Một số đặc điểm nồi bật của lời văn nghệ thuật trong tiểu thuyết Vi Hồng

Nguyễn Thị Thu Hương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 125(11): 7 - 14

7

MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NỒI BẬT CỦA LỜI VĂN NGHỆ THUẬT

TRONG TIỂU THUYẾT VI HỒNG

Nguyễn Thị Thu Hương*

Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Vi Hồng là một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn xuôi các dân tộc thiểu số Việt Nam nói

chung và các dân tộc thiểu số Việt Bắc nói riêng. Bằng việc sử dụng một số dạng lời văn tiêu biểu

trong lối viết tiểu thuyết như câu trần thuật lặp cấu trúc thành phần, câu ghép chỉ điều kiện (giả

thiết) – kết luận và câu ghép chỉ sự nhượng bộ, Vi Hồng không chỉ làm cho người đọc ấn tượng

với lối diễn đạt mềm mại, uyển chuyển, mượt mà và trong sáng mà còn làm nổi bật lên nội dung

thông điệp trong từng tiểu thuyết.

Từ khóa: Vi Hồng, văn xuôi, dân tộc thiểu số, lời văn nghệ thuật, tiểu thuyết

TÁC GIẢ VI HỒNG VÀ VẤN ĐỀ LỜI

VĂN NGHỆ THUẬT TRONG TÁC PHẨM

VĂN HỌC*

Vi Hồng là một trong những cây bút tiêu biểu

của nền văn xuôi các dân tộc thiểu số Việt

Nam nói chung và các dân tộc thiểu số Việt

Bắc nói riêng. Sức sống các tác phẩm của

ông và tên tuổi của nhà văn đã được khẳng

định. Việc nghiên cứu các sáng tác của ông

những năm gần đây đã được mở rộng về

nhiều khía cạnh như: tính dân tộc, giọng

điệu, bản sắc văn hóa, cách viết, sự nghiệp

sáng tác… Trong đó, cách tổ chức lời văn

nghệ thuật của Vi Hồng cũng rất riêng và là

một đối tượng nghiên cứu đáng được quan

tâm. Theo Từ điển Thuật ngữ văn học “Lời

văn nghệ thuật là dạng phát ngôn được tổ

chức một cách nghệ thuật, là hình thức ngôn

từ nghệ thuật của tác phẩm văn học”

[7;288]. Trong bài viết này, chúng tôi tiến

hành nghiên cứu lời văn nghệ thuật trong

tiểu thuyết Vi Hồng (cụ thể là một số dạng

câu điển hình mà nhà văn ưa dùng) dựa trên

lí luận về thi pháp lời văn trên các cấp độ

ngôn ngữ của GS Trần Đình Sử. Theo nhà lí

luận thì cú pháp cũng là phạm vi thể hiện thi

pháp; trong các quy tắc kết hợp của ngôn từ,

thi pháp cũng thể hiện đa dạng. Cụ thể, thơ

có các phép đảo trang, đối, lặp, tỉ, hứng, còn

cú pháp văn xuôi có những quy tắc khác

nhau tạo nên màu sắc riêng trong lối viết.

Nhà văn Lâm Tiến đã khẳng định Vi Hồng có

cách viết riêng: “vừa hiện thực, vừa lãng

* Tel: 0985610650

mạn, vừa dân gian, vừa bác học, vừa truyền

thống, vừa hiện đại” [5]. Nhưng dường như

cái lãng mạn, cái dân gian lấn lướt cái hiện

thực, cái bác học nên tác phẩm của Vi Hồng,

có thể nói, chúng được sáng tạo theo kiểu tư

duy dân gian – truyền thống. Chính cách tư

duy nghệ thuật như vậy chi phối mạnh mẽ

đến đặc điểm ngôn ngữ trong tác phẩm. Như

PosPelov từng viết: “Cái có ý nghĩa lớn nhất

là nguyên tắc phản ánh đời sống trong một

tác phẩm nào đó thuộc lối hiện thực hoặc

thuộc lối không hiện thực. Nhà văn càng xa

chủ nghĩa hiện thực thì khi đó ở các hành

động, suy nghĩ, tình cảm của nhân vật với

mức độ càng lớn, không bộc lộ cái bản chất

của tính cách mà thưởng chỉ bộc lộ tính

khuynh hướng tư tưởng cảm xúc, xu hướng

của tác phẩm khi đó các đặc điểm lời nói của

nhân vật càng gần với lời văn của tác giả”

[6;149 ]. Ở tiểu thuyết của Vi Hồng, hiện

tượng này khá nổi bật. Với quan niệm nghệ

thuật không lấy yêu cầu tái hiện hiện thực

nghiêm ngặt làm nguyên tắc sáng tác, Vi

Hồng chuộng miêu tả khả năng, dụng công

nhiều ở việc miêu tả cái có thể có (tức là khả

năng tưởng tượng, hư cấu, sáng tạo tạo nên

những hình tượng nghệ thuật thường mang

tính ước lệ, tượng trưng, lý tưởng hóa).

Khoảng cách rất gần giữa lời nói của nhân vật

và lối trần thuật của tác giả phục vụ cho đích

quan trọng nhất là bộc lộ thành công tư tưởng,

cảm xúc của tác phẩm.

Trong bài viết này, chúng tôi đi sâu phân tích

kiểu lời văn giàu tính ước lệ và tính cụ thể

hóa trong tiểu thuyết Vi Hồng dưới dạng tồn