Năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Nguyễn Thị Trúc Giang ; Phạm Thị Tuyết Trinh người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ TRÚC GIANG

NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ TRÚC GIANG

NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ TUYẾT TRINH

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Hiện nay, một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu trong hệ thống ngân

hàng tại Việt Nam là nâng cao năng lực để củng cố sức mạnh tài chính, gia tăng sức

cạnh tranh trên thị trường. Để có một cái nhìn tổng quan về năng lực tài chính các

ngân hàng dựa trên các tiêu chí định lượng theo CAMELS và tiêu chí an toàn vốn

theo Basel II, nghiên cứu tiến hành phân tích đánh giá năng lực tài chính tại 10

NHTM Việt Nam. Từ đó, bài nghiên cứu đưa ra những giải pháp, kiến nghị để các

NHTM từng bước nâng cao năng lực tài chính. Vì lẽ đó, học viên Nguyễn Thị Trúc

Giang tiến hành nghiên cứu đề tài “Năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại

Việt Nam”. Kết cấu bài luận văn gồm ba phần chính:

Một là, hệ thống cơ sở lý luận về năng lực tài chính các NHTM.

Hai là, thực trạng năng lực tài chính của 10 NHTM Việt Nam. Ở phần này, học

viên phân tích thực trạng, đưa ra những đánh giá về năng lực tài chính các ngân hàng

dựa trên các tiêu chí định lượng theo CAMELS và tiêu chí an toàn vốn theo Basel II.

Ba là, đề xuất những giải pháp nâng cao năng lực tài chính cho các NHTM, qua

đó đưa ra những kiến nghị cho chính phủ, NHNN nhằm cải thiện tình hình.

Với những kết quả đạt được, học viên mong muốn đóng góp một phần nhỏ để góp

phần nâng cao năng lực tài chính cho các NHTM.

Từ khóa: năng lực tài chính, cơ sở lý luận về năng lực tài chính của NHTM, tỷ lệ

an toàn vốn theo Basel II.

ii

ABSTRACT

3

Currently, one of the top concerns in Vietnam's banking system is improving the

capacity to improve financial strength and increase competitiveness in the market. To

have an overview of the financial capacity of banks based on quantitative criteria

according to CAMELS and capital adequacy criteria under Basel II, the study

conducted an analysis and assessment of financial capacity at 10 Vietnamese

commercial banks. Since then, the study offers solutions and recommendations for

commercial banks to gradually improve their financial capacity. Therefore,

"Financial capacity of Vietnamese commercial banks" is chosen to study. The

structure of the thesis consists of three main parts:

First, the theoretical basis system for the financial capacity of commercial banks.

Second, the current situation of financial capacity of 10 Vietnamese commercial

banks. In this section, the situation is then analyzed and made assessments on the

financial capacity of banks based on criteria and capital adequacy criteria according to

Basel II.

Third, the thesis proposes solutions to improve the financial capacity of

commercial banks, thereby making recommendations to the government and The

State Bank of Vietnam to improve the situation.

Finally, with these achievements, the author hopes to make a small contribution

to improving the financial capacity of commercial banks.

Key words: financial capacity, theoretical basis about financial capacity’s

commercial banks, capital adequacy criteria according to Basel II.

iii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại Việt

Nam” dưới sự hướng dẫn của TS.Phạm Thị Truyết Trinh là kết quả nghiên cứu của

chính tác giả. Luận văn chưa được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ trường đại

học nào, mọi dữ liệu, trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng, trung thực.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 08 năm 2020

Nguyễn Thị Trúc Giang

iv

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Phạm Thị Tuyết

Trinh – Giảng viên trường đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã dành thời

gian hướng dẫn tận tình, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi được hoàn thành bài luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám Hiệu trường đại học Ngân hàng Thành phố

Hồ Chí Minh và quý Thầy Cô đã truyền dạy những kiến thức hữu ích, chia sẻ những

kinh nghiệm quý báu cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường. Tôi cũng

xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, các anh chị đồng nghiệp tại ngân hàng

Vietcombank, Vietinbank và BIDV đã thực hiện phỏng vấn để tôi hoàn thiện bài

nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô trong Hội đồng chấm luận văn đã đóng

góp ý kiến để bài luận văn được hoàn thiện hơn.

Một lần nữa, tôi xin cảm ơn tất cả quý Thầy Cô, bạn bè, anh chị đồng nghiệp, gia

đình, người thân đã nhiệt tình động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành bài luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 08 năm 2020

Nguyễn Thị Trúc Giang

1

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN................................................................................................. i

ABSTRACT .................................................................................................................. ii

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... iii

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................................3

DANH MỤC CÁC HÌNH ..............................................................................................5

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................7

1. Giới thiệu ....................................................................................................................7

1.1. Đặt vấn đề ................................................................................................................7

1.2. Tính cấp thiết của đề tài...........................................................................................7

2. Mục tiêu của đề tài......................................................................................................9

2.1. Mục tiêu tổng quát...................................................................................................9

2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................................9

3. Câu hỏi nghiên cứu.....................................................................................................9

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................................9

4.1. Đối tượng nghiên cứu ..............................................................................................9

4.2. Không gian nghiên cứu............................................................................................9

4.3. Thời gian nghiên cứu...............................................................................................9

5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................9

6. Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................................10

7. Đóng góp của đề tài ..................................................................................................11

8. Bố cục của đề tài.......................................................................................................11

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI..............................................................................................12

1.1. NHTM và năng lực tài chính của NHTM.............................................................12

1.1.1. Khái niệm NHTM...............................................................................................12

1.1.2. Khái niệm năng lực tài chính của NHTM ..........................................................12

1.1.3. Tiêu chí đánh giá năng lực tài chính của NHTM ...............................................13

1.1.3.1. Tiêu chí về vốn chủ sở hữu..............................................................................13

1.1.3.2. Tiêu chí về chất lượng tài sản có .....................................................................17

1.1.3.3. Tiêu chí về khả năng tạo ra lợi nhuận..............................................................18

1.1.3.4. Tiêu chí về khả năng thanh khoản ...................................................................19

1.2. Các nghiên cứu về năng lực tài chính của NHTM ................................................20

1.2.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .............................................................................20

1.2.2. Các nghiên cứu trong nước.................................................................................22

1.3. Kinh nghiệm nâng cao năng lực tài chính của NHTM một số nước trên thế giới 24

2

1.3.1. Kinh nghiệm nâng cao năng lực tài chính tại Trung Quốc.................................24

1.3.2. Kinh nghiệm nâng cao năng lực tài chính tại Thái Lan......................................24

1.3.3. Kinh nghiệm nâng cao năng lực tài chính tại Philippin .....................................25

1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ...................................................................27

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................................28

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2014 – 2019..........................................29

2.1. Tổng quan về hệ thống NHTM Việt Nam.............................................................29

2.1.1. Hệ thống NHTM Việt Nam................................................................................29

2.1.2. Tài sản có và vốn tự có của hệ thống các loại hình ngân hàng Việt Nam..........30

2.1.2.1. Tài sản có.........................................................................................................30

2.1.2.2. Vốn tự có .........................................................................................................32

2.2. Năng lực tài chính của các NHTM Việt Nam .......................................................34

2.2.1. Đánh giá tiêu chí về vốn chủ sở hữu ..................................................................34

2.2.1.1. Vốn chủ sở hữu................................................................................................34

2.2.1.2. Hệ số đòn bẩy tài chính ...................................................................................36

2.2.1.3. Tỷ lệ an toàn vốn theo quy định của NHNN ...................................................37

2.2.1.4. Tỷ lệ an toàn vốn theo Hiệp ước Basel II........................................................39

2.2.2. Đánh giá tiêu chí về tài sản.................................................................................44

2.2.2.1. Tổng tài sản......................................................................................................44

2.2.2.2. Dư nợ tín dụng.................................................................................................46

2.2.2.3. Tỷ lệ nợ xấu .....................................................................................................47

2.2.2.4. Huy động vốn ..................................................................................................49

2.2.3. Đánh giá tiêu chí về khả năng tạo lợi nhuận ......................................................51

2.2.3.1. Lợi nhuận sau thuế...........................................................................................51

2.2.3.2. ROA.................................................................................................................52

2.2.3.3. ROE .................................................................................................................53

2.2.3.4. NIM..................................................................................................................53

2.2.4. Đánh giá tiêu chí về khả năng thanh khoản........................................................55

2.2.4.1. Tỷ lệ dữ trữ thanh khoản..................................................................................55

2.2.4.2. Tỷ lệ thanh toán trên tổng tài sản ....................................................................57

2.2.4.3. Hệ số đảm bảo tiền gửi ....................................................................................59

2.2.4.4. Tỷ lệ dư nợ cho vay trên tiền gửi (LDR).........................................................60

2.2.5. Đánh giá chung ...................................................................................................62

2.2.5.1. Tổng hợp các đánh giá về năng lực tài chính của 10 NHTM..........................62

2.2.5.2. Những khó khăn của các NHTM trong nâng cao năng lực tài chính ..............64

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................................67

3

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM............................................................68

3.1. Mô tả phương pháp phỏng vấn chuyên gia ...........................................................68

3.2. Giải pháp nâng cao năng lực tài chính của các NHTM Việt Nam........................68

3.2.1. Giải pháp tăng vốn chủ sở hữu ...........................................................................68

3.2.2. Giải pháp về vấn đề lợi nhuận ............................................................................68

3.2.3. Giải pháp về vấn đề nợ xấu ................................................................................69

3.2.4. Giải pháp về vấn đề sử dụng đòn bẩy tài chính..................................................70

3.2.5. Giải pháp về vấn đề thanh khoản........................................................................70

3.2.6. Nhóm giải pháp chung........................................................................................70

3.3. Kiến nghị gia tăng năng lực tài chính cho các NHTM Việt Nam ........................71

3.3.1. Kiến nghị đối với NHNN....................................................................................72

3.3.2. Kiến nghị đối với chính phủ ...............................................................................73

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .............................................................................................74

KẾT LUẬN ..................................................................................................................75

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................76

PHỤ LỤC .....................................................................................................................79

Phụ lục 1 .......................................................................................................................79

Phụ lục 2 .......................................................................................................................94

1

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT Viết tắt Diễn giải

1 BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

2 BID Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

3 VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

4 Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

5 CTG Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

6 Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

7 MBB Ngân hàng TMCP Quân đội

8 MBbank Ngân hàng TMCP Quân đội

9 STB Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương tín

10 Sacombank Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương tín

11 VIB Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam

12 VPB Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng

13 TCB Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam

14 Techcombank Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam

15 MSB Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam

16 Maritimebank Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam

17 NHNN Ngân hàng Nhà nước

18 NHTM Ngân hàng thương mại