Một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển văn hóa chất lượng trong Trường Đại học Quy Nhơn

i

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC

------------    ------------

NGUYỄN THỊ KHÁNH LINH

MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA CHẤT LƯỢNG TRONG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM VĂN QUYẾT

Hà Nội, năm 2013

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề “Một số yếu tố ảnh hưởng đến

sự phát triển văn hóa chất lượng trong trường Đại học Quy Nhơn” hoàn

toàn là kết quả nghiên cứu của chính bản thân tôi và chưa được công bố trong

bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người khác. Trong quá trình thực

hiện luận văn, tôi đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu;

các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của

riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều

được trích dẫn tường minh, theo đúng quy định. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các

nội dung khác trong luận văn của mình.

Hà Nội, ngày 12 tháng 7 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Khánh Linh

iii

LỜI CẢM ƠN



Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Phạm Văn

Quyết – người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá

trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô giáo cùng các anh chị thuộc Viện

Đảm bảo chất lượng giáo dục – ĐHQG Hà Nội và Trung tâm Khảo thí và

Đánh giá chất lượng đào tạo – ĐHQG TP.Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện

thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập.

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy

chương trình cao học chuyên ngành Đo lường và đánh giá trong giáo dục

khóa 2010 tại TPHCM đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu, chia sẻ

các tài liệu chuyên ngành giúp tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý thầy cô và các anh chị đồng nghiệp đang

công tác tại Trường Đại học Quy Nhơn đã giúp đỡ, hỗ trợ tôi rất nhiều trong

quá trình học tập, nghiên cứu.

Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến gia đình, các anh chị

đồng môn và bạn bè đã động viên, chia sẻ, nhiệt tình giúp đỡ và đóng góp cho

tôi nhiều ý kiến quý báu trong suốt thời gian qua.

Quá trình thực hiện luận văn chắc chắn còn có nhiều thiếu sót, tôi rất

mong nhận được sự góp ý quý báu từ Quý thầy cô để có thể hoàn thiện hơn

luận văn của mình.

Tôi xin chân thành cảm ơn.

iv

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..........................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .................................................................ix

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 10

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 10

2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 11

3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài................................. 12

3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 12

3.2. Khách thể nghiên cứu ........................................................................ 12

3.3. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 12

4. Câu hỏi nghiên cứu/ Giả thuyết nghiên cứu ................................................... 13

4.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................ 13

4.2. Giả thuyết nghiên cứu........................................................................ 13

5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 14

5.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................... 14

5.2. Phương pháp chọn mẫu...................................................................... 14

5.3. Phương pháp phân tích ...................................................................... 14

6. Cấu trúc luận văn........................................................................................... 15

Chương 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA NGHIÊN CỨU.......... 16

1.1.Tổng quan các nghiên cứu liên quan ............................................................ 16

1.2.Mô hình nghiên cứu: .................................................................................... 22

1.3. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................. 23

1.3.1. Văn hóa .......................................................................................... 23

1.3.2. Văn hóa chất lượng và VHCL trong trường đại học........................ 25

1.3.3. Sự phát triển VHCL trong trường đại học....................................... 30

Chương 2. BỐI CẢNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 39

2.1. Bối cảnh nghiên cứu.................................................................................... 39

2.1.1. Giới thiệu Trường Đại học Quy Nhơn ............................................ 39

2.1.2. Sứ mạng, mục tiêu và hệ thống giá trị cơ bản của trường Đại học

Quy Nhơn ................................................................................................ 40

v

2.1.3. Công tác ĐBCL trong Trường Đại học Quy Nhơn.......................... 41

2.2.Mẫu nghiên cứu ........................................................................................... 43

2.2.1. Phương pháp chọn mẫu cho nghiên cứu định lượng........................ 43

2.2.2. Phương pháp chọn mẫu cho nghiên cứu định tính........................... 44

2.3.Quy trình nghiên cứu ................................................................................... 44

2.4.Xây dựng công cụ đo lường ......................................................................... 45

2.4.1. Xác định các chỉ báo của biến phụ thuộc và biến độc lập................ 45

2.4.2. Xây dựng bộ công cụ điều tra ......................................................... 48

2.5.Khảo sát thử nghiệm và đánh giá công cụ đo lường...................................... 49

2.5.1. Khảo sát thử nghiệm....................................................................... 49

2.5.2. Đánh giá độ tin cậy của bảng hỏi.................................................... 49

Kết luận chương 2.............................................................................................. 53

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. 54

3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ........................................................................... 54

3.2. Đánh giá thang đo ....................................................................................... 56

3.3. Kết quả khảo sát sự phát triển Văn hóa chất lượng trong trường Đại học Quy

Nhơn giai đoạn 2009 – 2013 .............................................................................. 69

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển VHCL trong trường ĐHQN........... 84

Kết luận chương 3.............................................................................................. 88

KẾT LUẬN........................................................................................................... 91

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1. CBGD Cán bộ giảng dạy

2. CBNV Cán bộ nhân viên

3. CBQL Cán bộ quản lý

4. ĐBCL Đảm bảo chất lượng

5. ĐHQN Đại học Quy Nhơn

6. ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội

7. ĐHKHXH&NV Đại học Khoa học xã hội và nhân văn

8. GDĐH Giáo dục đại học

9. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

10.GV Giảng viên

11.KH&CN Khoa học và Công nghệ

12.KT&ĐBCL Khảo thí và Đảm bảo chất lượng

13.NCKH Nghiên cứu khoa học

14. SV Sinh viên

15.VHCL Văn hóa chất lượng

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2. 1. Thống kê hệ số tương quan biến-tổng thang đo nhận thức.......... 50

Bảng 2. 2. Thống kê hệ số tương quan Biến-Tổng thang đo thái độ.......Error!

Bookmark not defined.

Bảng 2. 3. Thống kê hệ số tương quan biến-tổng thang đo nhóm yếu tố vai

trò của cán bộ quản lý................................................................................... 51

Bảng 2. 4. Thống kê hệ số tương quan Biến-Tổng thang đo vai trò của giảng

viên .............................................................................................................. 52

Bảng 2. 5. Tổng hợp hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha của các thang đo........ 53

Bảng 3. 1. Thống kê tình trạng phiếu khảo sát.............................................. 54

Bảng 3. 2. Thống kê mẫu nghiên cứu theo giới tính ..................................... 54

Bảng 3. 3. Thống kê mẫu nghiên cứu theo chức danh................................... 55

Bảng 3. 4. Thống kê mẫu nghiên cứu theo học hàm, học vị......................... 55

Bảng 3. 5. Thống kê mẫu nghiên cứu theo thâm niên công tác ..................... 55

Bảng 3. 6. Hệ số tin cậy của Thang đo Sự phát triển văn hóa chất lượng...... 57

Bảng 3. 7. Thống kê Biến – Tổng các biến trong thang đo VHCL................ 58

Bảng 3. 8. Hệ số tin cậy của thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển

VHCL .......................................................................................................... 59

Bảng 3. 9. Thống kê tương quan Biến – Tổng của các biến trong thang đo các

yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển VHCL ................................................... 59

Bảng 3. 10. Tổng hợp hệ số Cronbach’s Alpha của các thang đo và bảng hỏi

..................................................................................................................... 61

Bảng 3. 11. Ma trận nhân tố ......................................................................... 61

Bảng 3. 12. Chỉ số KMO và Kiểm định Bartlett ........................................... 62

Bảng 3. 13. Bảng ma trận nhân tố đã xoay ................................................... 63

viii

Bảng 3. 14. Bảng KMO và Kiểm định Barlett .............................................. 67

Bảng 3. 15. Hệ số Cronbach’s Alpha của các nhân tố.................................. 68

Bảng 3. 16. So sánh giá trị trung bình ý kiến đánh giá VHCL trong trường

ĐHQN năm 2009 và năm 2013 ................................................................... 70

Bảng 3. 17. Kiểm định trị trung bình ý kiến đánh giá VHCL trong trường

ĐHQN ở năm 2009 và năm 2013 ................................................................ 70

Bảng 3. 18. Thống kê mô tả trung bình ý kiến đánh giá về Văn hóa chất lượng

theo thâm niên công tác................................................................................ 73

Bảng 3. 19. Phân tích ANOVA một yếu tố................................................... 73

Bảng 3.20. Phân tích sự khác biệt giữa các nhóm theo phương pháp

Tamhane’s T2 .............................................................................................. 74

Bảng 3. 21. Trung bình ý kiến đánh giá về VHCL theo chức danh............... 75

Bảng 3. 22. So sánh sự khác biệt ý kiến đánh giá về VHCL theo chức danh 75

Bảng 3. 23. So sánh giá trị trung bình nhân tố Quản lý năm 2009 và năm 2013

..................................................................................................................... 76

Bảng 3. 24. Kiểm định trị trung bình nhân tố Quản lý năm 2009 và 2013 .... 77

Bảng 3. 25. So sánh giá trị trung bình nhân tố Giảng dạy năm 2009 và năm

2013 ............................................................................................................. 79

Bảng 3. 26. Kiểm định giá trị trung bình nhân tố Giảng dạy năm 2009 và 2013

..................................................................................................................... 79

Bảng 3. 27. So sánh trung bình nhân tố NCKH ở năm 2009 và năm 2013.... 81

Bảng 3. 28. Kiểm định trung bình nhân tố NCKH của năm 2009 và năm 2013

..................................................................................................................... 82

Bảng 3. 29. Mức độ giải thích của mô hình .................................................. 85

Bảng 3. 30. Phân tích phương sai ................................................................. 85

Bảng 3. 31. Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính bội ................................... 86

Bảng 3. 32. Thống kê phần dưa

..................................................................... 86

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Hình 1. 1. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển VHCL

trong Trường Đại học Quy Nhơn ................................................................. 22

Hình 1. 2. Mối quan hệ giữa Văn hóa xã hội - Văn hóa tổ chức & Văn hóa

chất lượng [Nguyễn Phương Nga, 2011][16]................................................ 26

Hình 1. 3. Các yếu tố tạo ra Văn hóa chất lượng .......................................... 28

Hình 1. 4. Mối quan hệ giữa ĐBCL với VHCL............................................ 29

Hình 3. 1. Mô hình nghiên cứu chính thức ................................................... 68

Biểu đồ 3. 1. Tần suất trung bình ý kiến đánh giá của CBQL và GV về VHCL

của trường ĐHQN ở năm 2009 và năm 2013 ............................................... 72

Biểu đồ 3.2. So sánh trung bình mức độ thực hiện vai trò của CBQL ở năm

2009 và năm 2013 ........................................................................................ 78

Biểu đồ 3. 3. Tần suất trung bình nhân tố Giảng dạy.................................... 81

Biểu đồ 3. 4. Tần suất trung bình nhân tố NCKH ......................................... 83

Biểu đồ 3.5. So sánh trung bình các nhân tố Quản lý, Giảng dạy và NCKH ở

năm 2009 và năm 2013 ................................................................................ 83

Biểu đồ 3. 6. Biểu đồ mức độ tác động của các yếu tố Quản lý, Giảng dạy và

NCKH.......................................................................................................... 88

10

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh hội nhập và quốc tế hóa hiện nay, chất lượng giáo dục

đại học là mối quan tâm hàng đầu của xã hội. Chất lượng chính là tiêu chí

cạnh tranh, yếu tố quyết định sự sống còn của các cơ sở giáo dục. Trước tình

hình phát triển không ngừng về số lượng các trường đại học cao đẳng cùng

với yêu cầu của xã hội đối với chất lượng giáo dục và đào tạo ngày càng gia

tăng, bên cạnh sự phát triển lớn mạnh của các trường đại học tư thục và quốc

tế cùng với nhu cầu kiểm định trường, kiểm định chương trình đào tạo nhằm

khẳng định thương hiệu của các trường đại học và nhất là nhu cầu chuyển tiếp

việc học tập và giảng dạy giữa các nước trong khu vực đã đặt ra thách thức

cho các cơ sở giáo dục đại học trong nước phải đổi mới và nâng cao chất

lượng đào tạo của mình ngang tầm với các nước trong khu vực và trên thế

giới.

Thực hiện Chỉ thị số 46/2008/CT-BGDĐT ngày 05/8/2008 của Bộ

trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường công tác đánh giá và kiểm

định chất lượng giáo dục, khuyến khích các cơ sở giáo dục đại học của Việt

Nam triển khai tự đánh giá theo các bộ tiêu chuẩn của nước ngoài và khu vực,

Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Đại

học Cần Thơ, Đại học Vinh,… đã và đang triển khai tự đánh giá một số

chương trình theo bộ tiêu chuẩn của AUN (ASEAN University Network - Hệ

thống các trường đại học thuộc khối ASEAN); Đại học Đà Nẵng đang có các

chương trình phấn đấu đạt chuẩn của ABET (Accreditation Board for

Engineering and Technology - Hội đồng Kiểm định Kỹ thuật và Công nghệ

Hoa Kỳ),...[5]. Có thể thấy, hiện nay các cơ sở GDĐH trong nước đang rất nỗ

lực thực hiện cơ chế tự đảm bảo chất lượng nhằm tạo ra chất lượng nội tại,

bền vững - yếu tố quyết định sự cạnh tranh giữa các cơ sở đại học trong nước

và quốc tế. Bối cảnh đó cũng đặt ra thách thức lớn cho các trường đại học

trong nước chưa xây dựng được một hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong,

11

chưa thực hiện công tác tự đánh giá thường xuyên theo các tiêu chuẩn của Bộ

GD&ĐT hay của quốc tế và quan trọng nhất là chưa hình thành và phát triển

một nền văn hóa chất lượng trong đơn vị mà ở đó mọi thành viên trong nhà

trường đều xem chất lượng là giá trị cốt lõi trong công việc của mình. Bên cạnh đó, một trong những nhiệm vụ của Đề án “Phát triển hệ thống

kiểm định chất lượng đối với giáo dục đại học và trung cấp chuyên nghiệp

giai đoạn 2011-2020”, thực hiện có hiệu quả công tác đảm bảo và KĐCLGD

đại học, theo chủ đề “Tiếp tục đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng đào

tạo” của năm học 2011 - 2012 và những năm tiếp theo là “Đẩy mạnh công tác

đảm bảo chất lượng bên trong của nhà trường để từng bước hình thành văn

hóa chất lượng giáo dục” [5]. Tuy nhiên, hiện nay khái niệm văn hóa chất

lượng trong trường đại học vẫn còn là khái niệm gây nhiều tranh cãi, có nhiều

cách hiểu và chưa có nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực này. Vậy “Văn hoá chất lượng là gì?”, “Tại sao cần phải tạo dựng và phát

triển văn hóa chất lượng?”, “Làm thế nào để đánh giá sự phát triển văn hoá

chất lượng bên trong một trường đại học?” và “Các yếu tố nào ảnh hưởng đến

sự phát triển đó?” là những câu hỏi được đặt ra nhằm góp phần hỗ trợ cải tiến

chất lượng trong một cơ sở giáo dục. Với mong muốn trả lời cho các câu hỏi

trên, đề tài triển khai nghiên cứu: “Một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển

văn hóa chất lượng trong trường Đại học Quy Nhơn”. Tác giả hi vọng kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ đưa ra được một cách

nhìn về văn hóa chất lượng trong công tác đảm bảo chất lượng của trường đại

học, đồng thời có những giải pháp định hướng nhằm phát triển văn hóa chất

lượng trong nhà trường, phát huy nội lực để phát triển bền vững trong môi

trường giáo dục đại học cạnh tranh và biến động của thế kỷ 21.

2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của nghiên cứu nhằm đánh giá sự phát triển VHCL trong

trường ĐHQN, đồng thời phân tích một số tác động của các yếu tố đến sự

phát triển VHCL trong trường ĐHQN. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp

12

nhằm phát triển VHCL trong trường ĐHQN, góp phần cải tiến và nâng cao

chất lượng đào tạo bền vững của nhà trường trong tương lai. Nghiên cứu hướng đến các mục tiêu cụ thể: - Làm rõ được sự phát triển VHCL trong trường ĐHQN hiện nay. - Phân tích một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến sự phát triển VHCL

trong trường ĐHQN trong giai đoạn gần đây. - Đề xuất các giải pháp phát triển VHCL trong trường ĐHQN trong

những năm kế tiếp.

3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển văn hóa chất lượng trong trường

Đại học Quy Nhơn.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Cán bộ quản lý và giảng viên trường ĐHQN có thâm niên công tác từ 5

năm trở lên (về công tác tại trường từ năm 2009 trở về trước). 3.3. Phạm vi nghiên cứu

 Phạm vi thời gian:

Nghiên cứu được thực hiện trong thời gian từ tháng 6/2012 đến tháng

6/2013.  Phạm vi không gian:

Nghiên cứu thực hiện trong phạm vi trường Đại học Quy Nhơn.  Phạm vi nội dung:

Hiện nay có rất nhiều cách tiếp cận khái niệm VHCL trong trường đại

học. Tuy nhiên, hầu hết các học giả trên thế giới đều thừa nhận VHCL là một

bộ phận cấu thành của ĐBCL và sự phát triển của bộ phận này như thế nào

phụ thuộc vào mức độ phát triển của hoạt động ĐBCL trong trường đại học

[6]. Có thể nói, ĐBCL là chỉ báo quan trọng, là sự thể hiện tập trung nhất, cụ

thể và dễ thấy nhất của VHCL. Vì vậy, trong đề tài này tác giả tiếp cận khái