Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Võ Nhật Anh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------

VÕ NHẬT ANH

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------

VÕ NHẬT ANH

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng

Mã số: 60.31.12

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.,TS. HÀ QUANG ĐÀO

TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

------

Tôi tên: VÕ NHẬT ANH Sinh ngày: 15/03/1986 Tại: Tỉnh Thừa Thiên Huế.

Hiện tôi đang công tác tại: Công ty TNHH Kiểm toán AS.

Là học viên cao học khóa 12, lớp CH12B1 của Trƣờng Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ

Chí Minh. Mã số học viên: 020112100046.

Cam đoan đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng Thương

mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập“.

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng; Mã số: 60.31.12

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.,TS. Hà Quang Đào

Luận văn đƣợc thực hiện tại: Trƣờng Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ Chí Minh.

Đề tài này là công trình nghiên cứu của tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập

riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố nội dung này bất kỳ

nơi đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn đƣợc chú thích nguồn gốc

rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

Ngày 10 tháng 10 năm 2013

VÕ NHẬT ANH

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ACB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Á Châu

Agribank Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam

BIDV Ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam

CAR Hệ số an toàn vốn

CNTT Công nghệ thông tin

CTG – Vietinbank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Công Thƣơng Việt Nam

DN Doanh nghiệp

Dong A Bank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Đông Á

EIB – Eximbank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

IMF Quỹ tiền tệ quốc tế

M&A Mua bán và sáp nhập

MBB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Quân Đội

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

NHNNg Ngân hàng nƣớc ngoài

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

NHTM CP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần

NHTM NN Ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc

NHTW Ngân hàng trung ƣơng

ROA Tỷ số lợi nhuận trên tài sản

ROE Tỷ số lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

STB – Sacombank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn Thƣơng Tín

TCTD Tổ chức tín dụng

Techcombank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam

VCB – Vietcombank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam

XHCN Xã hội chủ nghĩa

WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng Tên bảng biểu Trang

Biểu đồ 2.1 Tăng trƣởng kinh tế thời kỳ 2002-2011 (%) 19

Biểu đồ 2.2 Tăng trƣởng tín dụng thời kỳ 2001-2012 29

Sơ đồ 2.1 Sơ đồ cấu thành năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại 31

Bảng 2.1 Cơ cấu vốn Ngân hàng thƣơng mại và Tổ chức tín dụng 32

Biểu đồ 2.3 Cơ cấu Tổ chức tín dụng tại ngày 31/12/2012 33

Biểu đồ 2.4 Diễn biến vốn chủ sở hữu nhóm ngân hàng 34

Bảng 2.2 Quy mô vốn điều lệ một số NHTM Việt Nam 35

Bảng 2.3 Thống kê tỷ lệ an toàn vốn 36

Bảng 2.4 Nhóm chỉ số tài chính một số ngân hàng thƣơng mại năm 2012 38

Biểu đồ 2.5 Hệ thống Tổ chức tín dụng tại ngày 31/12/2012 40

Bảng 2.5 Cơ cấu lao động của một số NHTM năm 2012 43

Biểu đồ 2.6 Mạng lƣới hoạt động một số NHTM năm 2012 46

Hình 2.1 Logo thƣơng hiệu ngân hàng 47

Bảng 2.6 Hệ thống các Tổ chức ngân hàng tại Việt Nam 48

Bảng 2.7 Ma trận SWOT 51

Biểu đồ 2.7 Vốn chủ sở hữu một số ngân hàng thƣơng mại 59

Biểu đồ 2.8 Biểu đồ tăng trƣởng tín dụng qua các năm 61

MỤC LỤC

------

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

MỞ ĐẦU

Trang

CHƢƠNG 1..............................................................................................................1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG..1

1.1. MỘT SỐ LÝ LUẬN VỀ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI................................1

1.1.1. Khái niệm về ngân hàng thƣơng mại ..............................................................1

1.1.2. Chức năng, vai trò của ngân hàng thƣơng mại ...............................................1

1.2. TÁC ĐỘNG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ĐỐI VỚI NGÀNH NGÂN

HÀNG TẠI VIỆT NAM ...........................................................................................3

1.2.1. Các cam kết của Việt Nam trong lĩnh vực ngân hàng sau khi gia nhập WTO3

1.2.2. Tác động của việc gia nhập WTO đến quản lý hoạt động ngân hàng thƣơng

mại.............................................................................................................................4

1.2.3. Cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam sau hội nhập ...............6

1.3. NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP.............................................................................8

1.3.1. Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại và các chiến lƣợc cạnh

tranh...........................................................................................................................8

1.3.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại...........9

1.3.3. Tác động của cạnh tranh đến hoạt động kinh doanh ngân hàng trong giai đoạn

hiện nay ...................................................................................................................10

1.4. KINH NGHIỆM TỪ CÁC NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI VỀ HỘI NHẬP KINH TẾ

TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI

VIỆT NAM .............................................................................................................11

1.4.1. Kinh nghiệm từ các nƣớc trên thế giới về hội nhập kinh tế trong lĩnh vực ngân

hàng .........................................................................................................................11

1.4.2. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ........................................................14

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................17

CHƢƠNG 2............................................................................................................18

THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP.........................18

2.1. ĐẶC ĐIỂM NỀN KINH TẾ - XÃ HỘI VIỆT NAM SAU HỘI NHẬP .........18

2.2. HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI GIAI ĐOẠN SAU HỘI NHẬP21

2.2.1. Sự hình thành và phát triển của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam....21

2.2.2. Hệ thống ngân hàng thƣơng mại sau hội nhập..............................................28

2.3. NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP..............................................................................30

2.3.1. Năng lực tài chính .........................................................................................31

2.3.2. Năng lực công nghệ.......................................................................................39

2.3.3. Nhân lực ........................................................................................................43

2.3.4. Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức ..............................................................44

2.3.5. Mức độ đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, mạng lƣới hoạt động.................45

2.3.6. Thƣơng hiệu ..................................................................................................46

2.4. VẬN DỤNG MÔ HÌNH SWOT ĐỂ XÁC ĐỊNH ƢU THẾ CẠNH TRANH

CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ....................................................................50

2.4.1. Điểm mạnh (Strengths) .................................................................................51

2.4.2. Điểm yếu (Weaknesses)................................................................................52

2.4.3. Cơ hội (Opportunities) ..................................................................................54

2.4.4. Thách thức (Threats).....................................................................................56

2.5. ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG

MẠI.........................................................................................................................58

2.5.1. Thành công....................................................................................................58

2.5.3. Nguyên nhân .................................................................................................62

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................64

CHƢƠNG 3............................................................................................................65

ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN

HỘI NHẬP.............................................................................................................65

3.1. DỰ BÁO XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG

MẠI TRONG THỜI GIAN TỚI.............................................................................65

3.1.1. Tiếp tục đầu tƣ hiện đại hóa và đa dạng hóa sản phẩm, hoạt động dịch vụ..65

3.1.2. Sự chuyên biệt hóa ngày càng sâu sắc, chọn lối đi riêng trên từng phân khúc

thị trƣờng nhất định.................................................................................................66

3.1.3. Củng cố, gia tăng mạng lƣới và cạnh tranh nguồn nhân lực chất lƣợng cao 66

3.1.4. Vừa hợp tác, vừa cạnh tranh và đẩy mạnh hợp tác chiến lƣợc .....................67

3.1.5. Đẩy mạnh tiến trình hội nhập quốc tế, gia nhập làn sóng toàn cầu hóa, thu hút

nguồn lực ngoại, vƣơn tầm khu vực và thế giới .....................................................67

3.2. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG

MẠI ĐẾN NĂM 2020 ............................................................................................68

3.2.1. Định hƣớng phát triển ngành ngân hàng.......................................................68

3.2.2. Định hƣớng phát triển các ngân hàng thƣơng mại........................................69

3.3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP ......................................72

3.3.1. Tăng năng lực tài chính.................................................................................72

3.3.2. Nâng cao năng lực quản trị rủi ro..................................................................73

3.3.3. Hiện đại hóa công nghệ ngân hàng ...............................................................74

3.3.4. Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ, phát triển mạng lƣới hoạt động bền vững

.................................................................................................................................76

3.3.5. Đào tạo phát triển nguồn nhân lực ................................................................78

3.3.6. Tăng cƣờng sự liên kết giữa các ngân hàng nội địa......................................80

3.3.7. Đối tác chiến lƣợc với ngân hàng nƣớc ngoài ..............................................82

3.3.8. Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng yếu kém, đẩy mạnh hoạt động M&A..........83

3.3.9. Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh trong dài hạn ............................................84

3.4. GIẢI PHÁP HỖ TRỢ TỪ PHÍA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC......................85

3.4.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về ngân hàng ................................................85

3.4.2. Nâng cao năng lực ngân hàng nhà nƣớc về điều hành chính sách tiền tệ.....86

3.4.3. Nâng cao năng lực ngân hàng nhà nƣớc về thanh tra, giám sát tài chính.....89

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................90

KẾT LUẬN CHUNG

TÀI LIỆU THAM KHẢO

i

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết đề tài

Ngày 07/11/2006, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của Tổ

chức Thƣơng mại Thế giới (WTO) sau tiến trình chuẩn bị và đàm phán hơn

mƣời một năm. Việc gia nhập WTO đồng nghĩa với việc chúng ta phải thực hiện

các cam kết mở cửa thị trƣờng hàng hóa và dịch vụ ở một mức độ nhất định.

Trong ngành dịch vụ tài chính, dịch vụ ngân hàng là một trong lĩnh vực gay go

khi đàm phán vào WTO do đây luôn là ngành "huyết mạch" của nền kinh tế của

bất kỳ quốc gia nào, đòi hỏi các bƣớc đi thận trọng khi mở cửa thị trƣờng.

Việc thực thi các cam kết trong lĩnh vực ngân hàng tạo ra nhiều sức ép đối

với khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam với ngân hàng

nƣớc ngoài sao cho vừa tạo điều kiện cho các ngân hàng trong nƣớc tăng sức

cạnh tranh, vừa không bị "thôn tính" bởi các ngân hàng nƣớc ngoài trong khuôn

khổ các cam kết với WTO.

Xuất phát từ những yêu cầu trên, tôi đã chọn đề tài “Nâng cao năng lực

cạnh tranh của các Ngân hàng Thƣơng mại Việt Nam trong điều kiện hội

nhập” nhằm đƣa ra một số giải pháp nhằm đảm bảo tính vững mạnh của hệ

thống ngân hàng, để các ngân hàng thực hiện tốt chức năng cung ứng vốn cho

nền kinh tế, nhất là trong điều kiện thị trƣờng vốn của Việt Nam còn non trẻ và

yếu kém.

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn

Đƣa ra cái nhìn tổng quan nhất về các chỉ tiêu đánh giá, các nhân tố tác động

đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam, đặc biệt là tác

động của hội nhập khi Việt Nam mở cửa hoàn toàn cho các ngân hàng nƣớc

ngoài theo các cam kết quốc tế.

Phân tích và đánh giá thực tế năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng

mại Việt Nam thông qua việc nghiên cứu các năng lực cốt lõi của ngân hàng: