MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ MÔI TRƯỜNG MÔI TRƯỜNG CHIẾN LƯỢC.DOC

CH¦¥NG I

Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ m«i trêng m«i trêng

chiÕn lîc

I - Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ m«i trêng m«i trêng chiÕn

lîc

1. Kh¸i niÖm vÒ m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh

1.1. C¸c quan ®iÓm vÒ m«i tr êng chiÕn l îc kinh doanh

Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ m«i trêng chiÕn lîc. Tuú

theo môc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau vµ vµo tõng thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau

mµ c¸c nhµ kinh tÕ cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ m«i trêng chiÕn lîc.

Theo General Ailleret, m«i trêng chiÕn lîc lµ “viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng con ®-

êng vµ nh÷ng ph¬ng tiÖn vËn dông ®Ó ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®· ®îc x¸c ®Þnh

th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch”.

F.J.Gouillart l¹i cho r»ng m«i trêng chiÕn lîc cña c¸c nhµ doanh nghiÖp lµ

“toµn bé c¸c quyÕt ®Þnh nh»m vµo viÖc chiÕm ®îc c¸c vÞ trÝ quan träng, phßng

thñ vµ t¹o c¸c kÕt qu¶ khai th¸c vµ sö dông ngay ®îc”.

“ M«i trêng chiÕn lîc lµ nghÖ thuËt phèi hîp c¸c hµnh ®éng vµ ®iÒu khiÓn

chóng nh»m ®¹t tíi c¸c môc tiªu dµi h¹n “ (G. Hissh).

“ M«i trêng chiÕn lîc cña doanh nghiÖp lµ nh»m ph¸c ho¹ nh÷ng quÜ ®¹o

tiÕn triÓn ®ñ v÷ng ch¾c vµ l©u dµi, chung quanh quÜ ®¹o ®ã cã thÓ s¾p xÕp nh÷ng

quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng hµnh ®éng chÝnh x¸c cña doanh nghiÖp” (Alain Charlec

Martinet).

Mét sè nhµ kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· thèng nhÊt m«i trêng chiÕn lîc kinh

doanh víi m«i trêng chiÕn lîc ph¸t triÓn doanh nghiÖp. §¹i diÖn cho quan niÖm

nµy lµ c¸c nhµ kinh tÕ cña BCG, theo ®ã hä cho r»ng “m«i trêng chiÕn lîc ph¸t

triÓn lµ m«i trêng chiÕn lîc chung cña doanh nghiÖp, bao gåm c¸c bé phËn cña

m«i trêng chiÕn lîc thø cÊp lµ: m«i trêng chiÕn lîc marketing, m«i trêng chiÕn

lîc tµi chÝnh, m«i trêng chiÕn lîc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn...

Nhng ®èi víi M. Parter vµ K. Ohmac, môc ®Ých cña m«i trêng chiÕn lîc

kinh doanh lµ mang l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt nh»m t¹o lËp lîi thÕ c¹nh

tranh cho doanh nghiÖp.

Theo c¸ch tiÕp cËn th«ng thêng, m«i trêng chiÕn lîc lµ hÖ thèng c¸c môc

tiªu dµi h¹n, c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p chñ yÕu vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ tµi

chÝnh vµ vÒ gi¶i quyÕt nh©n tè con ngêi nh»m ®a doanh nghiÖp ph¸t triÓn lªn

mét bíc míi vÒ chÊt.

1.2. Kh¸i niÖm vÒ m«i tr êng chiÕn l îc

Tõ c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ m«i trêng chiÕn lîc, chóng ta cã thÓ rót ra

®îc mét kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ m«i trêng chiÕn lîc nh sau:

1

M«i trêng chiÕn lîc lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, c¸c môc ®Ých vµ c¸c môc

tiªu c¬ b¶n cïng c¸c gi¶i ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch nh»m sö dông mét c¸ch tèt nhÊt

c¸c nguån lùc, lîi thÕ, c¬ héi cña doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®Ò ra

trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh.

M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh mang c¸c ®Æc ®iÓm :

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh lµ c¸c m«i trêng chiÕn lîc tæng thÓ cña

doanh nghiÖp x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ ph¬ng híng kinh doanh trong thêi kú t-

¬ng ®èi dµi (5;10 n¨m...) vµ ®îc qu¸n triÖt mét c¸ch ®Çy ®ñ trong tÊt c¶ c¸c ho¹t

®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp

ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh chØ ph¸c th¶o c¸c ph¬ng híng dµi h¹n,

cã tÝnh ®Þnh híng, cßn trong thùc hµnh kinh doanh ph¶i thùc hiÖn viÖc kÕt hîp

gi÷a môc tiªu m«i trêng chiÕn lîc víi môc tiªu t×nh thÕ, kÕt hîp gi÷a m«i trêng

chiÕn lîc vµ chiÕn thuËt, gi÷a ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. Tõ ®ã míi ®¶m b¶o ®îc hiÖu

qu¶ kinh doanh vµ kh¾c phôc ®îc c¸c sai lÖch do m«i trêng chiÕn lîc g©y ra.

- Mäi quyÕt ®Þnh quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng, quyÕt ®Þnh, tæ chøc

thùc hiÖn vµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh m«i trêng chiÕn lîc ®Òu ph¶i tËp

trung vµo ngêi l·nh ®¹o cao nhÊt cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®¶m b¶o cho tÝnh

chuÈn x¸c cña c¸c quyÕt ®Þnh dµi h¹n, cho sù bÝ mËt vÒ th«ng tin.

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh lu«n ®îc x©y dùng dùa trªn c¬ së c¸c lîi

thÕ so s¸nh. §iÒu nµy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh x©y dùng m«i trêng chiÕn lîc,

doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®Ó

t×m ra c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu vµ thêng xuyªn so¸t xÐt l¹i c¸c yÕu tè néi t¹i

khi thùc thi m«i trêng chiÕn lîc.

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh tríc hÕt vµ chñ yÕu ®îc x©y dùng cho

c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh, c¸c lÜnh vùc kinh doanh chuyªn m«n ho¸, truyÒn

thèng thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®Æt doanh nghiÖp vµo thÕ ph¶i x©y

dùng, ph¶i lùa chän vµ thùc thi m«i trêng chiÕn lîc còng nh tham gia kinh

doanh trªn nh÷ng th¬ng trêng ®· cã chuÈn bÞ vµ cã thÕ m¹nh.

2. Néi dung cña m«i trêng chiÕn lîc

2.1. C¸c quan ®iÓm tån t¹i vµ ph¸t triÓn

M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh tríc hÕt thÓ hiÖn quan c¸c ®iÓm, t tëng tån

t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. C¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn tån t¹i vµ ph¸t triÓn

kh¼ng ®Þnh vai trß vµ nhiÖm vô cña doanh nghiÖp. Nã tr¶ lêi cho c¸c c©u hái:

- Doanh nghiÖp tån t¹i v× môc ®Ýnh g×?

- Doanh nghiÖp tån t¹i trong lÜnh vùc nµo ?

- Vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp lµ g×?

2.2. C¸c môc tiªu c¬ b¶n cña doanh nghiÖp trong mét thêi gian

nhÊt ®Þnh

Môc tiªu chÝnh lµ tr¹ng th¸i mong ®îi, cÇn ph¶i cã vµ cã thÓ cã cña doanh

nghiÖp sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh.

2

Môc tiªu ®îc thùc hiÖn trong m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh tr¶ lêi c©u

hái: doanh nghiÖp cÇn ®¹t ®îc nh÷ng g× vµ cÇn ®i ®Õn ®©u sau mét thêi gian

nhÊt ®Þnh?

C¸c môc tiªu c¬ b¶n lµ: Doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch, thu nhËp

b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng..., ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi nhiÖm vô kinh

doanh cßn nhiÖm vô phôc vô nh Tæng c«ng ty Bu chÝnh-ViÔn th«ng ViÖt Nam

th× bªn c¹nh ®ã cßn bao gåm c¸c chØ tiªu phôc vô nh: mËt ®é ®iÖn tho¹i, b¸n

kÝnh phôc vô, mËt ®é phôc vô...

Môc tiªu cña m«i trêng chiÕn lîc ®Ò ra ph¶i võa trªn c¬ së c¸i cÇn ph¶i cã

cña doanh nghiÖp (xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña m«i trêng – c¬ héi, vµ cña b¶n

th©n doanh nghiÖp – vÊn ®Ò), võa trªn c¬ së c¸i cã thÓ cã (nguån lùc vµ tiÒm

n¨ng) cña doanh nghiÖp. §ã míi lµ môc tiªu hîp lý.

2.3. C¸c gi¶i ph¸p vµ c«ng cô m«i tr êng chiÕn l îc

Gi¶i ph¸p vµ c«ng cô cña m«i trêng chiÕn lîc lµ tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch,

c¸c thñ ®o¹n, c¸c ph¬ng tiÖn mµ doanh nghiÖp sö dông ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu

c¬ b¶n cña m«i trêng chiÕn lîc.

Gi¶i ph¸p m«i trêng chiÕn lîc tr¶ lêi c©u hái: Lµm thÕ nµo ®Ó doanh

nghiÖp thùc hiÖn ®îc môc tiªu? §ã lµ:

C¬ cÊu cña bé m¸y ph¶i x¸c ®Þnh nh thÕ nµo?

Ng©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn môc tiªu lÊy ë ®©u?

Ph©n bæ, qu¶n lý ra sao cho hiÖu qu¶ nhÊt?

C«ng cô cña m«i trêng chiÕn lîc gióp chóng ta tr¶ lêi c©u hái: doanh

nghiÖp ®¹t ®îc môc tiªu b»ng g×?

Tãm l¹i, m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh bao gåm ba néi dung chñ yÕu

sau:

3

C¸i cÇn ph¶i cã (c¬ héi vµ

vÊn ®Ò )

C¸i cã thÓ cã

(nguån lùc vµ tiÒm

n¨ng )

Môc tiªu

m«i tr­êng

chiÕn l­îc

M«i tr­êng

chiÕn l­îc

C¸c quan ®iÓm

t­ t­ëng

C¸c môc tiªu C¸c gi¶i ph¸p vµ

c«ng cô

3. C¸c yªu cÇu vµ c¨n cø ®Ó x©y dùng m«i trêng chiÕn lîc

kinh doanh

3.1. C¸c yªu cÇu

Mét m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ®Ò ra ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau:

- Mét m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ph¶i ®¶m b¶o t¨ng thÕ lùc cña doanh

nghiÖp vµ giµnh ®îc lîi thÕ c¹nh tranh. Muèn vËy khi x©y dùng m«i trêng chiÕn

lîc, doanh nghiÖp ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cu¶ m×nh.

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ph¶i d¶m b¶o sù an toµn kinh doanh cho

doanh nghiÖp. M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ph¶i x¸c ®Þnh ®îc vïng an toµn,

ph¹m vi kinh doanh vµ x¸c ®Þnh ®îc ®é rñi ro cho phÐp. §Ó ®¸p øng ®îc yªu

cÇu nµy doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ dù ®o¸n m«i trêng kinh

doanh trong t¬ng lai. Dù ®o¸n cµng chÝnh x¸c, kh¶ n¨ng an toµn cña doanh

nghiÖp cµng cao. §iÒu nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã mét khèi lîng th«ng

tin vµ tri thøc nhÊt ®Þnh.

- M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu vµ nh÷ng ®iÒu

kiÖn c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn môc tiªu.

- Ph¶i x©y dùng ®îc m«i trêng chiÕn lîc dù phßng, m«i trêng chiÕn lîc

thay thÕ. Së dÜ ph¶i nh vËy v× m«i trêng lu«n lu«n biÕn ®æi, cßn m«i trêng chiÕn

lîc l¹i lµ quyÕt ®Þnh cña t¬ng lai, thùc tÕ ë t¬ng lai cã thÓ kh¸c víi dù ®o¸n cña

m«i trêng chiÕn lîc.

- Ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a thêi c¬ vµ sù chÝn muåi. Cã nghÜa lµ mét m«i trêng

chiÕn lîc kinh doanh ®îc x©y dùng vµ triÓn khai ®óng víi thêi c¬. Mét m«i tr￾êng chiÕn lîc dï hoµn h¶o ®Õn ®©u mµ ®îc ®Ò ra khi thêi c¬ ®· qua ®i th× còng

v« nghÜa.

3.2. Nh÷ng c¨n cø

Qóa tr×nh x©y dùng m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh chÞu t¸c ®éng cña rÊt

nhiÒu yÕu tè. Ngêi ta kh¸i qu¸t c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn m«i trêng chiÕn lîc nh

sau:

- §êng lèi cu¶ doanh nghiÖp: Sø mÖnh cña doanh nghiÖp t¸c ®éng ®Õn

môc tiªu cña m«i trêng chiÕn lîc. M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh ®îc x©y dùng

vµ triÓn khai ph¶i trªn c¬ së ®êng lèi cña doanh nghiÖp, ph¶i híng vµo viÖc thùc

hiÖn môc tiªu tèi cao cña doanh nghiÖp.

- Nguån lùc cña doanh nghiÖp x¸c ®Þnh m«i trêng chiÕn lîc kinh doanh

cßn ph¶i c¨n cø vµo thùc lùc cña doanh nghiÖp, bëi v× nã liªn quan tÝnh kh¶ thi

cña m«i trêng chiÕn lîc. M«i trêng chiÕn lîc kinh doanh chØ thùc hiÖn ®îc trªn

c¬ së nh÷ng c¸i cã thÓ cã cña doanh nghiÖp. §ã lµ n¨ng lùc cña doanh nghiÖp

vÒ vèn, con ngêi vµ c«ng nghÖ.

4