Môi trường và kiến thức bản địa liên quan phương thức kiếm sống của người Hre ở KonTum

76 TAP CHi KHOA HQC XA HO I SO 09(i33)-2009

Si; HQC-NIIAN H0C-N(;HIE N CLTU TON GIAO

::bii\

MOI TRl/dNG VA KIEN THUfC BAN D\A

LIEN QUAN PHaONG THLfC KIEM SONG

CUA NOadl HRE 6 KONTUM

TRUONG VAN MON**'

prz^i

TQM TAT

Nghien cuu mdi tnrdng sinh thai vd kiin

thCrc ban dia lien quan din phuang thCrc

kiim sing cua ngwdi Hre d Kontum eho

thiy mdi quan he twang tac giua each Cmg

xir cua ngudi Hre vdi mdi trudng tu nhidn

trong qua trinh kiim sing; mdi quan he

giCra he sinh thai tu nhien va xa hdi ngudi

Hre; vu tru hpe va su nhan thCrc vi dit dai,

khai thdc rCrng va xir ly ngudn nude cua

cpng ding nay.

1. VAl NET VE NGU'Ql HRE Q THON KON

KTAU TfNH KONTUM

Hre edn cd ten gpi khac la Cham Re, Chom

Kre, Liiy, Cham Quang Ngai, Mpi Chdm,

v.v. thudc nhdm ngdn ngu Mdn-Khmer, ed

dan s l 94.259 ngudi, cu trii chu ylu d

miln tay tinh Quang Ngai, Binh Dinh va mpt

phin sinh song d Kon Ktau*^'. Trong chuyen

khao nay, ehiing tdi ehi nghien cdu trudng

hap ngudi Hre d thdn Kon Ktau (ViKtau),

xa Po E, huyen Kon Plong, tinh Kontum.

Thdn Kon Ktau thanh lap sau nam 1975.

Day la nai tap hop nhdng ngudi Hre cd gl c

' ' Thac sT Nghien cifu sinh Dai hoc Malaya

(Malaysia). Khoa Nhan hoc Trudng Oai hoc

Khoa hoc Xa hoi va Nhan van Thanh pho Hd

Chi Minh.

td Quang Ngai theo each mgng len Kontum

trong Chiln djch miia Xuan nam 1975. Sau

ngay toan thing, nhdm ngudi Hre da djnh

cu d day'^'. Thdn Kon Ktau each trung tam

huyen Po Klong (tinh Kontum) 34,4km v l

phia Nam, cd dudng trang nhua nl i dai td

trung tam huyen di n tan di u thdn. Thdn

Kon Ktau ni m tren mdt di i gd giua thung

lung hinh Idng chap, bao bpc bdi niii xung

quanh. Thdn Kon Ktau mang ten ddng suoi

Ktau, con suli Idn nhit tap hgp nude tu

nhung khe niii xung quanh chay vao rudng

thung lung ngudi Hre. Thdn Kon Ktau thudc

cao nguyen Kontum cd dp cao so vdi mat

biln khoang 900-1.000m. Q day nhilu thuc

vat nguyen sinh, rdng cay xanh liip xiip, la

rdng (Im udt). Lugng mua trung binh hang

nam 2.800mm, nhiet dp trung binh hang

nam 20°C, nhiet dd tich luy trung binh hang

nam < 7500°C. Miia mua bit di u td thang

2 nhung chinh thdc mua td thang 5 din

thang 12, khdng ed miia khd khic nghiet,

khdng khi ludn mat dju. Olt d day chii ylu

la dit dd Bazan I m udt, dit nau vang (10YR

4/3) trong da glc, dit biin rit it, dit phii sa

pha cat thuan Igi cho viee trong liia, ngd,

sin va cay edng nghiep nhu eao su, cafe'^'.

Dan s l Hre d thdn la Kontau 240 ngudi (nd

109, nam 131 - nam 2005), cd 68 hd, sing