Một số đặc điểm dịch tễ và hiệu quả can thiệp đối với nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

TRANG THÔNG TIN LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Tên đề tài luận án tiến sĩ: Một số đặc điểm dịch tễ và hiệu quả can thiệp đối với

nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn.

Chuyên ngành: Vệ sinh xã hội học và Tổ chức y tế.

Mã số chuyên ngành: 62.72.73.15

Họ và tên NCS: Đàm Thị Tuyết

Người hướng dẫn khoa học:

1. Người hướng dẫn khoa học I: PGS.TS. Nguyễn Thành Trung

2. Người hướng dẫn khoa học II: GS. TS. Trương Việt Dũng.

- Đơn vị đào tạo: Trường Đại học Y Dược

- Cơ sở đào tạo: Đại học Thái Nguyên

NHỮNG KẾT QUẢ MỚI CỦA LUẬN ÁN:

1. Đề tài luận án đã xác định được tình hình nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5

tuổi tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn còn cao.

2. Công trình nghiên cứu được thực hiện ở khu vực miền núi, vùng cao, vùng đặc

biệt khó khăn, dân tộc thiểu số. Ở đó cuộc sống của người dân còn nghèo nàn, lạc

hậu, ít được tiếp cận với thông tin, nhận thức chậm, nhưng nếu được truyền thông giáo

dục sức khỏe với phương pháp phù hợp như: Tuyên truyền miệng bằng tiếng dân tộc

kết hợp với tranh ảnh, tờ rơi, băng hình, từ ngữ địa phương đơn giản, dễ hiểu sẽ mang

lại kết quả và thu hút cộng đồng tham gia..

3. Mô hình đã huy động nguồn nhân lực tại chỗ, thu hút sự tham gia của cộng đồng,

phối hợp chặt chẽ giữa trạm y tế xã, nhân viên y tế thôn bản và người dân, dễ huy

động, có thể hoạt động vào mọi lúc, mọi nơi.

4. Mô hình can thiệp đã tác động theo chiều ngang và chiều sâu.

+ Chiều ngang: Truyền thông giáo dục sức khỏe cho các bà mẹ có con dưới 5 tuổi

hoặc người chăm sóc trẻ để phát hiện, phân loại, xử trí, chăm sóc phòng chống

nhiễm khuẩn hô hấp cấp cho trẻ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

+ Chiều sâu: Chăm sóc y tế tại nhà: Theo dõi trẻ tại hộ gia đình để phát hiện, phân

loại bệnh để trẻ được chăm sóc tại nhà, khi nặng thì chuyển lên trạm y tế khám và

điều trị. Giáo dục kiến thức, thái độ, thực hành cho các bà mẹ để bà mẹ có thể

chuyển đổi hành vi trong phòng chống nhiễm khuẩn hô hấp cho trẻ.

5. Lần đầu áp dụng thuốc tăng cường miễn dịch (Broncho- Vaxom) để dự phòng

nhiễm khuẩn hô hấp cấp cho trẻ tại cộng đồng miền núi, vùng cao và dân tộc

thiểu số.

CÁC ỨNG DỤNG, KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN HOẶC NHỮNG

VẤN ĐỀ CÒN BỎ NGỎ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

Mô hình can thiệp có sự phối hợp chặt chẽ giữa trạm y tế xã, nhân viên y tế

thôn bản và người dân. Mô hình có hiệu quả tốt ở cộng đồng dân tộc thiểu số, miền

núi, vùng cao. Có thể ứng dụng ở các địa bàn khác tương tự nhằm tăng cường sự

hưởng lợi của cộng đồng.

Xác nhận của người hướng dẫn khoa học Nghiên cứu sinh

PGS.TS. Nguyễn Thành Trung GS.TS. Trương Việt Dũng Đàm Thị Tuyết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

BẢN TRÍCH YẾU LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Tên tác giả luận án: Đàm Thị Tuyết.

Tên luận án: “Một số đặc điểm dịch tễ và hiệu quả can thiệp đối với nhiễm khuẩn

hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn”.Chuyên ngành: Vệ

sinh xã hội học và Tổ chức y tế. Mã số chuyên ngành: 62.72.73.15. Tên cơ sở đào

tạo: Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên. Mở đầu: Nhiễm khuẩn hô hấp

cấp (NKHHC) là bệnh phổ biến có tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao nhất ở trẻ em, đặc

biệt do viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi tại các nước đang phát triển nói chung và ở Việt

Nam nói riêng. Ở những vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa viêm phổi vẫn là nguyên

nhân gây tử vong cao nhất ở trẻ em, khoảng 90 % trường hợp tử vong do viêm phổi là

ở nhóm trẻ dưới 2 tháng tuổi. Nguyên nhân gây NKHHC nói chung và viêm phổi nói

riêng chủ yếu do virus, vi khuẩn. Ngoài ra do tác động của các yếu tố nguy cơ như ô

nhiễm môi trường, thay đổi khí hậu làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và mức độ nặng của bệnh.

Cán bộ y tế chưa thực hiện đúng cách khi xử trí trẻ mắc NKHHC theo phác đồ quy

định. Hiểu biết về các dấu hiệu, cách chăm sóc trẻ NKHHC của cộng đồng nói chung

và bà mẹ có con nhỏ dưới 5 tuổi nói riêng còn hạn chế, đặc biệt là khu vực miền núi,

vùng sâu, vùng xa. Mục đích: Mô tả một số đặc điểm dịch tễ NKHHC và Xác định một

số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp ở trẻ dưới 5 tuổi và đánh giá

hiệu quả một số biện pháp can thiệp đối với NKHHC ở trẻ dưới 5 tuổi tại cộng đồng.

Đối tượng nghiên cứu: Trẻ dưới 5 tuổi, bà mẹ có con dưới 5 tuổi, hộ gia đình có trẻ

dưới 5 tuổi, lãnh đạo cộng đồng, cán bộ y tế xã và nhân viên y tế thôn bản (NVYTTB).

Phương pháp nghiên cứu: Mô tả có phân tích và can thiệp cộng đồng. Mẫu nghiên

cứu mô tả:

 

 

2

2 1

2

p 1 p

n Z

p.









n = 1038. Điều tra ngẫu nhiên 8 xã (2 xã vùng cao và 6 xã miền núi)

Mẫu can thiệp:

 

   

 

2 1 1 2 2

, 2

1 2

p p p p 1 1

n Z

P P

  





 

- Cỡ mẫu can thiệp cho mẹ: n = 554 bà mẹ, cỡ mẫu can thiệp cho trẻ: n = 455 trẻ .

Trong đó can thiệp toàn bộ bà mẹ có con dưới 5 tuổi và trẻ dưới 5 tuổi. Chỉ số nghiên

cứu: Tỷ lệ trẻ NKHHC trước – sau can thiệp, Đối chứng, các yếu tố liên quan, tỷ lệ bà

mẹ thay đổi KAP sau can thiệp, mật độ mới mắc NKHHC, đợt mắc NKHHC trước và

sau khi dùng thuốc Broncho- vaxom. Biện pháp can thiệp: Truyền thông - Giáo dục

sức khỏe (TT-GDSK) cho các bà mẹ, theo dùng thuốc tăng cường miễn dịch cho trẻ

mắc NKHHC tái phát nhiều lần. Mục tiêu can thiệp: Tăng cường KAP cho bà mẹ về

phòng chống NKHHC, cải thiện điều kiện vệ sinh nhà ở, giảm tỷ lệ NKHHC ở trẻ.

Can thiệp 24 tháng: 01/01/2007 - 12/2008 tại 4 xã can thiệp (Quảng Chu, Như Cố,

Nông Hạ, Hòa Mục), và 4 xã chứng (Yên Đĩnh, Bình Văn, Thanh Bình, Cao Kỳ). Chỉ

số hiệu quả (CSHQ % ) =

1 2

100

1

P P

P



 . Trong đó: p1 và p2 là kết quả (tỷ lệ) thu

được vào thời điểm trước và sau can thiệp. Hiệu quả can thiệp (HQCT % ) = CSHQ %

Can thiệp – CSHQ % Chứng. Các kết quả chính: Tỷ lệ NKHHC của trẻ trước thời

điểm can thiệp là 43,9 % , nhiễm khuẩn hô hấp trên (36,1 %), nhiễm khuẩn hô hấp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

dưới (7,8 %). Một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp như: Tiêm

chủng không đủ hoặc đủ nhưng không đúng lịch. Thực hành chăm sóc trẻ của bà mẹ

kém. Cai sữa sớm dưới 12 tháng. Mẹ thiếu kiến thức chăm sóc trẻ, Gia đình có người

hút thuốc lá, thuốc lào trong nhà, gần trẻ. Chuồng gia súc gần nhà. Tình trạng nhà ẩm

thấp. Bếp đun trong nhà. Hoạt động can thiêp: Sau 2 năm can thiệp TT-GDSK tại

cộng đồng, kết hợp cho trẻ tái phát NKHHC nhiều lần uống thuốc tăng cường miễn

dịch. Kiến thức kém của bà mẹ ở nhóm can thiệp giảm từ 86,7 % (trước can thiệp)

xuống còn 6,4 % (sau can thiệp), 77,6 % (đối chứng). HQCT đạt 86,67 % , với p <

0,01. Thực hành kém ở nhóm can thiệp giảm từ 81,3 % (trước can thiệp) xuống còn

14,5 % (sau can thiệp), 76,2 % (đối chứng) với p <0,01. HQCT đạt 81,38%, với

p<0,01. Mật độ đợt mới mắc: Không viêm phổi: Ho hoặc cảm lạnh: Năm 2008 (3,51

đợt/ năm /trẻ, tương đương với 3510 đợt/1000 năm – trẻ) thấp hơn so với năm 2007

(5,43 đợt/năm/trẻ, tương đương với 5430/1000 năm – trẻ). CSHQ đạt 35,36 % . Mật

độ đợt mới mắc: Viêm phổi; viêm phổi nặng: Năm 2008 (0,31 đợt/ năm /trẻ, tương

đương với 310 đợt/1000 năm – trẻ) thấp hơn so với năm 2007 (0,70 đợt/năm/trẻ, tương

đương với 700/1000 năm – trẻ). CSHQ đạt 55,71 % . NKHHC ở các xã can thiệp giảm

từ 42,2 % (trước can thiệp) xuống còn 24,3 % (sau can thiệp), 45,7 % (đối chứng),

với p<0,01. HQCT đạt 41,34 % . Số đợt mắc bệnh trung bình NKHHC, sau dùng

Broncho- Vaxom là (3,54 ± 2,38), trước dùng thuốc (12,46 ± 3,60), giảm hơn so với

trước khi dùng thuốc là (8,92 ± 3,97), với p <0,01.Tỷ lệ trẻ phải dùng kháng sinh sau

dùng Broncho-Vaxom (67,3 % ), trước dùng Broncho-Vaxom (100 % ), giảm so với

trước dùng thuốc là 32,7 % ), với p<0,01.

Kết luận: Biện pháp can thiệp đã đi đúng đường lối chính sách của Đảng và nhà

nước về dân tộc và miền núi, đã thu hút được sự ủng hộ của các cấp chính quyền và

nhân dân, đã phối hợp được hoạt động của trạm y tế xã, NVYTTB và người dân”. Nét

mới của luận án: Đã sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ, huy động được cộng đồng tham

gia: Trạm y tế xã, NVYTTB và người dân. Tổng hợp các biện pháp gữa TT-GDSK

bằng tiếng dân tộc, tiếng kinh, tờ rơi, băng hình. kết hợp với chăm sóc y tế tại nhà đó

là: Theo dõi trẻ tại hộ gia đình 2 tuần/1 lần được phối hợp chặt chẽ giữa trạm y tế xã,

NVYTTB và người dân. Lần đầu áp dụng thuốc tăng cường miễn dịch (Broncho￾Vaxom) để dự phòng NKHHC cho trẻ tại cộng đồng miền núi, vùng cao và dân tộc

thiểu số. Những đề nghị: Các cấp chính quyền và trạm y tế, nhân viên y tế thôn bản

duy trì TT- GDSK cho người dân cách phát hiện, xử trí, chăm sóc, phòng chống

NKHHC cho trẻ, cải thiện điều kiện vệ sinh nhà ở, kết hợp dùng thuốc tăng cường

miễn dịch cho trẻ bị mắc NKHHC tái phát nhiều lần và dùng kháng sinh thích hợp. Mô

hình can thiệp có hiệu quả tốt ở cộng đồng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng cao. Cần

được nhân rộng sang các địa bàn khác nhằm tăng cường sự hưởng lợi của cộng đồng.

Thái Nguyên, ngày 01 tháng 11 năm 2010

Xác nhận của người hướng dẫn khoa học Nghiên cứu sinh

PGS.TS. Nguyễn Thành Trung GS.TS.Trương Việt Dũng Đàm Thị Tuyết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng

tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực và

chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2010

NGHIÊN CỨU SINH

Đàm Thị Tuyết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

* Tôi xin trân trọng cảm ơn tới:

- Ban Giám đốc, Ban sau đại học - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ, tạo

điều kiện tốt nhất cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án.

- Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, các phòng ban chức năng Trường Đại

học Y - Dược đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập.

- Ban chủ nhiệm và toàn thể cán bộ nhân viên Khoa Vi sinh - Bệnh viện Đa

khoa Trung ương Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận án.

- Bộ môn Y xã hội học, Bộ môn Nhi, Bộ môn Sức khoẻ nghề nghiệp cùng

toàn cán bộ, giảng viên, kỹ thuật viên khoa Y tế công cộng đã tạo điều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án.

* Với lòng biết ơn chân thành, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới:

- Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thành Trung - Phó Hiệu Trưởng Trường Đại

học Y - Dược Thái Nguyên - Giám đốc bệnh viện ĐKTWTN, người thầy đã trực

tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong nghiên cứu và hoàn thành luận án này.

- Giáo sư, Tiến sỹ Trương Việt Dũng - Vụ Trưởng vụ Khoa học và Đào tạo - Bộ

Y tế, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong nghiên cứu và hoàn thành

luận án này.

- Phó giáo sư, Tiến sỹ Hoàng Khải Lập – Trưởng bộ môn Dịch tễ, Phó giáo

sư, Tiến sỹ Đỗ Văn Hàm – Trưởng bộ môn Sức khoẻ nghề nghiệp ; Phó giáo sư,

Tiến sỹ Đàm Khải Hoàn – Trưởng bộ môn Y học Cộng đồng Trường Đại học Y –

Dược Thái Nguyên đã giúp đỡ và chỉ dẫn cho tôi những ý kiến qúy báu trong

quá trình học tập và nghiên cứu.

* Để góp phần vào sự thành công của luận án. Tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:

- Ban Giám đốc sở Y tế tỉnh Bắc Kạn, Phòng Y tế, Trung tâm Y tế huyện

Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn, chính quyền địa phương, cán bộ y tế xã, nhân viên y tế

thôn bản và nhân dân các xã: Quảng Chu, Yên Đĩnh, Như Cố, Bình Văn, Thanh Bình,

Nông Hạ, Hoà Mục đã giúp tôi trong quá trình thực hiện luận án tốt nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo điều

kiện giúp đỡ, động viên, khích lệ tôi trong quá trình nghiên cứu luận án.

Xin chân thành cảm ơn.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2010

Nghiên cứu sinh

Đàm Thị Tuyết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan .....................................................................................................................................................................................................i

Lời cảm ơn .........................................................................................................................................................................................................ii

Mục lục .................................................................................................................................................................................................................iii

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ...................................................................................................................vi

Danh mục các bảng...........................................................................................................................................................................viii

Danh mục các biểu đồ ......................................................................................................................................................................xi

Danh mục các hình ............................................................................................................................................................................xii

Danh mục sơ đồ .....................................................................................................................................................................................xiii

ĐẶT VẤN ĐỀ.....................................................................................................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................................................................................ 3

1.1. Tình hình bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp ...................................................................................................3

1.1.1. Tình hình mắc bệnh và tử vong do nhiễm khuẩn hô hấp cấp trên Thế

giới .................................................................................................................................................................................................3

1.1.2. Tình hình mắc bệnh và tử vong do nhiễm khuẩn hô hấp cấp tại Việt

Nam ..............................................................................................................................................................................................5

1.2. Căn nguyên và các yếu tố nguy cơ của bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp ..............6

1.2.1. Trên Thế giới........................................................................................................................................................................6

1.2.2. Tại Việt Nam....................................................................................................................................................................11

1.3. Một số giải pháp can thiệp phòng chống nhiễm khuẩn hô hấp cấp được

thực hiện trên Thế giới và Việt Nam ......................................................................................................14

1.3.1. Tình hình trên Thế giới.......................................................................................................................................14

1.3.2. Tình hình tại Việt Nam ......................................................................................................................................17

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................................21

2.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................................................................................21

2.1.1. Nghiên cứu mô tả ......................................................................................................................................................21

2.1.2. Nghiên cứu can thiệp ............................................................................................................................................21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ...................................................................................................................21

2.2.1. Địa điểm nghiên cứu .............................................................................................................................................21

2.2.2. Thời gian nghiên cứu ...........................................................................................................................................21

2.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................................................22

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................................................................................22

2.3.2. Phương pháp chọn mẫu .....................................................................................................................................24

2.3.3. Chỉ số nghiên cứu .....................................................................................................................................................27

2.3.4. Phương pháp thu thập số liệu ....................................................................................................................31

2.4. Nội dung can thiệp................................................................................................................................................................32

2.4.1. Chuẩn bị cộng đồng ...............................................................................................................................................32

2.4.2. Triển khai truyền thông - giáo dục sức khoẻ tại cộng đồng ..............................33

2.4.3. Triển khai theo dõi dọc tình hình mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp của

trẻ tại cộng đồng .................................................................................................................................................................33

2.4.4. Can thiệp dự phòng bằng uống thuốc tăng cường miễn dịch

(Broncho - Vaxom)..........................................................................................................................................................34

2.4.5. Triển khai theo dõi dọc trẻ mắc NKHHC đến trạm y tế xã ...............................34

2.4.6. Giám sát các hoạt động can thiệp ........................................................................................................35

2.4.7. Đánh giá sau can thiệp .......................................................................................................................................35

2.5. Phương pháp xử lý số liệu .........................................................................................................................................36

2.6. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu ..........................................................................................................36

2.7. Phương pháp xử lý hạn chế sai số ...................................................................................................................37

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................................................................40

3.1. Thông tin chung về địa điểm nghiên cứu ..............................................................................................40

3.2. Một số đặc điểm dịch tễ nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại

địa điểm nghiên cứu ......................................................................................................................................................42

3.3. Căn nguyên và yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp ...............47

3.3.1. Kết quả cấy dịch tỵ hầu ở trẻ nhiễm khuẩn hô hấp cấp tại khu vực

nghiên cứu ..................................................................................................................................................................................47

3.3.2. Các yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp.........................................48

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.4. Hiệu quả can thiệp phòng chống nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ .............................51

3.4.1. Kết quả thực hiện hoạt động can thiệp tại cộng đồng ...............................................51

3.4.2. Hiệu quả của biện pháp can thiệp ........................................................................................................52

CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN .............................................................................................................................................................77

4.1. Thực trạng NKHHC trẻ em dưới 5 tuổi tại Chợ Mới, Bắc Kạn ..............................77

4.1.1. Tình hình nhiễm khuẩn hô hấp cấp chung ...............................................................................77

4.1.2. Thực trạng vi khí hậu tại Chợ Mới, Bắc Kạn........................................................................79

4.1.3. Thực trạng vi khuẩn gây nhiễm khuẩn hô hấp cấp .......................................................81

4.2. Các yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp....................................................82

4.3. Hiệu quả của can thiệp cộng đồng phòng chống NKHHC ở trẻ em ..................87

4.3.1. Mô hình can thiệp phòng chống NKHHC ở trẻ em .....................................................87

4.3.2. Hiệu quả của can thiệp phòng chống NKHHC....................................................................95

KẾT LUẬN .................................................................................................................................................................................................105

1. Một số đặc điểm dịch tễ nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại

huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn trước can thiệp ......................................................................105

2. Yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp ..............................................................105

3. Hiệu quả của biện pháp can thiệp đối với nhiễm khuẩn hô hấp cấp tại

cộng đồng ................................................................................................................................................................................105

KHUYẾN NGHỊ ...................................................................................................................................................................................107

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ALRI : Nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp

(Acute lower Respiratory infection)

ARI : Nhiễm khuẩn hô hấp cấp

(Acute Respiratory infection)

BVĐKTW : Bệnh viện đa khoa trung ương

CAP : Viêm phổi mắc phải cộng đồng

(Community Acquired Pneumonia)

CBCC : Cán bộ công chức

CBYT : Cán bộ y tế

CSSKBĐ : Chăm sóc sức khỏe ban đầu

CSYT : Cơ sở y tế

CT : Can thiệp

CYO : Năm quan sát trẻ (Child – years of observation)

ĐC : Đối chứng

IMCI : Lồng ghép chăm sóc trẻ bệnh

(Intergrated management of childhood illness)

KAP : Kiến thức, thái độ, thực hành

( Knowledge, Attitude, Practice)

KVP : Không viêm phổi

LĐTB – XH : Lao động thương binh xã hội

NC : Nghiên cứu

NCS : Nghiên cứu sinh

NKHH : Nhiễm khuẩn hô hấp

NKHHC : Nhiễm khuẩn hô hấp cấp

NKHHCT : Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính

NVYTTB : Nhân viên y tế thôn bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

OR : Tỷ suất chênh

(Odds Ratio)

PL : Phụ lục

RLLN : Rút lõm lồng ngực

RVS : Virus hợp bào hô hấp

( Respiratory Syncytial Vius)

SARS : Hội chứng hô hấp cấp tính

( Severe Acute Respiratory Syndrome)

SCT : Sau can thiệp

SĐK : Số đăng ký

T

0 Webb : Nhiệt độ hiệu dụng

TCT : Trước can thiệp

TCYTTG : Tổ chức y tế Thế giới

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

Tm :Nhiệt độ thấp nhất tháng

TT – GDSK : Truyền thông giáo dục sức khỏe

Ttb : Nhiệt độ trung bình

Tx :Nhiệt độ cao nhất tháng

TYTX : Trạm y tế xã

UNICEF : Quỹ nhi đồng liên hiệp quốc

(United Nations Chidren’

s Fund)

URTI : Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên

(Upper Respiratory Tract Infection)

WHO Tổ chức Y tế Thế giới

: ( World health Organization)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Bảng tổng hợp (khung lô gíc của vấn đề nghiên cứu) ...................................... 37

Bảng 3.1. Tình hình kinh tế, văn hoá, xã hội tại khu vực nghiên cứu ..................................40

Bảng 3.2. Vi khí hậu nhà ở trong nhà và ngoài nhà tại khu vực nghiên cứu .................41

Bảng 3.3. Phân loại vi khí hậu theo mùa tại địa điểm nghiên cứu (n = 100) ......41

Bảng 3.4. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo các nhóm tuổi .........42

Bảng 3.5. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo giới........................................42

Bảng 3.6. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo từng nhóm dân

tộc.........................................................................................................................................................................................................43

Bảng 3.7. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo học vấn mẹ.................44

Bảng 3.8. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo nghề nghiệp mẹ....45

Bảng 3.9. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo tình trạng vệ

sinh nhà ở .................................................................................................................................................................................45

Bảng 3.10. Phân bố tỷ lệ nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em theo tuổi của mẹ ...........46

Bảng 3.11. Mối liên quan giữa trình độ học vấn của người mẹ với nhiễm

khuẩn hô hấp dưới cấp ............................................................................................................................................48

Bảng 3.12. Mối liên quan giữa điều kiện vệ sinh nhà ở với nhiễm khuẩn hô

hấp dưới cấp...........................................................................................................................................................................48

Bảng 3.13. Mối liên quan giữa thời gian cai sữa và tình trạng tiêm chủng của

trẻ với nhiễm khuẩn hô hấp dưới cấp....................................................................................................49

Bảng 3.14. Mối liên quan giữa kiến thức chăm sóc trẻ của bà mẹ với nhiễm

khuẩn hô hấp dưới cấp ..........................................................................................................................................49

Bảng 3.15. Mối liên quan giữa thực hành của mẹ với nhiễm khuẩn hô hấp

dưới cấp ......................................................................................................................................................................................50

Bảng 3.16. Đánh giá các yếu tố liên quan theo mô hình hồi quy logistic.....................51

Bảng 3.17. Kết quả của can thiệp đối với tình trạng tiêm chủng của trẻ........................52

Bảng 3.18. Kết quả của can thiệp đối với tình trạng cai sữa của trẻ....................................53

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

ix

Bảng 3.19. Kết quả của can thiệp đối với điều kiện vệ sinh nhà ở........................................53

Bảng 3.20. Kết quả của can thiệp đến hiểu biết dấu hiệu nhiễm khuẩn hô hấp

cấp của bà mẹ.......................................................................................................................................................................54

Bảng 3.21. Kết quả của can thiệp đến thay đổi kiến thức về nhiễm khuẩn hô

hấp cấp của bà mẹ...........................................................................................................................................................55

Bảng 3.22. Kết quả của can thiệp đến thay đổi hiểu biết dấu hiệu bất thường

cần đưa trẻ đến trạm y tế của bà mẹ .....................................................................................................56

Bảng 3.23. Hiệu quả của can thiệp đến thay đổi kiến thức về phòng chống

nhiễm khuẩn hô hấp cấp trẻ em của các bà mẹ. ....................................................................57

Bảng 3.24. Kết quả của can thiệp đến chăm sóc trẻ tại nhà của bà mẹ. ...............................60

Bảng 3.25. Kết quả thay đổi về sử dụng dịch vụ chữa bệnh cho trẻ bị nhiễm

khuẩn hô hấp cấp của các bà mẹ ...............................................................................................................61

Bảng 3.26. Tác động của can thiệp đến thực hành cặp nhiệt độ cho trẻ của bà mẹ ...62

Bảng 3.27. Tác động của can thiệp đến thực hành xử trí sốt cho trẻ của bà mẹ. ...62

Bảng 3.28. Hiệu quả của can thiệp đến thực hành chăm sóc trẻ của bà mẹ ...........63

Bảng 3.29. Mật độ mới mắc của đợt nhiễm khuẩn hô hấp theo năm ................................64

Bảng 3.30. Mật độ mới mắc của trẻ nhiễm khuẩn hô hấp cấp theo năm ......................64

Bảng 3.31. Mật độ mới mắc của đợt nhiễm khuẩn hô hấp cấp theo dân tộc .........65

Bảng 3.32. Mật độ trẻ mới mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp theo dân tộc .......................66

Bảng 3.33. Kết quả can thiệp đến số đợt mắc bệnh trung bình ở trẻ trước và

sau khi dùng Broncho-Vaxom.......................................................................................................................68

Bảng 3.34. Kết quả can thiệp đến số đợt mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ

trước và sau khi dùng Broncho-Vaxom.............................................................................................68

Bảng 3.35. Kết quả can thiệp đến tình hình mắc bệnh ở trẻ trước và sau khi

dùng Broncho-Vaxom...............................................................................................................................................69

Bảng 3.36. Tác động của can thiệp đến sử dụng thuốc kháng sinh ở trẻ trước

và sau khi dùng Broncho-Vaxom .............................................................................................................69

Bảng 3.37. Tình hình trẻ mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp đến trạm y tế xã.....................70

Bảng 3.38. Tình hình xử trí nhiễm khuấn hô hấp cấp ở tuyến xã............................................70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHT Http://www.lrc-tnu.edu.vn

x

Bảng 3.39. Kết quả của can thiệp đối với nhiễm khuẩn hô hấp cấp dưới của

trẻ theo nhóm tuổi .........................................................................................................................................................71

Bảng 3.40. Hiệu quả của biện pháp can thiệp đối với tình hình mắc nhiễm

khuẩn hô hấp cấp của trẻ ....................................................................................................................................72

Bảng 4.1. Nhiệt độ trung bình, thấp nhất, cao nhất tháng tại huyện Chợ Mới ...80

Bảng 4.2. So sánh tỷ lệ đợt mắc mới viêm phổi tại cộng đồng với tác giả khác 96

Bảng 4.3. Tỷ lệ mới mắc ARI ở điều tra cơ bản ban đầu và 6 tháng theo dõi

sau can thiệp...........................................................................................................................................................................97

Bảng 4.4. So sánh tỷ lệ trẻ mắc viêm phổi tại cộng đồng với tác giả khác.................98