Luận văn giải quyết việc làm cho lao động bị mất đất bởi dự án khai thác mỏ sắt thạch khê hà tĩnh

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong

học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do

tôi thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học

thuật. Bản luận văn này được hoàn thành là cả quá trình nghiên cứu

nghiêm túc của tôi cùng với sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng

dẫn GS.TS. Ngô Thắng Lợi. Tôi cam đoan các số liệu, kết quả, trích

dẫn trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng và trung thực.

Hà Nội, ngày......tháng.....năm 2017

Học viên

Trần Thị Huyền

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

TÓM TẮT LUẬN VĂN

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1

CHƢƠNG 1: KHUNG NGHIÊN CỨU VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO

NGƢỜI LAO ĐỘNG MẤT ĐẤT BỞI PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP Ở CÁC

ĐỊA PHƢƠNG...........................................................................................................6

1.1. Phát triển công nghiệp và những ảnh hƣởng đến lao động và việc làm ở

các địa phƣơng ......................................................................................................6

1.1.1 Phát triển công nghiệp và xu hướng phát triển công nghiệp ở các địa

phương................................................................................................................6

1.1.2 Những ảnh hưởng không tích cực đối với lao động và việc làm ở các địa

phương từ phát triển công nghiệp.......................................................................9

1.2 Giải quyết việc làm cho lao động bị mất đất bởi phát triển công nghiệp....12

1.2.1 Khái niệm việc làm và giải quyết việc làm .............................................12

1.2.2 Đặc điểm của người lao động bị mất đất bởi các dự án phát triển công

nghiệp...............................................................................................................14

1.2.3 Khung nghiên cứu giải quyết việc làm cho lao động bị mất việc làm bởi

dự án phát triển công nghiệp ............................................................................15

1.2.4 Các tiêu chí đánh giá kết quả giải quyết việc làm cho lao động bị mất

đất bởi dự án phát triển công nghiệp ................................................................26

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƢỜI LAO

ĐỘNG MẤT ĐẤT BỞI DỰ ÁN KHAI THÁC MỎ SẮT THẠCH KHÊ..........29

2.1. Dự án khai thác mỏ săt Thạch Khê tỉnh Hà Tĩnh ....................................29

2.1.1 Giới thiệu Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê ........................................29

2.1.2 Kế hoạch và lộ trình xây dựng mỏ sắt Thạch Khê ..................................30

2.2. Tình trạng mất đất và lao động bị mất việc làm bởi Dự án khai thác mỏ

sắt Thạch khê giai đoạn 2010-2015 ...................................................................33

2.2.1 Thực trạng thu hồi đất bởi dự án giai đoạn 2010-2015...........................33

2.2.2 Lao động thu hồi đất bởi dự án giai đoạn 2010-2015 .............................35

2.2.3 Các chính sách giải quyết việc làm cho lao động mất đất của địa phương..39

2.2.4 Thực trạng giải quyết việc làm cho người lao động mất đất Dự án khai

thác mỏ sắt Thạch Khê .....................................................................................46

2.2.5 Kết quả giải quyết việc làm cho lao động mất đất ..................................50

2.3 Đánh giá công tác giải quyết việc làm cho lao động mất đất bởi dự án

khai thác mỏ sắt Thạch Khê. .............................................................................53

2.3.1 Những mặt tích cực .................................................................................53

2.3.2 Những hạn chế.........................................................................................54

2.3.3 Nguyên nhân hạn chế ..............................................................................56

CHƢƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƢỜI LAO

ĐỘNG MẤT ĐẤT BỞI DỰ ÁN KHAI THÁC MỎ SẮT THẠCH KHÊ..........59

3.1. Kế hoạch phát triển Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê đến năm 2020

và tình trạng lao động bị mất việc làm .............................................................59

3.1.1 Kế hoạch phát triển dự án giai đoạn 2016-2020......................................59

3.1.2 Dự báo số lao động mất việc làm đến năm 2020 ...................................64

3.2 Quan điểm và định hƣớng giải quyết việc làm cho lao động bị mất đất .67

3.2.1 Quan điểm................................................................................................67

3.2.2 Định hướng..............................................................................................68

3.3. Các giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho ngƣời lao động bị thu hồi

đất giai đoạn 2017-2020......................................................................................71

3.3.1 Mở rộng thị trường xuất khẩu lao động và tạo điều kiện thuận lợi cho lao

động mất đất được tham gia xuất khẩu lao động..............................................72

3.3.2 Thực hiện tốt các chính sách giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi

đất .....................................................................................................................72

3.3.3. Tăng cường trách nhiệm của các doanh nghiệp sử dụng đất với công tác

giải quyết việc làm cho người nông dân thu hồi đất ........................................73

3.3.4. Đẩy mạnh công tác đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn lao động....74

3.3.5. Khuyến khích người lao động tự tạo việc làm .......................................75

KẾT LUẬN..............................................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC VIẾT TẮT

KCN: Khu công nghiệp

CCN: Cụm công nghiệp

TTCN: Tiểu thủ công nghiệp

UBND: Ủy ban nhân dân

XKLĐ: Xuất khẩu lao động

TIC: Công ty cổ phần sắt Thạch Khê

GQVL: Giải quyết việc làm

CN, XD: Công nghiệp, xây dựng

TM,DV: Thương mại, dịch vụ

NLNN: Nông, lâm, ngư nghiệp

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Tiêu chí đánh giá kết quả GQVL cho lao động bị mất đất.......................28

Bảng 2.1: Tổng hợp diện tích đất bị ảnh hưởng của 6 xã .........................................34

trong vùng Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê.........................................................34

Bảng 2.2: Số hộ dân bị thu hồi đất ( số liệu năm 2015)............................................36

Bảng 2.3: Tổng hợp giới tính của số lao động mất đất .............................................37

Bảng 2.4 : Tổng hợp thống kê độ tuổi ......................................................................37

Bảng 2.5: Thời gian hỗ trợ kinh phí và mức kinh phí hỗ trợ dạy nghề ....................42

Bảng 2.6: Số lao động bị ảnh hưởng dự án được đào tạo nghề ................................47

Bảng 2.7 Kết quả giải quyết việc làm cho người lao động mất đất ..........................51

Bảng 2.8 Đánh giá kết quả giải quyết việc làm cho người lao động mất đất ...........52

Bảng 3.1: Lịch khai thác cụ thể của dự án trong thời gian 2016-2020.....................61

Bảng 3.2: Dự báo diện tích đất cần thu hồi đến năm 2020 .......................................65

Bảng 3.3: Cơ cấu nhóm ngành nghề số lao động mất việc làm dự báo đến 2020 ....67

Bảng 3.4: Nhu cầu sử dụng lao động đến năm 2020 của công ty cổ phần ...............70

sắt Thạch Khê............................................................................................................70

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Diện tích đã thu hồi từ năm 2010 đến 2015 .........................................35

Biểu đồ 2.2: Cơ cấu ngành nghề lao động trước thu hồi đất.....................................38

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

1. Tính cấp thiết của đề tài

Mỏ quặng sắt Thạch Khê nằm trên địa phận 3 xã: Thạch Đỉnh, Thạch Khê,

Thạch Hải huyện Thạch Hà tỉnh Hà Tĩnh. Được phát hiện từ những năm 1962, mỏ

đã được nghiên cứu qua nhiều giai đoạn với những điều kiện và mục đích khác

nhau. Vùng ảnh hưởng của Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê có phạm vi rộng lớn

gồm 6 xã biển ngang huyện Thạch Hà với 6.095 hộ, 26.358 nhân khẩu, có môi

trường sống với những tập quán, nghề nghiệp đã hình thành qua nhiều thế hệ. Bên

cạnh những thành tựu to lớn về mặt kinh tế xã hội mà Dự án mang lại, một vấn đề

bức xúc lớn đang đặt ra trong quá trình thực hiện Dự án là phải thu hồi đất, chuyển

mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang mục đích chuyên dùng để phát triển công

nghiệp, dịch vụ. Nếu mất đất dẫn đến một bộ phận người lao động sẽ không có việc

làm, cuộc sống của họ trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết. Vậy vấn đề quan trọng của

việc giải phóng mặt bằng không chỉ tính đến giá trị kinh tế, bồi thường thiệt hại mà

tiêu chí hàng đầu là đảm bảo sự phát triển bền vững, người dân vùng mỏ đã phải rời

quê hương bản quán vì lợi ích quốc gia thì họ phải được quan tâm tạo việc làm, sớm

ổn định cuộc sống nơi tái định cư. Xuất phát từ những nguyên nhân trên, tôi xin

chọn đề tài: “Giải quyết việc làm cho ngƣời lao động mất đất bởi Dự án khai

thác mỏ sắt Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ . Hy vọng sẽ

góp phần nhất định vào giải quyết những vấn đề cơ bản và cấp bách trong việc phát

triển của Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Nhằm đánh giá ảnh hưởng của tình trạng đất bị thu hồi bởi dự án khai thác

mỏ sắt Thạch Khê đến tình hình mất việc làm của người dân khu vực này và đề xuất

quan điểm, định hướng và giải pháp giải quyết việc làm cho người lao động bị ảnh

hưởng bởi Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh.

3. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu tại bàn: đọc tài liệu, tổng hợp, để xây dựng nên

khung nghiên cứu về giải quyết việc làm cho người lao động bởi phát triển khu

công nghiệp.

ii

- Phương pháp nghiên cứu thực tế: Dựa vào các số liệu báo cáo của Công ty

cổ phần sắt Thạch Khê, tài liệu về Dự án của Ban Quản lý khu vực mỏ sắt Thạch

Khê. Đồng thời, đề tài cũng kế thừa và sử dụng có chọn lọc một số bài viết của các

tác giả trong và ngoài nước làm liên quan đến lĩnh vực đang nghiên cứu.

Thiết kế phiếu điều tra để thu thập các thông tin về số hộ bị ảnh hưởng bởi

dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê (số hộ mất đất, số diện tích đã thu hồi, nghề

nghiệp các hộ bị ảnh hưởng, nhu cầu việc làm mới), từ đó tổng hợp, xử lý và phân

tích số liệu.

4. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận

văn gồm 3 chương:

Chương 1: Khung nghiên cứu về giải quyết việc làm cho người lao động bởi

phát triển công nghiệp ở các địa phương.

Chương 2: Thực trạng giải quyết việc làm cho người lao động mất đất bởi

Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê

Chương 3: Định hướng giải quyết việc làm cho người lao động mất đất bởi

Dự án khai thác mỏ sắt Thạch

CHƢƠNG 1

KHUNG NGHIÊN CỨU VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƢỜI

LAO ĐỘNG BỞI PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP

Ở CÁC ĐỊA PHƢƠNG

Chương này luận văn đã tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về vai trò

phát triển công nghiệp ở địa phương, những ảnh hưởng không tích cực đối với

lao động và việc làm. Từ đó luận văn nêu ra khung nghiên cứu giải quyết việc

làm cho người lao động mất đất bởi phát triển công nghiệp với các khía cạnh:

- Luận văn đã làm rõ khái niệm công nghiệp ở địa phương cho rằng

công nghiệp tại địa phương được dùng chỉ một bộ phận của ngành công nghiệp

iii

được tiến hành tại địa phương, hay chính xác hơn là các hoạt động mang tính chất

công nghiệp diễn ra ở các địa phương. Hoặc công nghiệp địa phương bao hàm toàn

bộ những hoạt động phi nông nghiệp diễn ra trong phạm vi lãnh thổ của địa

phương, có nghĩa là bao gồm cả xây dựng và các dịch vụ khác và như vậy nó bao

gồm các ngành tiểu, thủ công nghiệp, các ngành nghề công nghiệp mới, các tổ chức

hoạt động dịch vụ nông thôn với các quy mô khác nhau.

- Luận văn nêu lên vai trò của phát triển công nghiệp ở địa phương, và hiện

nay phát triển công nghiệp địa phương chủ yếu dưới hình thức khu CN, CCN. Song

phát triển công nghiệp đã có những ảnh hưởng không tích cực đó là mất đất, mất

việc làm và gánh nặng giải quyết việc làm.

- Luận văn đã nêu rõ khái niệm về việc làm “là hoạt động lao động tạo ra thu

nhập mà không bị pháp luật cấm”, khái niệm về giải quyết việc làm. Phân tích đặc

điểm của người lao động mất đất là: thứ nhất, người lao động bị mất đất chủ yếu là

những người nông dân, khả năng tự tạo việc làm thấp; Thứ hai, người lao động bị

mất đất thường có trình độ học vấn thấp, không có kiến thức tay nghề, thiếu vốn để

tổ chức làm việc; Thứ ba, người lao động bị mất đất chiếm tỷ lớn có độ tuổi trên

35 tuổi và phụ nữ. Từ đó đưa ra các phương thức giải quyết việc làm, các nhân tố

ảnh hưởng, các chính sách giải quyết việc làm,

- Sử dụng các tiêu chí để đánh giá kết quả giải quyết việc làm:

Tiêu chí phản ánh quy mô và cơ cấu lao động mất đất được giải quyết

việc làm:

Tỷ lệ lao động mất đất được

GQVL

=

Số lao động bị mất đất có việc làm * 100%

Tổng lao động bị mất đất

Tỷ lệ lao động được GQVL

theo giới tính/ độ tuổi/ngành

nghề

=

Số lao động theo giới tính/ độ tuổi/ ngành

nghề được giải quyết việc làm * 100%

Tổng lao động bị mất đất được

giải quyết việc làm

iv

Tiêu chí phản ánh cơ cấu việc làm được giải quyết:

Tỷ lệ việc làm loại (i) được

giải quyết

=

Số việc làm loại (i) được giải quyết *100%

Tổng lao động bị mất đất

Tiêu chí phản ánh chất lượng việc làm được giải quyết”

Chất lượng việc làm

được giải quyết

=

Số lao động bị mất đất

có việc làm ổn định *100%

Tổng lao động bị mất đất

Đây được coi là những căn cứ cơ bản để tác giả tiếp tục phân tích thực

trạng giải quyết việc làm cho lao động mất đất bởi Dự án khai thác mỏ sắt Thạch

Khê tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2010-2015.

CHƢƠNG 2

THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƢỜI LAO ĐỘNG

MẤT ĐẤT BỞI DỰ ÁN KHAI THÁC MỎ SẮT THẠCH KHÊ

Ở chương này luận văn giới thiệu Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê Hà Tĩnh

và đánh giá thực trạng giải quyết việc làm cho lao động mất đất bởi Dự án như sau:

- Thực trạng thu hồi đất giai đoạn 2010-2015 gồm có xã Thạch Đỉnh 319,52

ha, Thạch Hải 278,09 ha, Thạch Khê 192,89 ha, Thạch Bàn 18,4 ha, Thạch Trị

19,53 ha. Phân tích quy mô, cơ cấu lao động mất đất theo giới tính, độ tuổi, nghề

nghiệp và trình độ kỹ thuật.

- Các chính sách áp dụng để GQVL cho lao động, nêu ra những phương thức

GQVL cho lao động là: thứ nhất,thông qua khuyến khích người lao động tự tạo việc

làm. Thứ hai, thông qua phát triển thị trường lao động; Thứ ba, thông qua phát triển

các hợp tác xã, khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; Thứ tư, thông qua xuất khẩu

lao động.