Luận văn giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá huyện đông anh , hà nội cho đến năm 2020

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

-------------------------------------

TRẦN THỊ THANH HUYỂN

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM TRONG QUÁ

TRÌNH ĐÔ THỊ HOÁ HUYỆN ĐÔNG ANH,

HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Hà Nội - 2013

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

-------------------------------------

TRẦN THỊ THANH HUYỂN

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM TRONG QUÁ TRÌNH

ĐÔ THỊ HOÁ HUYỆN ĐÔNG ANH, HÀ NỘI

ĐẾN NĂM 2020

Chuyên ngành: Kinh tế phát triển

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHAN THỊ NHIỆM

Hà Nội – 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Trần Thị Thanh Huyền

Lêi c¶m ¬n

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng đến giáo viên hướng dẫn PGS.TS Phan

Thị Nhiệm - Giảng viên Khoa Kinh tế phát triển đã giành thời gian và tâm huyết,

tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn đến Viện Đào tạo sau Đại học, các thầy cô

đặc biệt là các thầy cô Khoa Kinh tế phát triển , những người đã truyền đạt cho tôi

những kiến thức bổ ích trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại trường.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Đông Anh, Hà Nội và người dân

địa phương đã tham gia cuộc phỏng vấn, cung cấp số liệu cần thiết và giúp đỡ tôi

trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu tại địa bàn.

Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tôi đã nhận được rất nhiều sự

giúp đỡ, động viên của đồng nghiệp, bạn bè và gia đình. Tôi xin chân thành cảm ơn

sự giúp đỡ và ghi nhận những tình cảm đó.

Tôi xin chân thành cảm ơn.

Hà Nội, ngày tháng năm 2013.

Tác giả luận văn

Trần Thị Thanh Huyền

MỤC LỤC

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục Bảng biểu

Tóm tắt luận văn

MỞ ĐẦU................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. KHUNG LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU GIẢI QUYẾT VIỆC

LÀM TRONG QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HOÁ........................................................5

1.1. Đô thị hóa.....................................................................................................5

1.1.1. Đô thị.....................................................................................................5

1.1.2. Đô thị hóa ..............................................................................................7

1.1.3. Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá ...........................................10

1.2. Vấn đề giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá .................................15

1.2.1. Khái niệm lao động và việc làm ...........................................................15

1.2.2. Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến lao động và việc làm ...18

1.2.2.1. Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến lao động.................18

1.2.2.2. Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến việc làm.................23

1.2.2.3. Đánh giá những ảnh hưởng của đô thị hóa đến lao động và việc làm .......26

1.2.3. Giải quyết việc làm cho các lao động trong quá trình đô thị hoá...........27

1.2.3.1. Một số lý thuyết về tạo việc làm .....................................................27

1.2.3.2. Một số nhân tố ảnh hưởng đến vấn đề giải quyết việc làm trong quá

trình đô thị hoá ............................................................................................32

1.3. Kinh nghiệm giải quyết việc làm tại một số tỉnh, thành phố trong quá trình

đô thị hoá nông thôn..........................................................................................35

1.3.1. Thành phố Nam Định...........................................................................35

1.3.2. Thành phố Đà Nẵng .............................................................................37

1.3.3. Một số kinh nghiệm có thể áp dụng trong việc giải quyết việc làm trong

quá trình đô thị hoá ở huyện Đông Anh .........................................................38

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM TRONG QUÁ

TRÌNH ĐÔ THỊ HOÁ Ở HUYỆN ĐÔNG ANH................................................40

2.1. Các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Đông Anh ảnh hưởng đến

đô thị hóa và việc làm của lao động trong vùng.................................................40

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................40

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .....................................................................43

2.2. Quá trình đô thị hóa ở huyện Đông Anh từ năm 2000 đến nay và những ảnh

hưởng đến việc làm của lao động huyện ............................................................46

2.2.1. Quá trình đô thị hoá ở huyện Đông Anh từ năm 2000 đến nay.................46

2.2.1.1. Biến động đất đai ..............................................................................47

2.2.1.2. Biến động dân số và lao động............................................................48

2.2.1.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế...............................................................50

2.2.2. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến việc làm của lao động huyện Đông Anh...52

2.2.2.1. Ảnh hưởng đến lao động ...................................................................52

2.2.2.2 Ảnh hưởng đến việc làm....................................................................57

2.2.2.3. Đánh giá về ảnh hưởng của đô thị hoá đến việc làm của lao động

huyện Đông Anh............................................................................................63

2.3. Giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá ở huyện Đông Anh..............64

2.3.1. Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp.............................................................64

2.3.2. Đào tạo nghề cho lao động ...................................................................68

2.3.3. Tạo việc làm mới trong các ngành phi nông nghiệp..............................70

2.3.4. Đánh giá công tác giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá ở huyện

Đông Anh ......................................................................................................72

2.3.4.1. Kết quả đạt được.............................................................................72

2.3.4.2. Những hạn chế trong giải quyết việc làm và nguyên nhân...............73

CHƢƠNG 3. XU THẾ ĐÔ THỊ HÓA TRONG THỜI GIAN TỚI VÀ ĐỀ

XUẤT GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG HUYỆN ĐÔNG ANH

ĐẾN NĂM 2020...................................................................................................75

3.1. Xu hướng đô thị hóa của huyện Đông Anh đến năm 2020 ..........................75

3.1.1. Định hướng phát triển kinh tế xã hội của huyện Đông Anh .................75

3.1.2. Dự báo xu hướng đô thị hoá đến năm 2020 và những ảnh hưởng đến việc

làm của lao động nông nghiệp........................................................................76

3.2. Phương hướng giải quyết việc làm cho lao động huyện Đông Anh đến năm

2020 ..................................................................................................................78

3.3. Một số đề xuất về giải quyết việc làm cho lao động huyện Đông Anh trong

quá trình đô thị hóa đến năm 2020.....................................................................81

3.3.1. Nâng cao năng lực chuyên môn, trình độ cho lao động nông nghiệp trong

vùng...............................................................................................................81

3.3.2. Tăng cường thu hút vốn để phát triển các khu công nghiệp, trung tâm

thương mại dịch vụ nhằm tăng việc làm trong các lĩnh vực này .....................83

3.3.3. Phát triển du lịch và các làng nghề truyền thống...................................85

3.3.4. Làm tốt công tác hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động bị thu hồi

đẩt sản xuất....................................................................................................91

3.3.5. Có các chính sách khuyến khích, định hướng việc làm cho người lao

động bị thu hồi đất .........................................................................................92

3.3.6. Lao động phải có sự chủ động, thái độ tích cực trong tìm kiếm việc làm.......... 95

3.3.7. Đẩy mạnh tổ chức các phiên giao dịch việc làm kết nối người lao động

với các doanh nghiệp .....................................................................................96

KẾT LUẬN..........................................................................................................97

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................98

PHỤ LỤC 01. BIẾN ĐỘNG ĐẤT ĐAI HUYỆN ĐÔNG ANH GIAI ĐOẠN

2000-2012 ...........................................................................................................100

PHỤ LỤC 02. BIẾN ĐỘNG CƠ CẤU KINH TẾ HUYỆN ĐÔNG ANH GIAI

ĐOẠN 2000-2012...............................................................................................101

PHỤ LỤC 03. CÂU HỎI KHẢO SÁT HỘ GIA ĐÌNH BỊ THU HỒI ĐẤT ...102

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CN : Công nghiệp

CNH : Công nghiệp hoá

ĐTH : Đô thị hoá

GPMB : Giải phóng mặt bằng

HĐH : Hiện đại hoá

LĐ : Lao động

TMDV : Thương mại dịch vụ

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

UBND : Uỷ ban nhân dân

XD : Xây dựng

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1. Tỷ suất di cư thuần của Việt Nam phân theo thành thị, nông thôn.............14

Bảng 2. Cơ cấu lao động của các khu vực kinh tế giai đoạn 2000 – 2011 ..............19

Bảng 3. Tình hình biến động đất của huyện Đông Anh..........................................47

Bảng 4. Dân số huyện Đông Anh ..........................................................................49

Bảng 5. Cơ cấu dân số huyện Đông Anh phân theo thành thị, nông thôn ...............49

Bảng 6. Cơ cấu kinh tế huyện Đông Anh...............................................................50

Bảng 7. Cơ cấu lao động của huyện Đông Anh......................................................53

Bảng 8. Cơ cấu trình độ văn hoá của lao động huyện Đông Anh ...........................54

Bảng 9. Tình hình cơ bản về nhóm hộ điều tra.......................................................56

Bảng 10. Thông tin về việc làm nông nghiệp của nhóm hộ điều tra .......................61

Bảng 11. Kết quả đào tạo nghề giai đoạn 2007-2012 .............................................69

Bảng 12. Dự báo cơ cấu đất huyện Đông Anh đến năm 2020..................................76

Biểu đồ 1. Tỷ lệ (%) lao động đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo ......21

Biểu đồ 2. Cơ cấu lao động phân theo trình độ nghề nghiệp ..................................55

Biểu đồ 3. Diện tích đất nông nghiệp (ha) huyện Đông Anh năm 2000 – 2012 ......60

Biểu đồ 4. Lao động trong lĩnh vực nông nghiệp (nghìn người) huyện Đông Anh

năm 2000 – 2012 ...................................................................................................60

Biều đồ 5. Việc làm trong các ngành CN – TTCN – XD và TMDV giai đoạn 2000 –

2012 ......................................................................................................................58

Biểu đồ 6. Cơ cấu những lao động nông nghiệp (số liệu điều tra) sau khi chuyển đổi

nghề nghiệp phân theo ngành nghề ........................................................................66

Biểu đồ 7. Cơ cấu những lao động nông nghiệp (số liệu điều tra) sau khi chuyển đổi

nghề nghiệp phân theo trình độ chuyên môn..........................................................66

Biều đồ 8. Cơ cấu sử dụng tiền đền bù của các hộ gia đình....................................68

Biểu đồ 9. Dự báo cơ cấu kinh tế huyện Đông Anh năm 2020 ...............................77

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

-------------------------------------

TRẦN THỊ THANH HUYỂN

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM TRONG QUÁ TRÌNH

ĐÔ THỊ HOÁ HUYỆN ĐÔNG ANH, HÀ NỘI

ĐẾN NĂM 2020

Chuyên ngành: Kinh tế phát triển

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ

Hà Nội – 2013

i

Đô thị hóa là quá trình tất yếu đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới, đặc biệt là

các nước châu Á, trong đó có Việt Nam. Hà Nội, một trong hai thành phố lớn nhất

cả nước, đang trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa và hiện đại hóa với tốc độ

nhanh chóng. Là một huyện ngoại thành của Hà Nội, lại nằm ở vị trí cửa ngõ phía

Bắc của Thủ đô, nằm trong vùng quy hoạch phát triển công nghiệp, đô thị, dịch vụ

và du lịch và là đầu mối giao thông quan trọng nối Hà Nội với các tỉnh phía Bắc,

huyện Đông Anh trở thành một trong những địa phương chịu tác động mạnh mẽ

nhất của quá trình đô thị hóa. Vì vậy với mong muốn có được cái nhìn cụ thể hơn về

quá trình đô thị hóa, tác giảđã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Giải quyết việc làm

trong quá trình đô thị hoá huyện Đông Anh, Hà Nội đến năm 2020”.

Chương 1. Khung lý thuyết nghiên cứu giải quyết việc làm trong quá trình đô

thị hoá, tác giả đã đưa ra những lý thuyết chung về đô thị hoá, phân tích những ảnh

hưởng của đô thị hoá đến lao động và việc làm, trên cơ sở đó cho thấy những ảnh

hưởng tiêu cực của đô thị hoá đến lao động và việc làm này là rất nhỏ nếu so với

những ảnh hưởng tích cực của nó đến việc làm. Xét một cách tổng thể đô thị hoá là

xu hướng tất yếu của sự phát triển kinh tế xã hội, cần phải tiếp tục quá trình đô thị

hoá và tìm ra hướng đi để khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực của nó. Thực tế đã

chứng minh, không quốc gia nào có thể trở thành nước có thu nhập cao và tăng

trưởng kinh tế mạnh mà không có đô thị hóa đi trước.

Luận văn đưa ra một số lý thuyết về giải quyết việc làm, qua đó chỉ ra những

lý thuyết có thể áp dụng vào giải quyết việc làm cho lao động huyện Đông Anh, Hà

Nội. Bên cạnh đó, tác giả cũng phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến vấn đề giải

quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá. Đây là khung lý thuyết quan trọng, sẽ

được vận dụng trong chương 3 của luận văn.

Tác giả đã lấy hai ví dụ về giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá thực

tế ở thành phố Nam Định và thành phố Đà Nẵng. Từ kinh nghiệm của hai thành phố

này, tác giả đã đưa ra những bài học có thế áp dụng giải quyết việc làm cho lao

động huyện Đông Anh như: Hỗ trợ, đào tạo bồi dưỡng nghề nghiệp cho người lao

ii

động; Hỗ trợ vốn cho lao động nông nghiệp chuyển đổi nghề nghiệp; Phát triển

mạnh các ngành nghề thủ công truyền thống.

Chương 2. Thực trạng giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hoá ở huyện

Đông Anh đã đưa ra được bức tranh toàn cảnh về đô thị hoá và việc giải quyết việc

làm ở huyện Đông Anh trong quá trình đô thị hoá.

Đầu tiên, tác giả đã trình bày các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của

huyện Đông Anh ảnh hưởng đến đô thị hóa và việc làm của lao động trong vùng. Là

đầu mối giao thông thuận lợi nối liền Thủ đô Hà Nội với các vùng công nghiệp, các

khu trung tâm kinh tế, dịch vụ lớn phía Bắc và Đông Bắc, Đông Anh có các yếu tố

tự nhiên thuận lợi nên tốc độ đô thị hóa cao.Nền kinh tế được phát triển theo hướng

công nghiệp – thương mại dịch vụ - nông nghiệp. Các mặt văn hoá - xã hội có sự

chuyển biến tiến bộ, tình hình an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ

vững. Dân số toàn huyện là khoảng 380,3 nghìn người, trong đó, dân số thành thị là

28,1 nghìn người. Tổng số lao động (số người trong độ tuổi lao động) của huyện

khoảng 229 nghìn người, trong đó số lao động có việc làm là 208,5 nghìn người. Cơ

sở hạ tầng được chú ý đầu tư, các dự án phát triển hạ tầng khu đô thị được triển khai

và hoàn thành. Ngoài ra, huyện Đông Anh còn nổi tiếng với những làng nghề

chuyên sản xuất chế biến đồ gỗ thủ công mỹ nghệ, trong đó tiêu biểu là xã Vân Hà.

Làng Đào Thục, xã Thụy Lâm, huyện Đông Anh lại có nghề cổ truyền là làm và

biểu diễn múa rối nước. goài ra huyện còn có nghề mây tre đan ở Vân Nội, Mai

Lâm.

Trên cơ sở phân tích những yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Đông

Anh có ảnh hưởng đến lao động và quá trình đô thị hoá của huyện, tác giả đã đưa ra

các dẫn chứng thực tế về quá trình đô thị hoá ở Đông Anh từ năm 2000 đến nay và

những ảnh hưởng của nó đến lao động và việc làm trong huyện. Quá trình đô thị

hoá ở huyện thể hiện ở những biến động về cơ cấu đất đai, cơ cấu kinh tế và dân số,

lao động. Quỹ đất của huyện giảm dần diện tích đất nông nghiệp, tăng đất ở, đất đô

thị và đất chuyên dùng. Dân số năm 2000 là 261,9 nghìn người, đến năm 2012 đã

iii

lên tới 380,3 nghìn người trong khi diện tích đất tự nhiên không thay đổi, từ đó kéo

theo mật độ dân số tăng cao (1.436 người/km2

năm 2000, năm 2012 đã tăng gần gấp

1,5 lần lên 2.086 người/km2

). Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp,

thương mại dịch vụ, nông nghiệp. Tỷ trọng ngành nông nghiệp trong nền kinh tế

giai đoạn 2000 – 2012 đã giảm mạnh từ 20,3% xuống 2,3% năm 2012; giá trị sản

xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp – xây dựng tăng trưởng mạnh, từ 1.317, 7

tỷ, tương đương 67,9% giá trị sản xuất của toàn nền kinh tế, tăng lên tới gần 27.000

tỷ đồng, nâng tỷ trọng lên 94,6%. Giá trị sản xuất thương mại dịch vụ tăng tới gần 4

lần, từ 229 tỷ đồng năm 2000 lên hơn 883 tỷ đồng năm 2012.

Nhìn chung huyện Đông Anh đã thực hiện khá tốt việc chuyển dịch cơ cấu

kinh tế theo hướng công nghiệp, thương mại dịch vụ, nông nghiệp. Trong thời gian

tới, công nghiệp vẫn tiếp tục giữ vị trí là ngành chủ lực của nền kinh tế. Tuy nhiên

thương mại dịch vụ chưa phát triển xứng tầm với công nghiệp, nền kinh tế phụ

thuộc quá nhiều vào ngành công nghiệp. Huyện cần có sự đầu tư thích đáng cho

ngành thương mại dịch vụ, nâng cao vị thế của ngành này trong nền kinh tế.

Đô thị hoá với tốc độ khá nhanh đã ảnh hưởng đến lao động và việc làm

huyện Đông Anh. Ngoài ra, bên cạnh những số liệu thống kê của toàn huyện, tác giả

còn thu thập số liệu điều tra thực tế để đem đến cái nhìn gần gũi nhất từ những

người lao động trực tiếp chịu ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá. Có thể thấy trong

quá trình đô thị hoá lực lượng lao động đã có sự thay đổi tăng cả về số lượng và

chất lượng để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nền kinh tế. Nhưng sự thay đổi

này mới chỉ đáp ứng được phần nào yêu cầu về chất lượng lao động trong giai đoạn

hiện nay. Đây là một vấn đề tồn đọng mà chính quyền địa phương cần nhanh chóng

giải quyết để cung đáp ứng được cầu. Việc làm trong lĩnh vực nông nghiệp giảm,

nhưng việc làm công nghiệp, thương mại dịch vụ lại tăng. Do hạn chế về trình độ,

chuyên môn, thiếu sự nhạy bén nên lao động nông nghiệp gặp rất nhiều khó khăn

khi muốn tiếp cận những công việc này (thường yêu cầu nhất định về kiến thức, tay

nghề).