Lý luận về ổn định và mở rộng TT tại các DN

LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa Kinh tÕ - §H Th¬ng m¹i

Ch¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ æn ®Þnh vµ më réng thÞ trêng

cña c¸c Doanh nghiÖp

I. thÞ trêng cña doanh nghiÖp vµ vai trß

1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng

ThÞ trêng cã thÓ ®îc kh¸i niÖm theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Chóng ®îc xem

xÐt tõ nhiÒu gèc ®é vµ ®îc ®a ra vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t

triÓn kinh tÕ hµng ho¸.

NÕu hiÓu theo nghÜa hÑp th× thÞ trêng chØ ®Þa ®iÓm hay kh«ng gian cña trao

®æi hµng ho¸, ®ã lµ n¬i gÆp gì gi÷a ngêi b¸n, ngêi mua, hµng vµ tiÒn vµ ë ®ã diÔn

ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n. Nh vËy, ph¹m vi cña thÞ trêng ®îc giíi h¹n th«ng qua

viÖc xem xÐt b¶n chÊt hµnh vi tham gia thÞ trêng, ë ®©u cã sù trao ®æi, bu«n b¸n,

cã sù lu th«ng hµng ho¸ th× ë ®ã cã thÞ trêng. §©y lµ c¸ch hiÓu thÞ trêng g¾n víi

yÕu tè ®Þa lý cña hµnh vi tham gia thÞ trêng, ®ßi hái ph¶i cã sù hiÖp h÷u cña ®èi t￾îng ®îc ®em ra trao ®æi.

N¬i mua b¸n x¶y ra ®Çu tiªn lµ ë chî, sau nµy më réng h¬n vÒ kh«ng gian th×

kh¸i niÖm n¬i mua b¸n còng më réng h¬n nh ë cöa hµng, cöa hiÖu cè ®Þnh, siªu

thÞ, Trung t©m th¬ng m¹i …

NÕu hiÓu theo nghÜa réng th× thÞ trêng lµ c¸c hiÖn tîng kinh tÕ ®îc ph¶n ¸nh

th«ng qua trao ®æi vµ lu th«ng hµng ho¸ cïng víi c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi vµ

ngêi trong qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸ vµ c¸c dÞch vô.

ThÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng tho¶ thuËn, cho phÐp nh÷ng ngêi b¸n vµ ngêi

mua trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nh vËy, thÞ trêng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ mét

®Þa ®iÓm cô thÓ nh c¸ch hiÓu theo nghÜa hÑp trªn. Ngêi b¸n vµ ngêi mua cã thÓ

kh«ng trùc tiÕp trao ®æi, mµ cã thÓ qua c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c ®Ó thiÕt lËp nªn thÞ tr￾êng. Theo David Begg, thÞ trêng lµ tËp hîp c¸c sù tho¶ thuËn th«ng qua ®ã ngêi

b¸n vµ ngêi mua tiÕp xóc víi nhau ®Ó trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô. Theo c¸ch

hiÓu nµy th× ngêi ta nhÊn m¹nh ®Õn c¸c quan hÖ trao ®æi còng nh thÓ chÕ vµ c¸c

®iÒu kiÖn thùc hiÖn viÖc mua b¸n.

NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Líp K37F2 1

LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa Kinh tÕ - §H Th¬ng m¹i

Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, thÞ trêng ®îc coi lµ biÓu hiÖn thu gän cña qu¸

tr×nh mµ th«ng qua ®ã c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c gia ®×nh vÒ tiªu dïng mÆt hµng nµo,

c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c C«ng ty vÒ s¶n xuÊt c¸i g×?, s¶n xuÊt cho ai? S¶n xuÊt nh

thÕ nµo? c¸c quyÕt ®Þnh cña ngêi c«ng nh©n vÒ lµm viÖc bao l©u? cho ai? ®Òu ®îc

dung hoµ b»ng sù ®iÒu chØnh gi¸ c¶, quan niÖm nµy cho thÊy mäi quan hÖ trong

kinh tÕ ®· ®îc tiÒn tÖ ho¸. Gi¸ c¶ víi t c¸ch lµ yÕu tè th«ng tin cho c¸c lùc lîng

tham gia thÞ trêng trë thµnh trung t©m cña sù chó ý, sù ®iÒu chØnh vÒ gi¸ c¶ trong

quan hÖ mua b¸n lµ yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó c¸c quan hÖ ®ã ®îc tiÕn hµnh.

XÐt theo møc ®é kh¸i qu¸t th× thÞ trêng cßn ®îc quan niÖm lµ sù kÕt hîp gi÷a

cung vµ cÇu trong ®ã ngêi mua, ngêi b¸n b×nh ®¼ng c¹nh tranh, sè lîng ngêi b¸n

nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo quy m« cña thÞ trêng lín hay nhá. Sù c¹nh tranh trªn

thÞ trêng cã thÓ do x¶y ra gi÷a ngêi b¸n, ngêi mua hay gi÷a ngêi b¸n vµ ngêi mua.

ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ c¶ trªn thÞ trêng lµ do cung vµ cÇu quyÕt ®Þnh.

2. C¸c lo¹i thÞ trêng cña Doanh nghiÖp

2.1. Môc ®Ých cña viÖc ph©n lo¹i.

ThÞ trêng cã thÓ ®îc hiÓu lµ m«i trêng tån t¹i cña Doanh nghiÖp. Mét Doanh

nghiÖp kh«ng cã thÞ trêng th× kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®îc. ViÖc ph©n lo¹i c¸c thÞ tr￾êng kÕt hîp víi sù ph©n tÝch c¸c yÕu tè kh¸c sÏ gióp Ých cho viÖc lùa chän, th©m

nhËp, duy tr×, æn ®Þnh hay më réng thÞ trêng.

2.2. C¸c tiªu thøc ph©n lo¹i.

2.2.1. C¨n cø vµo h×nh thøc cña ®èi tîng trao ®æi:

Bao gåm thÞ trêng hµng ho¸ vµ thÞ trêng dÞch vô.

ThÞ trêng hµng ho¸ lµ thÞ trêng vÒ nh÷ng s¶n phÈm vËt thÓ, nã cã thÓ ®îc

ph©n thµnh thÞ trêng TLSX vµ thÞ trêng TLTD, trong mçi lo¹i thÞ trêng nµy, ngêi ta

cßn ph©n chia nhá h¬n thµnh thÞ trêng nhãm hµng vµ thÞ trêng c¸c mÆt hµng cô thÓ

nh thÞ trêng g¹o, thÞ trêng cµ phª, thÞ trêng xe m¸y, thÞ trêng b¸nh kÑo thÞ tr … êng

dÞch vô lµ nh÷ng thÞ trêng vÒ c¸c s¶n phÈm phi vËt thÓ, vÝ dô nh Ng©n hµng, tiÒn

tÖ, chøng kho¸n…

2.2.2. C¨n cø vµo gãc ®é lu th«ng cña hµng ho¸, dÞch vô:

Bao gåm thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng níc ngoµi.

NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Líp K37F2 2

LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa Kinh tÕ - §H Th¬ng m¹i

ThÞ trêng trong níc gåm thÞ trêng n«ng th«n, thÞ trêng thµnh thÞ. C¸c ho¹t

®éng mua b¸n trªn c¸c thÞ trêng nµy n¨m trªn ph¹m vi l·nh thæ cña mét vïng

miÒn, mét quèc gia. ThÞ trêng níc ngoµi bao gåm thÞ trêng khu vùc, thÞ trêng quèc

tÕ. C¸c ho¹t ®éng mua b¸n x¶y ra ngoµi ph¹m vi l·nh thæ quèc gia.

2.2.3. C¨n cø theo tÝnh chÊt cña hµng ho¸.

Bao gåm :

+ ThÞ trêng hµng cao cÊp : C¸c s¶n phÈm trªn thÞ trêng nµy lµ s¶n phÈm cao

cÊp, phôc vô nhu cÇu cña nhãm cã thu nhËp cao.

+ thÞ trêng hµng thiÕt yÕu: lµ thÞ trêng c¸c s¶n phÈm phôc vô cho c¸c nhu cÇu

thiÕt yÕu, mang tÝnh chÊt ®a sè.

2.2.4. C¨n cø vµo c¸c yÕu tè kinh tÕ cña ®èi tîng trao ®æi

Cã thÓ ph©n chia thµnh thÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng vµ thÞ trêng yÕu tè s¶n

xuÊt.

+ ThÞ trêng yÕu tè s¶n xuÊt lµ thÞ trêng cung øng c¸c yÕu tè phôc vô cho s¶n

xuÊt, vÝ dô nh : thÞ trêng nhiªn liÖu, vËt liÖu; thÞ trêng lao ®éng; thÞ trêng bÊt ®éng

s¶n.

+ ThÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng: lµ thÞ trêng cung cÊp c¸c s¶n phÈm phôc vô

cho nhu cÇu tiªu dïng.

2.2.5. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña thÞ trêng

Bao gåm thÞ trêng ®éc quyÒn, thÞ trêng c¹nh tranh vµ thÞ trêng hçn hîp gi÷a

®éc quyÒn vµ c¹nh tranh.

+ ThÞ trêng c¹nh tranh lµ thÞ trêng cã sù tham gia cña nhiÒu ngêi b¸n vµ

nhiÒu ngêi mua. Hä hµnh ®éng ®éc lËp víi nhau th«ng qua c¹nh tranh. ThÞ trêng

c¹nh tranh cã thÓ ®îc chia thµnh thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o vµ thÞ trêng c¹nh

tranh kh«ng hoµn h¶o. ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ trêng kh«ng cã ai lµm

chñ mét m×nh, mµ lµ thÞ trêng cã nhiÒu chñ thÓ b¸n vµ nhiÒu chñ thÓ mua. NÕu

mét chñ thÓ nµo rót khái thÞ trêng th× còng kh«ng lµm ¶nh hëng tíi sù ho¹t ®éng

cña thÞ trêng. ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ thÞ trêng cã Ýt nhÊt mét chñ

thÓ ë bªn b¸n lín tíi møc cã thÓ chi phèi, khèng chÕ gi¸ c¶ thÞ trêng.

NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Líp K37F2 3

LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa Kinh tÕ - §H Th¬ng m¹i

2.2.6. C¨n cø theo sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ®Õn c¸c chñ thÓ kinh tÕ cña thÞ

trêng.

ThÞ trêng mµ kh«ng cã sù h¹n chÕ nµo tõ bªn ngoµi ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh

tÕ cña thÞ trêng th× gäi lµ thÞ trêng tù do, ngîc l¹i th× ®ã lµ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt.

Trong thÞ trêng tù do, c¸c chñ thÓ kinh tÕ cña thÞ trêng ho¹t ®éng ®éc lËp,

hoµn toµn dùa vµo lîi Ých cña b¶n th©n m×nh, trªn c¬ së lîi Ých cña m×nh th× c¸c

chñ thÓ kinh tÕ cña thÞ trêng sÏ v¹ch ra ph¬ng híng, c¸ch thøc mµ kh«ng cã bÊt kú

sù h¹n chÕ nµo tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng cã thÞ trêng nµo díi

d¹ng thÞ trêng tù do mang tÝnh chÊt nguyªn thuû, v× nÕu nh vËy th× sÏ t¹o nªn sù

hçn lo¹n, mäi chñ thÓ sÏ v× lîi Ých cña b¶n th©n mµ cã thÓ sö dông c¸c c¸ch thøc

tr¸i víi ph¸p luËt. Trong thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt, chñ thÓ thÞ trêng lùa chän ph¬ng

thøc hµnh ®éng, t×m kiÕm sù hîp lý ho¸ c¸c hµnh vi cña m×nh kh«ng chØ chÞu sù

chi phèi cña thÞ trêng mµ cßn ph¶i chÞu sù h¹n chÕ tõ bªn ngoµi. Sù ®iÒu tiÕt ®èi

víi c¸c chñ thÓ thÞ trêng cã thÓ lµ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ do chÝnh phñ ®Þnh

ra, cã thÓ lµ quy ®Þnh, luËt lÖ do c¸c tæ chøc, hiÖp héi h×nht hµnh tù ph¸t bëi c¸c

chñ thÓ kinh tÕ.

3. Ph©n ®o¹n thÞ trêng.

Ph©n ®o¹n thÞ trêng gióp Doanh nghiÖp tËp trung vµo viÖc phôc vô nh÷ng bé

phËn nhÊt ®Þnh cña thÞ trêng, tõ ®ã gÝup Doanh nghiÖp ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p nh»m

æn ®Þnh vµ më réng thÞ trêng cña m×nh. Do vËy, cã thÓ hiÓu ph©n ®o¹n thÞ trêng lµ

qu¸ tr×nh ph©n chia vµ tiªu dïng thµnh nhãm trªn c¬ së nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt

nhau vÒ nhu cÇu, vÒ tÝnh c¸ch hoÆc hµnh vi.

3.1. Ph©n ®o¹n thÞ trêng theo yÕu tè ®Þa lý.

§ßi hái ph¶i ph©n chia thÞ trêng thµnh nh÷ng ®¬n vÞ ®Þa lý kh¸c nhau nh

quèc gia, vïng, tØnh, thµnh phè. Doanh nghiÖp cã thÓ quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng trong

mét hay vµi vïng ®Þa lý hay tÊt c¶ c¸c vïng nhng chó ý ®Õn sù kh¸c biÖt vÒ nhu

cÇu, së thÝch, t©m lý cña ngêi tiªu dïng theo tõng vïng kh¸c nhau.

3.2. Ph©n ®o¹n theo yÕu tè nh©n khÈu häc.

Lµ viÖc ph©n chia thÞ trêng thµnh nh÷ng nhãm trªn c¬ së nh÷ng biÕn nh©n

khÈu häc nh tuæi t¸c, gíi tÝnh, quy m« gia ®×nh, thu nhËp nghÒ nghiÖp, häc vÊn,

NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Líp K37F2 4

LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa Kinh tÕ - §H Th¬ng m¹i

t«n gi¸o, chñng téc. C¸c biÕn nh©n khÈu häc lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt c¸c nhãm kh¸ch

hµng. Së dÜ nh vËy lµ do së thÝch vµ møc ®é sö dông cña ngêi tiªu dïng vµ cïng

mét nhãm thêng g¾n bã chÆt chÏ, t¬ng ®ång nhau. Lý do kh¸c n÷a lµ c¸c biÕn

nh©n khÈu häc thêng dÔ ®o lêng h¬n so víi c¸c biÕn kh¸c.

Nh÷ng biÕn ph©n ®o¹n thÞ trêng theo yÕu tè nh©n khÈu häc.

C¸c biÕn C¸c ph©n chia.

Tuæi t¸c Díi 6 tuæi, 6 – 11 tuæi, 12 – 19 tuæi, 20 – 34 tuæi, 35 – 49

tuæi,

50 – 64 tuæi, 65 tuæi trë lªn

Giíi tÝnh Nam, n÷

Quy m« 1 – 2ngêi, 3 – 4 ngêi, 5 ngêi trë lªn.

Chu kú sèng §éc th©n, gia ®×nh trÎ cha con, gia ®×nh trÎ cã con, gia ®×nh

cña gia ®×nh

Thu nhËp 400.000 VND, 400.000 – 1.000.000VND,

1.000.000- 4.000.000VND,

NghÒ nghiÖp B¸c sÜ, kü s, gi¸o viªn, c«ng nh©n, n«ng d©n …

Hä vÊn TiÓu häc, THCS,THPT,THCN,C§,§H.

T«n gi¸o §¹o phËt, Thiªn chóa gi¸o, Cao ®µi.

D©n téc Kinh, Mêng, M¸n, Th¸i, Tµy, Nïng.

3.3. Ph©n ®o¹n thÞ trêng theo yÕu tè t©m lý.

Ngêi tiªu dïng sÏ ®îc chai thµnh c¸c nhãm kh¸c nhau trªn c¬ së sù kh¸c

biÖt vÒ lèi sèng, nh©n c¸ch, tÇng líp, møc ®é hiÓu biÕt ( tr×nh ®é). Nh÷ng ngêi

cïng trong mét nhãm nh©n khÈu häc còng cã sù kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ tiªu dïng v×

hä cã sù kh¸c nhau vÒ yÕu tè t©m lý. Mét ngêi cã tr×nh ®é häc vÊn cao cïng tuæi

víi mét ngêi cã häc vÊn thÊp th× nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ sÏ kh¸c nhau.

Nh÷ng biÕn ph©n ®o¹n thÞ trêng theo yÕu tè t©m lý.

C¸c biÕn C¸c ph©n chia.

TÇng líp x· héi H¹ lu, trung lu, thîng lu.

Lèi sèng TruyÒn thèng, hiÖn ®¹i.

TÝnh c¸ch TrÇm tÜnh, s«i næi, thÝch giao du.

NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Líp K37F2 5