ngành Tâm lý học và là nơi tạo điều kiện cho em đƣợc học, đƣợc đọc,

đƣợc thực hành, tìm hiểu để biết thêm những kiến thức mới bổ ích và thú vị. Góp phần

giúp em hoàn thành bài nghiên cứu của mình.

Em xin cảm ơn Trƣờng THPT Hƣớng Hóa đã tạo điều kiện cho em có thể tiến

hành khảo sát và thu thập số liệu, cảm ơn các em học sinh tại Trƣờng THPT Hƣớng

Hóa đã rất nhiệt tình hoàn thành bài khảo sát và các câu hỏi phổng vấn.

Cuối cùng, xin cảm ơn chính bản thân mình đã luôn cố gắng, chịu khó tìm tòi,

học hỏi để có những kiếm thức mới có thể hoàn thiện bài nghiên cứu này của chính

mình.

Đà Nẵng, tháng 04/2021

Nguyễn Thị Xuân Diệu

2

LỜI CAM ĐOAN

Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng em.

Các dữ liệu, kết quả trong bài nghiên cứu là trung thực và chƣa từng công bố

trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả nghiên cứu

Nguyễn Thị Xuân Diệu

3

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

THPT: trung học phổ thông

KHXH VN: khoa học xã hội Việt Nam

ĐHQG: đại học quốc gia

LTTT: lý thuyết tƣơng tác

GV: giáo viên

NV: nhân viên

CB: cán bộ

GD - ĐT: giáo dục - đào tạo

4

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1 Biểu hiện thƣờng có khi học sinh gặp stress trong học tập tr.58

Bảng 2 Nguyên nhân gây stress trong học tập ở học sinh THPT tr.62

Bảng 3

Thống kê mô tả hậu quả của stress trong học tập ở học sinh

THPT

tr.65

Bảng 4 Cách ứng phó với stress trong học tập của học sinh THPT tr.66

Bảng 5

Thống kê mô tả kiểu ứng phó tích cực với stress trong học tập

của học sinh THPT

tr.68

Bảng 6

Thống kê mô tả kiểu ứng phó tiêu cực với stress trong học tập

của học sinh THPT

tr.69

Bảng 7

Thống kê mô tả kiểu ứng phó lảng tránh với stress trong học

tập của học sinh THPT

tr.70

Bảng 8 Ngƣời trợ giúp học sinh ứng phó với stress trong học tập tr.61

Bảng 9

Mong muốn của học sinh về ngƣời trợ giúp ứng phó với stress

trong học tập

tr.72

Bảng 10 Mục đích ứng phó với stress trong học tập của học sinh THPT tr.73

Bảng 11

Mối tƣơng quan giữa các kiểu ứng phó với stress trong học tập

và mức độ stress của học sinh THPT

tr.73

Bảng 12

Mối tƣơng quan giữa các kiểu ứng phó với stress trong học tập

và thành tích học tập của học sinh THPT

tr.74

5

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1 Thực trạng stress của học sinh THPT qua thang đo stress PSS tr.57

Biểu đồ 2

Thực trạng stress của học sinh THPT qua thang đánh giá

DASS 21

tr.58

Biểu đồ 3

Biểu hiện của stress trong học tập thƣờng gặp ở các khối lớp

học sinh THPT

tr.60

Biểu đồ 4

Nguyên nhân gây stress trong học tập ở các khối lớp học sinh

THPT

tr.63

6

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................9

2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................10

3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu.......................................................................11

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu .....................................................................................11

3.2. Khách thể nghiên cứu......................................................................................11

4. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................11

5. Phạm vi nghiên cứu ...............................................................................................11

5.1. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................11

5.2. Địa bàn nghiên cứu .........................................................................................11

5.3. Số lƣợng khách thể nghiên cứu.......................................................................11

6. Giả thuyết nghiên cứu............................................................................................11

7. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................11

7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận..........................................................11

7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn.......................................................11

7.3. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu bổ trợ ...........................................................12

8. Cấu trúc của báo cáo..............................................................................................12

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ STRESS VÀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS

TRONG HỌC Ở HỌC SINH ........................................................................................13

1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu stress và cách ứng phó......................................13

1.1. Tổng quan nghiên cứu ngoài nƣớc..................................................................13

1.2. Tổng quan nghiên cứu trong nƣớc ..................................................................22

2. Cơ sở lý luận về stress ...........................................................................................30

2.1. Lý luận chung về stress...................................................................................30

2.1.1. Lý thuyết và các quan điểm về stress...........................................................30

7

2.1.2. Khái niệm stress...........................................................................................31

2.1.3. Các mức độ và biểu hiện của stress .............................................................33

2.1.4. Nguyên nhân gây ra stress ...........................................................................36

2.1.5. Hậu quả của stress........................................................................................37

2.5.1. Ảnh hƣởng của stress về mặt tâm lý ............................................................38

2.5.2. Ảnh hƣởng của stress về mặt sinh lý và cơ thể............................................39

2.6. Biện pháp giúp giảm stress .............................................................................40

2.2. Lý luận chung về ứng phó với stress trong học tập của học sinh ...................40

2.2.1. Khái niệm.....................................................................................................40

2.2.1.1. Khái niệm ứng phó với stress....................................................................40

2.2.1.2. Khái niệm ứng phó với stress trong học tập của học sinh Học sinh THPT

................................................................................................................................42

2.2.2. Phân loại ứng phó với stress ........................................................................44

2.2.3. Đo lƣờng ứng phó ........................................................................................46

2.2.4. Cách ứng phó với stress trong học tập của học sinh THPT.........................46

Tiểu kết Chƣơng 1: ....................................................................................................47

CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................48

1. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu..........................................................................48

2. Tổ chức nghiên cứu ...............................................................................................49

2.1. Khách thể khảo sát ..........................................................................................49

2.2. Đặc điểm khách thể khảo sát...........................................................................50

3. Các phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................50

3.1. Nghiên cứu lý luận ..........................................................................................50

3.2. Nghiên cứu thực tiễn.......................................................................................51

3.3. Phƣơng pháp xử lý thống kê toán học.............................................................54

Tiểu kết Chƣơng 2: ....................................................................................................55

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS

TRONG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG THPT HƢỚNG HÓA....................56

1. Thực trạng stress ở học sinh trƣờng THPT Hƣớng Hóa........................................56

1.1. Đánh giá chung mức độ stress của học sinh THPT ........................................56

1.2. Các biểu hiện thƣờng gặp khi học sinh gặp stress trong học tập ....................57

1.3. Nguyên nhân gây stress trong học tập ở học sinh THPT................................61

1.4. Hậu quả của stress...........................................................................................64

8

2. Cách ứng phó với stress trong học tập ở học sinh THPT......................................65

2.1. Kiểu ứng phó tích cực .....................................................................................67

2.2. Kiểu ứng phó tiêu cực .....................................................................................68

2.3. Kiểu ứng phó lảng tránh..................................................................................69

2.4. Ngƣời trợ giúp khi học sinh ứng phó với stress trong học tập........................70

3. Mối tƣơng quan giữa cách ứng phó với stress và các yếu tố liên quan.................73

3.1. Mối tƣơng quan giữa cách ứng phó với stress và mức độ stress của học sinh

THPT......................................................................................................................73

3.2. Mối tƣơng quan giữa ứng phó với stress với nguyên nhân gây stress............73

3.3. Mối tƣơng quan giữa ứng phó với stress và thành tích học tập của học sinh

THPT......................................................................................................................74

4. Đề xuất biện pháp ứng phó với stress....................................................................74

4.1. Cơ sở đề xuất biện pháp..................................................................................74

4.2. Đề xuất biện pháp giúp học sinh ứng phó với stress trong học tập ................75

Tiểu kết chƣơng 3: .....................................................................................................77

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................78

1. Kết luận..................................................................................................................78

2. Khuyến nghị...........................................................................................................79

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................82

PHỤ LỤC ......................................................................................................................87

Phụ lục 1 - PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN...........................................................87

Phụ lục 2 - PHIẾU PHỎNG VẤN.........................................................................94

Phụ lục 3 - THANG ĐO STRESS .........................................................................96

Phụ lục 4 - Mức độ stress của học sinh THPT qua 2 trắc nghiệm DASS 21 và PSS

................................................................................................................................97

Phụ lục 5 - Biểu hiện stress trong học tập ở các lớp THPT...................................98

Phụ lục 6 - Nguyên nhân stress trong học tập ở các lớp THPT.............................98

Phụ lục 7 – Mối tƣơng quan giữa cách ứng phó với stress và thành tích học tập

của học sinh............................................................................................................99

Phụ lục 8 - Mối tƣơng quan giữa cách ứng phó với stress và nguyên nhân gây

stress.....................................................................................................................100

Phụ lục 9 - Thời gian ứng phó với stress trong học tập của học sinh ..................101

9

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dƣờng nhƣ hai từ “căng thẳng” hay “stress” đã khá quen thuộc với con ngƣời

và cuộc sống của họ. Stress đã xuất hiện từ lâu và nó nhằm chí những vấn đề, tình

huống gây căng thẳng và mang lại các phản ứng tiêu cực về mặt tâm lý hay sinh lý của

con ngƣời. Và để có thể vƣợt qua đƣợc vấn đề đó, đòi hỏi con ngƣời cần cố gắng và

học cách thích ứng với nó. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc một ngƣời bị stress

nhƣ áp lực từ công việc, các mối quan hệ trong gia đình và bên ngoài xã hội,... và khi

nhắc đến học sinh, sinh viên ta sẽ nghĩ ngay đến vấn đề học tập, điều này có lẽ là vấn

đề gây ra stress cho học sinh nhiều nhất với những áp lực, lo lắng hay căng thẳng trong

chuyện thi cử, lƣợng kiến thức phải tiếp thu vào, các bài tập đƣợc giao về nhà, hay các

vấn đề khác liên quan,... Tuy nhiên, vấn đề gây stress đôi khi lại có những mặt tích

cực, nó giúp cho học sinh có thêm nhiều sự cố gắng, là động lực thúc đẩy quá trình

học tập của học sinh.

Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, cùng với sự tiến bộ của con ngƣời về

mọi mặt, đặc biệt là y học, đã giúp đẩy lùi và hạn chế đƣợc tình trạng stress ở con

ngƣời. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển ấy là sự phát triển không ngừng của ngành

công nghiệp hiện đại, cùng với sự sôi động của nhịp độ lao động, bùng nổ thông tin,...

con ngƣời sống trong sự căng thẳng về mặt tâm lý và tinh thần, gặp nhiều áp lực hơn

trong công việc và những khó khăn trong cuộc sống,... điều này đòi hỏi con ngƣời cần

có thêm nhiều kiến thức, biết và hiểu về sự căng thẳng, nguyên nhân gây ra tình trạng

stress cho bản thân để có thể giúp cho bản thân có thể tự mình giải quyết những khó

khăn đang gặp phải ấy.

Khái niệm stress đã có từ lâu, đƣợc sử dụng rộng rãi và nó đã khá quen thuộc

với con ngƣời trong cuộc sống hiện đại này. Trong thực tế, stress đôi khi là thuật ngữ

nhằm ám chỉ một nguyên nhân, một tác động, tác nhân gây ra stress, cách ứng phó,

giải quyết, hay đôi khi nó lại là hậu quả của những kích thích mạnh gây ra cho con

ngƣời. Stress là thuật ngữ tiếng Anh và đƣợc dùng trong vật lý học để chỉ một sức nén

mà vật liệu đó phải chịu đựng, nó thƣờng đƣợc con ngƣời hiểu và sử dụng để chỉ tình

trạng căng thẳng của con ngƣời khi phải đối mặt với một tính huống nguy hiểm, hay

vấn đề khó khăn đối với họ... Các khó khăn và áp lực cứ dồn dập, diễn ra không nhƣ

mong muốn nhƣ tình trạng bệnh của ngƣời thân diễn biến xấu, không có ngƣời bên

cạnh động viên hay nguồn kinh tế không đủ để trang trải viện phí và sinh hoạt, hay kết