Kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh trung học cơ sở trong giao tiếp với cha mẹ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thành Đạt

KỸ NĂNG QUẢN LÝ CẢM XÚC

CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ

TRONG GIAO TIẾP VỚI CHA MẸ

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thành Đạt

KỸ NĂNG QUẢN LÝ CẢM XÚC

CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ

TRONG GIAO TIẾP VỚI CHA MẸ

Chuyên ngành : Tâm lí học

Mã ngành : 60310401

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. LÊ THỊ MINH HÀ

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu

trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình

nghiên cứu nào.

Tác giả

Lê Thành Đạt

LỜI CẢM ƠN

Qua thời gian học tập, nghiên cứu nhằm hoàn thành luận văn này tôi xin bày

tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới:

Giáo viên hướng dẫn khoa học: PGS. TS Lê Thị Minh Hà – Trường Đại học

Văn Lang.

Các thầy, cô giáo khoa Tâm lí học, phòng Sau Đại học Trường Đại học Sư

phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

và thực hiện luận văn.

Bên cạnh đó, sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè và người thân đã luôn ủng hộ và

tạo điều kiện tốt nhất để tôi có thể tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Do kiến thức và thời gian còn hạn chế, luận văn còn nhiều khiếm khuyết. Tôi

mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô để luận văn hoàn thiện hơn.

Tác giả

Lê Thành Đạt

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các biểu đồ

MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG QUẢN LÝ CẢM XÚC

CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG GIAO

TIẾP VỚI CHA MẸ ............................................................................. 8

1.1. Tổng quan nghiên cứu kỹ năng quản lý cảm xúc ............................................ 8

1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới................................................................. 8

1.1.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam.............................................................. 16

1.2. Lý luận về kỹ năng quản lý cảm xúc ở tuổi THCS trong giao tiếp với

cha mẹ............................................................................................................ 18

1.2.1. Kỹ năng quản lý cảm xúc........................................................................ 18

1.2.2. Học sinh THCS và hoạt động giao tiếp của HS THCS trong giao

tiếp với cha mẹ ........................................................................................ 35

1.2.3. Kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS trong giao tiếp với

cha mẹ ..................................................................................................... 39

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng quản lý cảm xúc của HS THCS

trong giao tiếp với cha mẹ ............................................................................. 41

1.3.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 41

1.3.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 43

Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 45

Chương 2. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG QUẢN LÝ CẢM XÚC CỦA

HỌC SINH THCS TRONG GIAO TIẾP VỚI CHA MẸ............. 46

2.1. Thể thức và phương pháp nghiên cứu............................................................ 46

2.1.1. Mục đích nghiên cứu ............................................................................... 46

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 46

2.1.3. Khái quát về khách thể nghiên cứu.......................................................... 51

2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh

THCS trong giao tiếp với cha mẹ ......................................................................... 52

2.2.1. Học sinh tự đánh giá khả năng quản lý cảm xúc của bản thân trong

giao tiếp với cha mẹ ................................................................................ 52

2.2.2. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình.................................................................................................. 53

2.2.3. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình theo giới tính ........................................................................... 56

2.2.4. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình theo lớp.................................................................................... 58

2.2.5. Biểu hiện kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS trong giao

tiếp với cha mẹ ........................................................................................ 61

2.2.6. So sánh kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS trên một số

phương diện............................................................................................. 71

2.2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh

THCS trong giao tiếp với cha mẹ ........................................................... 78

2.2.8. Mức độ mong muốn được học tập kỹ năng quản lý cảm xúc của học

sinh THCS trong giao tiếp với cha mẹ.................................................... 80

2.3. Một số biện pháp nâng cao kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh

THCS..................................................................................................................... 81

2.3.1. Nâng cao nhận thức học sinh về cảm xúc................................................ 81

2.3.2. Thực hành quản lý cảm xúc..................................................................... 81

Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 83

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 86

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT CHỮ ĐẦY ĐỦ CHỮ VIẾT TẮT

1 Ban giám hiệu BGH

2 Điểm trung bình ĐTB

3 Độ lệch chuẩn ĐLC

4 Học sinh HS

5 Kỹ năng KN

6 Nhà xuất bản Nxb

7 Quản lý cảm xúc QLCX

8 Trung bình TB

9 Thành phố Hồ Chí Minh TP.HCM

10 Trung học Cơ sở THCS

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Cách quy điểm các câu hỏi có ba mức độ lựa chọn.............................. 47

Bảng 2.2. Cách quy điểm các câu hỏi có năm mức độ lựa chọn........................... 48

Bảng 2.3. Cách quy điểm đối với các tình huống ................................................. 48

Bảng 2.4. Cách quy điểm trung bình các câu hỏi có ba mức độ lựa chọn ............ 49

Bảng 2.5. Cách quy điểm trung bình các câu hỏi có năm mức độ lựa chọn......... 49

Bảng 2.6. Cách quy điểm cho mức độ kỹ năng QLCX của học sinh THCS

trong giao tiếp với cha mẹ .................................................................... 50

Bảng 2.7. Khái quát về khách thể nghiên cứu....................................................... 51

Bảng 2.8. Tự đánh giá của học sinh về kỹ năng quản lý cảm xúc của bản

thân........................................................................................................ 52

Bảng 2.9. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình trong giao tiếp với cha mẹ..................................................... 53

Bảng 2.10. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình theo giới tính ......................................................................... 56

Bảng 2.11. Các lĩnh vực học sinh THCS thường không quản lý được cảm xúc

của mình theo lớp.................................................................................. 58

Bảng 2.12. Biểu hiện của kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS trong

giao tiếp với cha mẹ.............................................................................. 61

Bảng 2.13. Kỹ năng nhận biết cảm xúc của học sinh THCS qua tự đánh giá ........ 63

Bảng 2.14. Kỹ năng nhận biết cảm xúc của học sinh THCS qua tình huống ......... 65

Bảng 2.15. Kỹ năng hiểu cảm xúc của học sinh THCS qua tự đánh giá ................ 66

Bảng 2.16. Kỹ năng hiểu cảm xúc của học sinh THCS qua tình huống ................. 67

Bảng 2.17. Kỹ năng điều khiển cảm xúc của học sinh THCS qua tự đánh giá ...... 68

Bảng 2.18. Kỹ năng điều khiển cảm xúc của học sinh THCS thông qua các

tình huống giao tiếp với cha mẹ............................................................ 69

Bảng 2.19. So sánh kỹ năng điều khiển cảm xúc của học sinh THCS qua tự

đánh giá với bài tập tình huống............................................................. 71

Bảng 2.20. So sánh kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS theo giới

tính ........................................................................................................ 72

Bảng 2.21. So sánh kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS theo khối

lớp ......................................................................................................... 75

Bảng 2.22. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh

THCS trong giao tiếp với cha mẹ ......................................................... 78

Bảng 2.23. Mức độ mong muốn được học tập kỹ năng quản lý cảm xúc của

học sinh THCS...................................................................................... 80

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Biểu hiện của kỹ năng quản lý cảm xúc của học sinh THCS

trong giao tiếp với cha mẹ .................................................................. 61

Biểu đồ 2.2. Kỹ năng quản lý cảm xúc theo giới tính............................................. 73

Biểu đồ 2.3. Kỹ năng quản lý cảm xúc theo khối lớp............................................. 76

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.

Với cuộc sống hiện đại ngày nay, vai trò của cảm xúc ngày càng được

xem trọng hơn trong tất cả các lĩnh vực. Cảm xúc đóng vai trò quan trọng

trong đời sống tinh thần và tác động mạnh mẽ đến hiệu quả công việc, học

tập, khả năng sáng tạo của con người. Thật vậy, có vô vàn những tình huống

dẫn đến hàng loạt cảm xúc nảy sinh. Đó là, chúng ta có lúc vui, buồn, giận dữ,

sợ hãi, xấu hổ,…

Như một quy luật tất yếu của tự nhiên, cái gì cũng có hai mặt, và cảm

xúc cũng không ngoại lệ. Một mặt, cảm xúc có thể làm nền tảng cho sự thúc

đẩy cá nhân làm việc hiệu quả hơn, mặc khác, nếu không được định hướng

đúng đắn thì dù cảm xúc tích cực hay tiêu cực cũng dễ dẫn cá nhân đến những

sai lầm mù quáng.

Lứa tuổi dậy thì là lứa tuổi có nhiều biến động nhất trong đời. Ở Việt

Nam, lứa tuổi dậy thì rơi vào giai đoạn học sinh THCS. Hoạt động chủ đạo

của giai đoạn này là hoạt động giao lưu bạn bè. Sự giao tiếp ở lứa tuổi học

sinh THCS là một hoạt động đặc biệt, mà đối tượng của hoạt động này là

người khác – người bạn, người đồng chí, với cái nhìn của lứa tuổi này thì đó

là người “anh em, huynh đệ”.

Trong giao tiếp với cha mẹ, các em cũng có sự biến đổi lớn, nhu cầu cần

được thừa nhận và tôn trọng ngày càng cao hơn.

Ở học sinh THCS, các em có nhu cầu mở rộng quan hệ với người lớn và

mong muốn có mối quan hệ bình đẵng với người lớn, không muốn người lớn

coi nó như trẻ con mà phải tôn trọng nhân cách, phẩm giá, tin tưởng và cho

các em quyền độc lập trong các hoạt động hàng ngày.

Trong mối quan hệ với người lớn, các em có những hình thức chống

đối, không phục tùng, cố ý làm sai yêu cầu của người lớn. Tuy nhiên không