Mối tương quan giữa thang điểm đánh giá trực quan toàn diện mri não (cvrs) và thang điểm mmse ở

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------o0o---------

NGUYỄN VĨNH KHANG

MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA THANG ĐIỂM ĐÁNH

GIÁ TRỰC QUAN TOÀN DIỆN MRI NÃO (CVRS) VÀ

THANG ĐIỂM MMSE Ở NGƢỜI BỆNH ALZHEIMER

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------o0o---------

NGUYỄN VĨNH KHANG

MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA THANG ĐIỂM ĐÁNH

GIÁ TRỰC QUAN TOÀN DIỆN MRI NÃO (CVRS) VÀ

THANG ĐIỂM MMSE Ở NGƢỜI BỆNH ALZHEIMER

CHUYÊN NGÀNH: THẦN KINH

MÃ SỐ: NT 62 72 21 40

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. TRẦN CÔNG THẮNG

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021

.

.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các

số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong

bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Vĩnh Khang

.

.

ii

MỤC LỤC

BẢNG DANH MỤC VIẾT TẮT................................................................................ IV

DANH MỤC BẢNG...................................................................................................VII

DANH MỤC HÌNH.................................................................................................. VIII

DANH MỤC BIỂU ĐỒ............................................................................................... IX

MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1

Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...........................................................................4

1.1. Tổng quan bệnh Alzheimer.......................................................................................4

1.2. Thang điểm MMSE trong chẩn đoán bệnh Alzheimer ...........................................10

1.3. Thang điểm CVRS trong chẩn đoán bệnh Alzheimer.............................................14

1.4. Các nghiên cứu liên quan........................................................................................24

1.5. Các vấn đề cần nghiên cứu thêm trong mối tương quan giữa MMSE và MRI

não ..................................................................................................................................28

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................29

2.1. Thiết kế nghiên cứu.................................................................................................29

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu...........................................................................29

2.3. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................29

2.4. Cỡ mẫu của nghiên cứu...........................................................................................30

2.5. Xác định biến số độc lập và biến số phụ thuộc.......................................................31

2.6. Phương pháp và công cụ đo lường, kỹ thuật xét nghiệm........................................34

2.7. Phương pháp thu thập số liệu và xử trí số liệu........................................................36

2.8. Quy trình nghiên cứu ..............................................................................................38

2.9. Y đức .......................................................................................................................40

Chƣơng 3. KẾT QUẢ ..................................................................................................41

3.1. Đặc điểm chung dân số nghiên cứu ........................................................................41

3.2. Đặc điểm điểm MMSE của dân số nghiên cứu.......................................................45

3.3. Đặc điểm điểm CVRS của dân số nghiên cứu ........................................................48

3.4. Mối tương quan thang điểm CVRS và MMSE ở dân số nghiên cứu và các yếu

tố ảnh hưởng...................................................................................................................53

Chƣơng 4. BÀN LUẬN................................................................................................60

4.1. Đặc điểm điểm MMSE của dân số nghiên cứu.......................................................60

.

.

iii

4.2. Đặc điểm điểm CVRS của dân số nghiên cứu ........................................................65

4.3. Mối tương quan thang điểm CVRS và MMSE ở dân số nghiên cứu và các yếu

tố ảnh hưởng...................................................................................................................71

4.4. Hạn chế của nghiên cứu ..........................................................................................83

KẾT LUẬN...................................................................................................................84

KIẾN NGHỊ..................................................................................................................86

PHỤ LỤC 1: BẢNG THU THẬP SỐ LIỆU

PHỤ LỤC 2: THANG ĐIỂM MMSE

PHỤ LỤC 3: THANG ĐIỂM CVRS

PHỤ LỤC 4: BỆNH ÁN MINH HỌA

PHỤ LỤC 5: DANH SÁCH NGƯỜI BỆNH NGHIÊN CỨU

.

.

iv

BẢNG DANH MỤC VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ đầy đủ

APOE Apolipoprotein E

APP Amyloid precursor protein

CDR Clinical Dementia Rating

CT Computed tomography

CVRS Comprehensive visual rating scale

D1,2,3 Deep white matter

DSM-5 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th

Edition: DSM-5

EOAD Early onset Alzheimer disease

FLAIR Fluid-attenuated inversion recovery

GRE Gradient echo sequences

LOAD Late onset Alzheimer disease

MMSE Mini Mental state examination

MOCA The Montreal Cognitive Assessment test

MRI Magnetic resonance imaging

NFT Neurofibrillary tangles

NINCDS-ADRDA National Institute of Neurological and Communicative Diseases

and Stroke/Alzheimer's Disease and Related Disorders

Association

P1,2,3 Periventricular white matter

PSEN Presenilin

SWI Susceptibility weighted imaging

T1W T1 weighted image

T2W T2 weighted image

.

.

v

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU CÁC THUẬT NGỮ NƢỚC

NGOÀI VÀ TIẾNG VIỆT

Thuật ngữ nƣớc ngoài Thuật ngữ tiếng Việt

Amyloid precursor protein Protein tiền chất amyloid

Apolipoprotein E Gen Apolipoprotein E

Clinical Dementia Rating Thang điểm sa sút trí tuệ lâm sàng

Comprehensive visual rating scale Thang điểm đánh giá trực quan toàn diện

MRI não

Computed tomography Chụp cắt lớp vi tính

Deep white matter Chất trắng sâu

Diagnostic and Statistical Manual of

Mental Disorders, 5th Edition: DSM-5

Sổ tay chẩn đoán và thống kê các loại rối

loạn tâm thần, tái bản lần 5

Early onset Alzheimer disease Bệnh Alzheimer khởi phát sớm

Fluid-attenuated inversion recovery Xung xoá dịch

Gradient echo sequences Chuỗi xung Gradient echo

Late onset Alzheimer disease Bệnh Alzheimer khởi phát muộn

Magnetic resonance imaging Cộng hưởng từ hình ảnh

Mini Mental state examination Thang điểm đánh giá tâm thần tối thiểu

National Institute of Neurological and

Communicative Diseases and

Stroke/Alzheimer's Disease and

Related Disorders Association

Hiệp hội viện quốc gia về bệnh lí thần kinh

và bệnh truyền nhiễm và đột quỵ - Alzheimer

và các bệnh lí liên quan

Neurofibrillary tangles Đám rối tơ thần kinh

Periventricular white matter Chất trắng quanh não thất

Presenilin gen Presenilin

Susceptibility weighted imaging Hình ảnh nhạy từ

T1 weighted image Chuỗi xung T1

T2 weighted image Chuỗi xung T2

The Montreal Cognitive Assessment

test

Thang điểm đánh giá chức năng nhận thức

của Montreal

.

.

v

i

.

.

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Các thành phần thang điểm MMSE..........................................................11

Bảng 1.2. Các thành tố chính của thang điểm CVRS ...............................................14

Bảng 1.3. Bảng đánh giá trực quan sự teo hồi trung tâm thái dương .......................17

Bảng 1.4. Thang điểm CVRS phiên bản đánh giá mặt phẳng cắt dọc......................21

Bảng 2.1. Biến số độc lập trong nghiên cứu .............................................................31

Bảng 2.2. Biến số phụ thuộc trong nghiên cứu.........................................................32

Bảng 3.1. Tỉ lệ bệnh đồng mắc của dân số nghiên cứu.............................................43

Bảng 3.2. Tỉ lệ EOAD và LOAD của dân số nghiên cứu .........................................44

Bảng 3.5. Tỉ lệ sa sút trí tuệ theo thang điểm MMSE...............................................46

Bảng 3.6. Điểm MMSE theo phân nhóm tuổi khởi phát ..........................................46

Bảng 3.7. Điểm CVRS theo mức độ nặng của sa sút trí tuệ .....................................48

Bảng 3.8. Điểm CVRS và các phân nhóm CVRS giữa phân nhóm tuổi khởi phát sa

sút trí tuệ ...........................................................................................................49

Bảng 3.9. Mức độ teo thuỳ thái dương, thuỳ trán và thuỳ đính theo mức độ teo hồi

hải mã trái.........................................................................................................53

Bảng 3.10. Kết quả mô hình trung bình Bayesian với các biến đã chọn ..................56

Bảng 3.11. Các yếu tố tiên lượng độc lập cho các thành phần của thang điểm MMSE57

Bảng 3.12. Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến các phân nhóm điểm MMSE .......59

Bảng 4.1. Cỡ mẫu, điểm MMSE và tuổi giữa các nghiên cứu .................................60

Bảng 4.2. Phân nhóm điểm MMSE bị ảnh hưởng với từng mức độ sa sút trí tuệ ....64

Bảng 4.3. Tổn thương trên MRI ở người bệnh Alzheimer khi so sánh giữa các

nghiên cứu ........................................................................................................66

Bảng 4.4. Mối tương quan giữa các điểm CVRS, teo hồi hải mã và teo thuỳ thái

dương................................................................................................................71

.

.

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Sự tích tụ của các protein bị gấp sai trên người bệnh Alzheimer thể điển

hình được phân bố theo một tính chất có thể dự đoán được. .............................5

Hình 1.2. Biểu hiệu các trục chính của bệnh học Alzheimer theo Ferreira và các

cộng sự................................................................................................................8

Hình 1.3. Tỉ lệ các người bệnh có sự suy giảm và mất chức năng tương ứng với

điểm MMSE .....................................................................................................13

Hình 1.4. Hình ảnh học đại thể của hồi hải mã trên MRI và CT ở lát cắt dọc..........17

Hình 1.5. Hình ảnh học mức độ 1 và mức độ 2 của thang điểm teo vỏ não.............18

Hình 1.6. Hình ảnh MRI não dãn não thất tương ứng với các mức độ từ 0 đến 3 theo

thang điểm của James O'Donovan ...................................................................19

Hình 1.7. Thang điểm bệnh lý mạch máu nhỏ tương ứng với các mức độ 1, 2 và 3

theo Fazekas .....................................................................................................20

Hình 4.1. Xu hướng giảm điểm số của người bệnh LOAD và EOAD theo thời gian

giữa các lần thăm khám mỗi 2 tháng trong nghiên cứu của Panegyres và cộng

sự ......................................................................................................................63

Hình 4.2. Biểu đồ tương quan giữa hồi hải mã hai bên và điểm MMSE ở người

tham gia nghiên cứu, nhóm người không suy giảm nhận thức, nhóm người

bệnh suy giảm nhận thức nhẹ và nhóm sa sút trí tuệ........................................75

Hình 4.3. Bản đồ nhiệt sự teo các cấu trúc não ảnh hưởng đến điểm MMSE..........78

Hình 4.4. Sự đồng loạt kích hoạt ở hai hệ thống tập trung chú ý vùng bụng và vùng

lưng khi thực hiện định hướng thị giác – không gian. Trong đó, thùy thái

dương trên (STG) được nổi bật với mức độ chuyển hóa cao...........................80

Hình 4.5. Lát cắt đánh giá mức độ teo thùy thái dương ở thang điểm CVRS và

khung đỏ biểu hiện vùng được quan tâm (region of interest) ..........................81

.

.

ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Tỉ lệ giới tính ........................................................................................41

Biểu đồ 3.2. Phân phối tần suất của tuổi...................................................................42

Biểu đồ 3.3. Phân phối tần suất của tuổi khởi phát...................................................42

Biểu đồ 3.4. Phân phối tần suất của số năm học vấn ................................................43

Biểu đồ 3.5. Biểu đồ phân phối tần suất của số ngày chênh lệch giữa ngày chụp

MRI não và ngày đánh giá điểm MSME..........................................................44

Biểu đồ 3.6. Biểu đồ phân phối tần suất của điểm MMSE.......................................45

Biểu đồ 3.7. Biểu đồ điểm trung bình các phân điểm định hướng thời gian, định

hướng không gian, trí nhớ tức thì, tập trung chú ý, trí nhớ trì hoãn ở các mức

độ sa sút trí tuệ..................................................................................................47

Biểu đồ 3.8. Biểu đồ điểm trung bình phần định danh, nói lặp lại, hiểu ngôn ngữ

nói, hiểu ngôn ngữ viết. thị giác không gian, viết câu ở các mức độ sa sút trí

tuệ .....................................................................................................................47

Biểu đồ 3.9: Biểu đồ phân phối tần suất của điểm CVRS ........................................48

Biểu đồ 3.10. Điểm trung bình các phân nhóm điểm trong CVRS theo từng mức độ

sa sút trí tuệ.......................................................................................................50

Biểu đồ 3.11. Biểu đồ mối tương quan giữa các thành phần trong CVRS ...............51

Biểu đồ 3.12. Biểu đồ mối tương quan giữa điểm số teo hồi hải mã trung bình hai

bên và điểm CVRS ...........................................................................................52

Biểu đồ 3.13. Biểu đồ mối tương quan giữa các thành phần của CVRS và thang

điểm MMSE .....................................................................................................54

.

.