Luận văn giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại tại địa bàn huyện đồng hỷ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

-----------------------------

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TẠI ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2007

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TẠI ĐỊA

BÀN HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành : KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Mã số : 60.31.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2007

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tôi thực hiện, dưới sự hướng

dẫn khoa học của TS Bùi Đình Hoà, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận

văn này hoàn toàn trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ một công trình khoa

học nào, các thông tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn

gốc. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cảm ơn. Nếu

sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm..

Thái nguyên, ngày 20 tháng 10 năm 2007

Tác giả

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Sau 3 năm học tập và nghiên cứu theo chương trình đào tạo thạc sỹ,

chuyên ngành kinh tế nông nghiệp tại trường Đại học KT&QTKD - Đại học

Thái Nguyên. Đến nay tôi đã hoàn thành chương trình khoá học và hoàn thiện

bản luận văn tốt nghiệp này. Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài tôi đã

nhận được nhiều sự giúp đỡ quý báu của các tập thể và cá nhân. Nhân dịp này

tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:

- Ban giám hiệu, Khoa Sau đại học cùng các thầy cô giáo trường ĐH Kinh tế và

Quản trị kinh doanh.

- Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo trường ĐH Nông Lâm Thái Nguyên.

- Cục Thống kê, Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Thái Nguyên.

- UBND huyện Đồng Hỷ, phòng Thống kê, phòng Nông nghiệp, phòng Tài nguyên

môi trường Huyện Đồng Hỷ và các chủ trang trại nơi tôi trực tiếp điều tra.

- Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - Tiến sĩ Bùi Đình

Hoà đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài và

hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên và

giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này./.

Thái nguyên, ngày 20 tháng 10 năm 2007

Tác giả

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................1

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI......................................................................................1

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI.................................................................................................3

2.1. Mục tiêu chung ...........................................................................................3

2.2. Mục tiêu cụ thể ...........................................................................................3

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU...................................................................3

3.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................3

4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN................................................................4

5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI

VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................5

1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI....................5

1.1.1. Trang trại và kinh tế trang trại .................................................................5

1.1.2. Vai trò và vị trí của kinh tế trang trại .......................................................8

1.1.3. Đặc trưng của kinh tế trang trại ...............................................................9

1.1.4. Tiêu chí nhận dạng trang trại .................................................................11

1.1.5. Phát triển kinh tế trang trại ....................................................................12

1.1.6. Kinh tế trang trại, một hình thức kinh tế phù hợp trong nền kinhtế

thị trường ...............................................................................................16

1.1.7. Thị trường đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại .........17

1.1.8. Các yếu tố ảnh hưởng khác đến phát triển kinh tế trang trại .................21

1.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM............23

1.2.1. Tình hình phát triển trang trại trên thế giới ...........................................23

1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam ................................26

1.3.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................42

1.3.2. Chọn điểm nghiên cứu ...........................................................................43

1.3.3. Xử lý và tổng hợp số liệu ......................................................................44

1.3.3. Các phương pháp phân tích ...................................................................44

1.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ..........................................................46

Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI

HUYỆN ĐỒNG HỶ......................................................................50

2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..........................................................................50

2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................50

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................61

2.1.3. Đánh giá các điều kiện kinh tế - xã hội ảnh hưởng tới hiệu quả phát

triển kinh tế trang trại ............................................................................71

2.2. THỰC TRẠNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐỒNG HỶ......................................................................................................72

2.2.1. Tình hình chung về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Đồng Hỷ

trong những năm vừa qua ......................................................................72

2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại của Đồng Hỷ .............................76

2.2.3. Kết quả sản xuất của các mô hình kinh tế trang trại điều tra mẫu .........85

2.2.4. Tỷ suất hàng hoá của các trang trại .......................................................90

2.2.5. Hiệu quả của các mô hình kinh tế trang trại trên địa bàn Đồng Hỷ ......92

2.2.6. Những khó khăn, hạn chế đến sự phát triển kinh tế trang Đồng Hỷ trong

những năm qua ......................................................................................95

2.2.7. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới kết quả sản xuất của trang trạng

bằng việc sử dụng mô hình hồi quy .....................................................101

Chương 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

KINH TẾ TRANG TRẠI............................................................107

3.1. QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở ĐỒNG HỶ.........107

3.2. ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN..............................................107

3.3. MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI CHO ĐỒNG HỶ........110

3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI....................112

3.4.1. Giải pháp về thị trường và tiêu thụ sản phẩm ......................................112

3.4.2. Giải pháp về vốn sản xuất kinh doanh .................................................113

3.4.3. Giải pháp tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ thuật, nghiệp vụ và quản lý

cho các chủ trang trại và người lao động trong trang trại ....................115

3.4.4. Giải pháp về quy hoạch và xây dựng cơ sở hạ tầng ............................115

3.4.5. Giải pháp đẩy mạnh công tác chuyển giao và ứng dụng tiến bộ

khoa học, kĩ thuật, công nghệ vào sản xuất .........................................116

3.4.6. Giải pháp về mở rộng công nghệ chế biến và bảo quản nông sản ......117

3.4.7. Giải pháp về đất đai .............................................................................118

3.4.8. Mở rộng và tăng cường các hình thức hợp tác ....................................118

3.4.9. Giải pháp cụ thể cho từng loại hình trang trại .....................................118

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................................................122

KẾT LUẬN........................................................................................................................122

ĐỀ NGHỊ............................................................................................................................124

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Loại hình trang trại ở Thái Nguyên năm 2006................................40

Bảng 1.2. Thu nhập của trang trại Thái Nguyên năm 2006.............................41

Bảng 1.3. Số lượng mẫu điều tra ở các điểm nghiên cứu................................44

Bảng 2.1. Đặc điểm địa hình huyện Đồng Hỷ.................................................51

Bảng 2.2. Vùng sinh thái với các đặc điểm địa hình khác nhau......................51

Bảng 2.3. Đặc điểm đất đai huyện Đồng Hỷ...................................................52

Bảng 2.4. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Đồng Hỷ qua 3 năm (2004 - 2006)

.........................................................................................................................56

Bảng 2.5. Tình hình dân số và lao động của huyện Đồng Hỷ giai đoạn 2004 - 2006

.........................................................................................................................63

Bảng 2.6. Thực trạng cơ sở vật chất kỹ thuật của huyện năm 2006................68

Bảng 2.7. Kết quả sản xuất các ngành kinh tế huyện Đồng Hỷ giai

đoạn (2004 - 2006)........................................................................69

Bảng 2.8. Loại hình và cơ cấu trang trại của huyện trong giai đoạn 2004-

2006..............................................................................................73

Bảng 2.9. Các loại hình trang trại của Huyện phân bố theo các đơn vị hành

chính năm 2006.............................................................................74

Bảng 2.10. Các loại hình trang trại của huyện Đồng Hỷ phân bố theo vùng

sinh thái năm 2006........................................................................76

Bảng 2.11. Quy mô diện tích của các trang trại năm 2006..............................77

Bảng 2.12. Số lượng vật nuôi, diện tích nuôi trồng thuỷ sản của các trang trại

năm 2006 (tính bình quân một trang trại)......................................78

Bảng 2.13. Thực trạng nhân khẩu và lao động của các loại hình trang trại

Đồng Hỷ năm 2006 (tính bình quân cho 1 trang trại)..................79

Bảng 2.14. Thực trạng đất nông nghiệp của các mô hình trang trại huyện

Đồng Hỷ năm 2006 (tính bình quân cho 1 trang trại)...................81

Bảng 2.15. Nguồn vốn SXKD của các mô hình trang trại năm 2006..................83

viii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

Bảng 2.16 Giá trị sản xuất bình quân của các mô hình trang trại phân theo cơ

cấu nguồn thu - 2006.....................................................................87

Bảng 2.17 Tình hình chế biến và tiêu thụ sản phẩm ở các trang trại

ở Đồng Hỷ năm 2006...................................................................88

Bảng 2.18. Các yếu tố gây rủi ro và mức độ rủi ro đối với các trang trại điều

tra năm 2006..................................................................................89

Bảng 2.19. Tỷ suất giá trị hàng hoá của các trang trại điều tra năm 2006......91

Bảng 2.20. Hiệu quả kinh tế của các mô hình trang trại ở Đồng Hỷ

năm 2006 (tính bình quân một trang trại).....................................93

Bảng 2.21 Khả năng tiếp cận thị trường của các trang trại năm 2006............96

Bảng 2.22 Giá cả, chất lượng và mức độ cạnh tranh của thị trường nông nghiệp

năm 2006.......................................................................................97

Bảng 2.23. Ý kiến về một số quyết định trong SXKD của các chủ trang trại.....98

Bảng 2.24. Mô tả biến sử dụng trong mô hình hàm CD................................102

Bảng 2.25. Kết quả ước lượng hồi quy hàm CD...........................................103

Bảng 2.26. Mô tả biến sử dụng trong mô hình hàm CD................................104

Bảng 2.27. Kết quả ước lượng hồi quy hàm CD...........................................106

Bảng 3.1. Ma Trận SWOT của Trang Trại Đồng Hỷ....................................108

Bảng 3.2. Mục tiêu phát triển kinh tế của các trang trại trên địa bàn huyện

Đồng Hỷ.......................................................................................111

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Các quan hệ kinh tế trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh

của trang trại....................................................................................6

Sơ đồ 1.2. Mối quan hệ ba mặt cơ bản của trang trại........................................7

Sơ đồ 1.3. Tính hệ thống của trang trại.............................................................8

Sơ đồ 1.4. Ba yếu tố cơ bản hình thành và phát triển kinh tế trang trại...............18

Sơ đồ 1.5. Tác động của yếu tố chính sách đến kinh tế trang trại...................19

Sơ đồ 1.6. Quá trình phát triển của kinh tế nông hộ thành kinh tế trang trại.........20

Sơ đồ 1.7. Tác động của nền kinh tế thị trường tới kinh tế trang trại.................21

Sơ đồ 3.1: Tổ Chức Mối Quan Hệ giữa các tổ chức dịch vụ và trang trại....114

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Đặc điểm khí hậu thời tiết trong các tháng năm 2006 của huyện

Đồng Hỷ...................................................................................54

Biểu đồ 2.2. Cơ cấu sử dụng đất của huyện Đồng Hỷ năm 2006 (%).............59

Biểu đồ 2.3. Cơ cấu lao động của huyện năm 2006........................................65

Biểu đồ 2.4: Cơ cấu dân tộc của huyện Đồng Hỷ năm 2006..........................66

Biểu đồ 2.5: Giá trị gia tăng của các nghành kinh tế Huyện Đồng Hỷ..........70

BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH

CPTG (IC)

Công nghiệp hoá

Chi phí trung gian

GTSX (GO) Giá trị sản xuất

GTGT(VA) Giá trị gia tăng

HTX Hợp tác xã

TW Trung Ương

KTTT Kinh tế trang trại

VACR Vườn ao chuồng rừng

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Quá trình chuyển đổi từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hoá

là xu hướng phát triển tất yếu của kinh tế nông hộ. Theo xu hướng này, một số

nông dân phát triển kinh tế thành công, tích luỹ được vốn liếng, thuê mướn thêm

lao động, mạnh dạn ứng dụng các thành tựu khoa học vào sản xuất kinh doanh,

họ trở nên ngày càng có ưu thế hơn về năng lực, kết quả và hiệu quả sản xuất so

với các hộ khác. sự phát triển kinh tế nông hộ sẽ dẫn tới xu hướng phân hoá về

quy mô và trình độ sản xuất… và kết quả làm xuất hiện loại hình kinh tế trang

trại.

Trang trại là hình thức doanh nghiệp nhỏ trực tiếp sản xuất ra nông sản

phẩm, là đối tượng để phát triển nền nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng

hoá. Kinh tế trang trại là bước phát triển cao có tính quy luật của kinh tế nông

hộ, là mô hình sản xuất đã có từ rất lâu, mang tính chất phổ biến và không

ngừng phát triển cho đến nay. Trang trại là một loại hình sản xuất nông nghiệp

khá phổ biến và đang đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp ở

hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Ở Việt Nam, kinh tế trang trại đã có từ lâu nhưng trang trại gia đình mới

chỉ phát triển từ đầu thập kỷ 90 sau khi có Nghị quyết 10 của Bộ chính trị và

luật đất đai ra đời (1993) với đầy đủ 5 quyền: chuyển đổi, chuyển nhượng, cho

thuê, thừa kế và thế chấp.

Phát triển kinh tế trang trại là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông

nghiệp, nông thôn hiện nay. Sự phát triển của trang trại đã góp phần khai thác

thêm nguồn vốn trong dân, mở mang thêm diện tích đất trống, đồi núi trọc,

đất hoang hoá, nhất là ở các vùng trung du, miền núi và ven biển, tạo thêm việc

làm cho người lao động nông thôn, góp phần xoá đói giảm nghèo, tăng thêm

12

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

nông sản hàng hoá, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông

thôn,

13

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

tạo ra sự cân bằng sinh thái, bảo vệ môi trường, nhằm phát triển một nền nông

nghiệp bền vững. Một số trang trại đã góp phần sản xuất và cung ứng giống tốt,

làm dịch vụ, kỹ thuật tiêu thụ sản phẩm cho nông dân trong vùng.

Cùng với sự phát triển của nông nghiệp cả nước, kinh tế trang trại của

Tỉnh Thái Nguyên nói chung và kinh tế trang trại của huyện Đồng Hỷ nói

riêng thực sự phát triển từ khi có chỉ thị 100 CT/TW (tháng 1 năm 1981) và

nghị quyết 10 của bộ chính trị (Tháng 4 năm 1998). Huyện Đồng Hỷ là một

khu vực quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Thái Nguyên, nơi cung cấp

lương thực, thực phẩm, sản phẩm hàng hóa nông nghiệp. Nơi đây hội tụ

những điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế trang trại như: nguồn gốc

trang trại ở khu vực này đã có từ lâu, nhân dân cần cù lao động, phát triển

kinh tế trang trại đã được các cấp chính quyền quan tâm, giao thông thuận lợi

cho sự phát triển giao lưu hàng hóa, đất đai thuận lợi cho phát triển cây công

nghiệp dài ngày như chè, gỗ, cây ăn quả như vải, na, hồng… tạo việc làm cho

hàng trăm lao động cho nông dân. Bên cạnh những thuận lợi còn gặp không ít

những khó khăn làm cản trở cho việc phát triển kinh tế trang trại như: chủ

trang trại còn thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật, khó khăn về tiêu thụ sản

phẩm, thiếu vốn, lao động trang trại chưa qua đào tạo. hầu hết các chủ trang

trại có nguyện vọng được vay vốn ngân hàng với số lượng lớn, thời gian dài,

lãi suất ưu đãi để đầu tư vào các loại hình mới có hiệu quả như cây lâu năm,

nuôi trồng thủy sản với mô hình lớn…

Phát triển kinh tế trang trại là hướng đi đúng đắn, cần được quan tâm

giúp đỡ bằng các chính sách hợp lý, góp phần khai thác một cách có hiệu quả

và bền vững tiềm năng đất đai, lao động ở địa phương. Vì vậy, tôi chọn đề tài

“Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại tại địa

bàn huyện Đồng hỷ, tỉnh Thái Nguyên”.

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại, tìm kiếm

những giải pháp kinh tế chủ yếu thúc đẩy phát triển tốt hơn nữa kinh tế trang

trại trên địa bàn huyện Đồng hỷ góp phần tăng thu nhập và tạo việc làm cho

người động trên địa bàn Huyện.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hoá được những vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn về

kinh tế trang trại.

- Phân tích đánh giá được thực trạng về các nguồn lực sản xuất và kết quả sản

xuất kinh doanh của các mô hình trang trại.

- Thông qua quá trình nghiên cứu tìm ra những nhân tố cản trở sự phát triển

kinh tế trang trại của huyện, nguyên nhân của nó (cả nguyên nhân khách quan

và chủ quan). Phát hiện những nhân tố thuận lợi còn tiềm ẩn, (cả về điều kiện

tự nhiên, kinh tế - xã hội)

Đưa ra phương hướng và giải pháp kinh tế chủ yếu nhằm thúc đẩy quá

trình phát triển kinh tế trang trại ở Huyện Đồng hỷ phù hợp với yêu cầu của thị

trường.

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề về thực trạng và giải pháp

phát triển kinh tế trang trại tại địa bàn Huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Về nội dung nghiên cứu

+ Nghiên cứu tình hình cơ bản của các trang trại ở huyện.

+ Nghiên cứu nội dung hoạt động của các loại hình KTTT của Huyện

(loại hình trang trại, quy mô sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và thu nhập).