Ngân hàng điện tử tại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Lê Thị Hồng Thủy

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

------------------O---------------

LÊ THỊ HỒNG THỦY

NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

------------------O---------------

LÊ THỊ HỒNG THỦY

NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính, Ngân hàng

Mã số: 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học: PGS;TS.NGUYỄN ĐẮC HƯNG

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Lê Thị Hồng Thủy

Sinh ngày 15 tháng 08 năm 1986

Quê quán: Tuy Hòa, Phú Yên

Là học viên cao học: Khóa XIII, lớp 13B1, Khoa Sau Đại học – Trường Đại

học Ngân hàng TP.HCM.

Đề tài: “Ngân hàng điện tử tại Việt Nam”.

Người hướng dẫn: PGS;TS.Nguyễn Đắc Hưng.

Luận văn được thực hiện tại trường Đại học Ngân hàng TP.HCM.

Tôi xin cam đoan đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.

Tác giả

Lê Thị Hồng Thủy

DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa tiếng việt

ACB Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu

ATM Máy giao dịch tự động

BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

BQ Bình quân

CN Chi nhánh

HSC Hội sở chính

NHĐT Ngân hàng điện tử

NHNN

NHNNg

Ngân hàng Nhà nước

Ngân hàng nước ngoài

POS Máy chấp nhận thanh toán thẻ

TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt

TTS Tổng tài sản

UBND Ủy ban nhân dân

USD Đô la Mỹ

VN Việt Nam

VND Đồng Việt Nam

DANH MỤC BẢNG, BIỂU VÀ HÌNH ẢNH

Số bảng,

biểu và

hình ảnh

Tên bảng, biểu và hình ảnh Trang

Bảng 2.1 Các sản phẩm thẻ của ACB 60

Bảng 2.2 Thực trạng dịch vụ thẻ của Vietcombank năm 2011 –

2012

65

Bảng 2.3 Dịch vụ NH điện tử của NHTMCP Đông Á tính đến

tháng 12 năm 2011

66

Bảng 2.4 Chi tiết doanh thu của chi nhánh ACB Lê Văn Sỹ

giai đoạn 2010 – 2012

66

Biểu 2.1 Diễn biến vốn chủ sở hữu của các khối ngân hàng 37

Biểu 2.2 Diễn biến tổng tài sản của các khối ngân hàng 38

Biểu 2.3 Diễn biến tổng số vốn huy động của các khối ngân

hàng

39

Biểu 2.4 Diễn biến tổng dư nợ tín dụng của các khối ngân hàng 42

Biểu 2.5 Thị phần thẻ ghi nợ nội địa tại thị trường VN trong

tháng 12/2010

49

Biểu 2.6 Thị phần thẻ tín dụng quốc tế tại thị trường VN tháng

12/2012

50

Biểu 2.7 Thị phần thẻ ghi nợ quốc tế tại Việt nam tháng

12/2012

50

Hình 2.1 Các loại thẻ ATM nội địa BIDV 63

Hình 2.2 Các loại thẻ tín dụng quốc tế BIDV 63

MỤC LỤC

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG

NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ....................................................................................... 1

1.1. HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ ............................................ 1

1.1.1. Khái niệm về hoạt động ngân hàng điện tử............................................1

1.1.2. Các hình thức ngân hàng điện tử............................................................3

1.1.2.1. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng.......................................3

1.1.2.2. Hệ thống tập trung hóa tài khoản kế toán (Core-Banking).................4

1.1.2.3. Các hình thức khác ............................................................................4

1.1.3. Lợi ích và hạn chế của hoạt động ngân hàng điện tử.........................7

1.1.3.1. Đối với khách hàng............................................................................7

1.1.3.2. Đối với ngân hàng .............................................................................9

1.1.3.3. Đối với nền kinh tế...........................................................................11

1.2. PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ .................. 11

1.2.1. Khái niệm ..........................................................................................11

1.2.2.Tiêu chí phản ánh sự phát triển hoạt động ngân hàng điện tử..........14

1.2.3. Điều kiện phát triển hoạt động ngân hàng điện tử ...........................18

1.2.3.1. Điều kiện chủ quan ..........................................................................18

1.2.3.2. Điều kiện khách quan.......................................................................20

1.3. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NHĐT TẠI MALAYSIA VÀ BÀI

HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM..................................................................... 23

1.3.1. Tổng quan..........................................................................................23

1.3.2. Các loại hình dịch vụ NHĐT được cung cấp tại Malaysia ..............24

1.3.2.1. Dịch vụ NHĐT qua hệ thống máy giao dịch tự động (Automated

Teller Machine – ATM) ................................................................................24

1.3.2.2. Dịch vụ NHĐT qua điện thoại cố định và điện thoại di động

(TeleBanking)...............................................................................................25

1.3.2.3. Dịch vụ ngân hàng qua máy tính cá nhân hay dịch vụ ngân hàng tại

nhà (Personal Computer Banking hay Homebanking) ..................................25

1.3.2.4. Trung tâm dịch vụ ngân hàng tự động (Automated Banking

Centre).................................................................................................. 25

1.3.2.5. Dịch vụ ngân hàng Internet....................................................... 26

1.3.3. Bài học kinh nghiệm phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử của

Malaysia rút ra tham khảo cho các ngân hàng Việt Nam...........................26

1.3.3.1. Xây dựng cơ sở pháp lý cho hoạt động cung cấp và sử dụng dịch vụ

ngân hàng điện tử.........................................................................................26

1.3.3.2. Xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin quốc gia thống nhất và hiện

đại................................................................................................................28

1.3.3.3. Xây dựng hệ thống thanh toán điện tử hiện đại và đa dạng ..............29

1.3.3.4. Tăng cường sự tiếp nhận của khách hàng đối với dịch vụ NHĐT.....30

1.3.3.5. Nâng cao chất lượng dịch vụ NHĐT ................................................32

1.3.3.6. Tăng cường an ninh công nghệ thông tin truyền thông trong hoạt

động NHĐT..................................................................................................32

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG

ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM ..................................................................................36

2.1. TỔNG QUAN HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT

NAM HIỆN NAY..................................................................................... 36

2.1.1. Sự phát triển quy mô vốn chủ sở hữu và tổng tài sản ...........................36

2.1.2. Sự phát triển nguồn vốn huy động .......................................................39

2.1.3. Sự phát triển của hoạt động cho vay ....................................................41

2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG ĐIỆN

TỬ TẠI VIỆT NAM ................................................................................ 42

2.2.1. Cơ sở thiết lập và triển khai hoạt động ngân hàng điện tử ở Việt Nam.42

2.2.2. Phát triển hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng..........................45

2.2.3. Phát triển hệ thống tập trung hóa tài khoản kế toán (Core-Banking)....46

2.2.4. Phát triển triển dịch vụ thẻ ngân hàng nội dung cơ bản của ngân hàng

điện tử...........................................................................................................48

2.2.4.1. Phát hành thẻ ghi nợ nội địa ............................................................48

2.2.4.2. Phát hành thẻ tín dụng quốc tế.........................................................49

2.2.4.3. Phát hành thẻ ghi nợ quốc tế...........................................................50

2.2.4.4. Doanh số sử dụng thẻ.......................................................................51

2.2.5. Phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động thanh toán thẻ...................51

2.2.6. Phát triển dịch vụ trả lương qua tài khoản làm thay đổi thói quen, tâm lý

sử dụng tiền mặt............................................................................................52

2.2.7. Dùng thuế để khuyến khích TTKDTM................................................53

2.2.8. Phát triển mạng lưới chấp nhận thẻ......................................................54

2.2.9. Phát triển ngân hàng điện tử được khảo sát tại Ngân hàng TMCP Á

Châu (ACB)..................................................................................................55

2.2.9.1. ACB Online cung cấp cho khách hàng doanh nghiệp .......................55

2.2.9.2. ACB online cung cấp cho khách hàng cá nhân.................................56

2.2.9.3. Các sản phẩm thẻ của ACB..............................................................60

2.2.10. Phát triển ngân hàng điện tử khảo sát tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Phát triển Việt Nam (BIDV)..........................................................................60

2.2.10.1. Dịch vụ thanh toán hóa đơn ...........................................................60

2.2.10.2. Dịch vụ thẻ.....................................................................................62

2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG NHĐT

TẠI VIỆT NAM ...................................................................................... 64

2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 64

2.3.3.1. Nguyên nhân chủ quan.....................................................................70

2.3.3.2. Nguyên nhân khách quan .................................................................73

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT

ĐỘNG NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM.............................................77

3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG NHĐT TẠI VIỆT

NAM ........................................................................................................ 77

3.1.1. Định hướng phát triển công nghệ thông tin ngân hàng trong thời gian tới

......................................................................................................................77

3.1.2. Định hướng chung phát triển hoạt động NHĐT tại các NHTM Việt Nam

......................................................................................................................78

3.1.3. Định hướng cụ thể về phát triển NHĐT...............................................79

3.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT

ĐỘNG NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM ................................. 80

3.2.1. Tiếp tục đầu tư hiện đại hóa công nghệ ngân hàng hiệu quả và phù hợp

......................................................................................................................80

3.2.2. Nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn của cán bộ về nghiệp vụ ngân

hàng điện tử ..................................................................................................82

3.2.3. Phát triển kênh phân phối hiện đại và thực hiện phân phối hiệu quả các

dịch vụ ngân hàng điện tử .............................................................................83

3.2.4. Tăng cường kiểm tra giám sát, phòng ngừa rủi ro một cách toàn diện các

giao dịch và hoạt động NHĐT.......................................................................86

3.2.5. Tăng cường công tác Marketing hoạt động NHĐT ..............................89

3.2.6. Đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ ngân hàng điện tử ...............................92

3.3. KIẾN NGHỊ...................................................................................... 94

3.3.1. Đối với Chính phủ...............................................................................94

3.3.2. Kiến nghị với NHNN ..........................................................................96

3.3.3. Kiến nghị với các ngành, cơ quan đơn vị, doanh nghiệp ....................100

KẾT LUẬN.........................................................................................................101

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................103

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, đặc biệt là ngành công

nghệ thông tin đã tác động mạnh mẽ đến mọi mặt hoạt động của đời sống kinh tế -

xã hội, làm thay đổi nhận thức và phương pháp sản xuất kinh doanh của nhiều lĩnh

vực, nhiều ngành kinh tế khác nhau, trong đó có lĩnh vực hoạt động ngân hàng.

Phát triển các hoạt động ngân hàng điện tử là xu hướng tất yếu, mang tính

khách quan trong nền kinh tế hiện đại, trong thời đại hội nhập kinh tế quốc tế. Lợi

ích đem lại của hoạt động ngân hàng điện tử là rất lớn cho khách hàng, ngân hàng

và cho nền kinh tế, nhờ tính tiện ích, tiện lợi, nhanh chóng, chính xác và bảo mật.

Là kết quả tất yếu của quá trình phát triển công nghệ thông tin được ứng dụng trong

hoạt động kinh doanh ngân hàng, các ngân hàng trên thế giới đã và đang phát triển

mạnh các hoạt động ngân hàng điện tử. Đối với Việt Nam, đây là lĩnh vực hoạt

động hoàn toàn mới và mới chỉ phát triển ở một mức độ nhất định.

Không nằm ngoài xu hướng đó, hoạt động ngân hàng điện tử đã và đang

được triển khai áp dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung và các

chi nhánh của mỗi hệ thống NHTM trong toàn quốc nói riêng. Các hoạt động: thanh

toán điện tử liên ngân hàng, chuyển tiền điện tử trong và ngoài nước, dịch vụ thẻ,

Internet Banking, SMS Banking,... đã và đang phát triển mạnh mẽ trong những năm

gần đây. Đã có một số đề tài của sinh viên, học viên cao học viết về ngân hàng điện

tử tại một số chi nhánh NHTM, đã đặt ra vấn đề phát triển các hoạt động ngân hàng

điện tử tại các NHTM cũng như tại một số chi nhánh NHTM. Tuy nhiên trong bối

cảnh hoạt động hiện nay với trình độ phát triển kinh tế, trình độ dân trí trên địa bàn

mỗi tỉnh, thành phố cũng như trong cả nước thì để hoạt động ngân hàng điện tử

mang lại hiệu quả cao góp phần vào kết quả hoạt động kinh doanh của các NHTM

cũng như của từng chi nhánh NHTM là một vấn đề không dễ có biện pháp và giải

pháp thích hợp.

Với đòi hỏi đó, trên cơ sở lý luận được học tập tại trường Đại học Ngân hàng

Thành phố Hồ Chí Minh cùng thực tiễn thu được trong quá trình công tác tại chi

nhánh ACB Lê Văn Sỹ, học viên đã lựa chọn đề tài: “Ngân hàng điện tử tại Việt

Nam” làm công trình nghiên cứu luận văn thạc sĩ kinh tế.

2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là sự phát triển hoạt động ngân hàng điện

tử của các Ngân hàng thương mại Việt Nam với những nội dung cụ thể sau:

- Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển hoạt động ngân hàng điện tử.

- Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển hoạt động ngân hàng điện tử

tại các NHTM Việt Nam.

- Đề xuất một số giải pháp cụ thể để tiếp tục phát triển và nâng cao hiệu

quả của hoạt động ngân hàng điện tử tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: sự phát triển hoạt động ngân hàng điện tử tại các

NHTM Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu: Sự phát triển hoạt động ngân hàng điện tử tại các

NHTM Việt Nam từ năm 2009 đến năm 2012, có khảo sát điển hình tại ACB và

BIDV; không nghiên cứu hoạt động ngân hàng điện tử tại các chi nhánh ngân hàng

nước ngoài, ngân hàng liên doanh và tổ chức tín dụng khác.

4. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu thống kê, phân tích logic, kết

hợp giữa lý luận và tình hình thực tế đồng thời vận dụng phương pháp tổng hợp số

liệu, phương pháp so sánh, phương pháp đánh giá báo cáo tổng kết đưa ra những

nhận định và giải pháp.