Kinh tế Huyện Sóc Sơn, Hà Nội giai đoạn 2005-2010 và định hướng đến năm 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN TUẤN

KINH TẾ HUYỆN SÓC SƠN, HÀ NỘI GIAI ĐOẠN

2005 - 2010 VÀ ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ĐỊA LÍ

Thái nguyên, năm 2012

1Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN TUẤN

KINH TẾ HUYỆN SÓC SƠN, HÀ NỘI GIAI ĐOẠN

2005 - 2010 VÀ ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2020

Chuyên ngành: Địa lí học

Mã số: 60.31.95

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ĐỊA LÍ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Minh Tuệ

Thái nguyên, năm 2012

2Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, xin được bày tỏ lòng biết ơn trân trọng và sâu sắc nhất tới

PGS. TS Nguyễn Minh Tuệ, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ

tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài khoa học này.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí thường trực huyện ủy, các

phòng ban chuyên môn của huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện Sóc Sơn thành

phố Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ và cung cấp cho tác giả những tư liệu hết

sức cần thiết, quý báu để tác giả hoàn thành đề tài nghiên cứu này.

Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới Ban chủ nhiệm khoa Địa lí, các

thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt quá

trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài này.

Thái nguyên, tháng 8 năm 2012

Tác giả luận văn

Nguyễn Xuân Tuấn

3Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC Trang

MỞ ĐẦU 1

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1

2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 2

3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4

3.1. Mục tiêu 4

3.2. Nhiệm vụ 4

3.3. Phạm vi nghiên cứu 5

4. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5

4.1. Các quan điểm nghiên cứu 5

4.2. Các phương pháp nghiên cứu 6

5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN 8

6. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN 8

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT

TRIỂN KINH TẾ

9

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN 9

1.1.1. Các khái niệm 9

1.1.1.1. Tăng trưởng kinh tế 9

1.1.1.2. Phát triển và phát triển kinh tế 10

1.1.1.3. Cơ cấu kinh tế 12

1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển kinh tế 14

1.1.2.1. Vị trí địa lý 15

1.1.2.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 16

1.1.2.3. Kinh tế - xã hội 17

1.1.3. Các tiêu trí đánh giá phát triển kinh tế 21

2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 23

2.2.1.Vài nét về phát triển kinh tế ở đồng bằng sông hồng 23

2.2.2.Vài nét về phát triển kinh tế của Hà Nội 25

4Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.3. TIỂU KẾT 29

CHƯƠNGII: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT

TRIỂN KINH TẾ HUYỆN SÓC SƠN.

31

2.1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHAM VY LÃNH THỔ 31

2.2. TỰ NHIÊN 32

2.2.1. Địa hình và đất 32

2.2.2. Khí hậu 36

2.2.3. Thủy văn 37

2.2.4. Tài nguyên rừng 39

2.2.5. Khoáng sản 40

2.3. KINH TẾ - XÃ HỘI 40

2.3.1. Dân cư và nguồn lao động 40

2.3.2.Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật 45

2.3.3. Vốn đầu tư 52

2.3.4. Thị trường 53

2.3.5. Khoa học và công nghệ 54

2.3.6. Đường lối chính sách 54

2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG 55

CHƯƠNG III: HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN

SÓC SƠN

58

3.1. KHÁI QUÁT CHUNG 58

3.1.1. Vị trí kinh tế của Sóc Sơn trong thành phố Hà Nội 58

3.1.2. Quy mô và cơ cấu giá trị sản xuất 59

3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIẺN CÁC NGÀNH KINH TẾ 60

3.2.1. Ngành nông nghiệp 60

3.2.1.1. Khái quát chung 60

3.2.1.2. Nông nghiệp 61

3.2.1.3. Thủy sản 71

3.2.1.4. Lâm nghiệp 72

5Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3.2.1.5. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp 73

3.2.2. Ngành công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp 74

3.2.2.1. Khái quát chung 74

3.2.2.2. Các ngành CN vàTTCN chủ yếu 78

3.2.2.3. Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp 79

3.2.3. Ngành dịch vụ 79

3.2.3.1. Thương mại 79

3.2.3.2. Giao thông vận tải và thông tin liên lạc 81

3.2.3.3. Du Lịch 84

3.3. SỰ PHÂNHÓA LÃNH THỔ HUYỆN SÓC SƠN 85

3.3.1. Tiểu vùng gò đồi 85

3.3.2. Tiểu vùng đất bằng 87

3.3.3. Tiểu vùng trũng ven sông 90

3.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG 92

3.4.1. Những kết quả chủ yếu 92

3.4.1. Những khó khăn thách thức 93

CHƯƠNG IV: ĐỊNH HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÁT

TRIỂN KINH TẾ HUYỆN SÓC SƠN ĐẾN NĂM 2020

96

4.1.QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN 96

4.1.1. Các quan điểm 96

4.1.2. Mục tiêu 98

4.1.2.1. Mục tiêu tổng quát 98

4.1.2.2. Mục tiêu cụ thể 98

4.1.3 Định hướng phát triển 100

4.1.3.1. Định hướng phát triển theo ngành 100

4.1.3.2. Định hướng phát triển theo không gian 102

4.2. NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN 103

4.2.1. Giải pháp chung 103

4.2.1.1. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực 103

6Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4.2.1.2. Áp dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất, đời sống 104

4.2.1.3. Huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đầu tư 105

4.2.1.4. Mở rộng thị trường 108

4.2.1.5. Phát triển KT-XH gắn với bảo vệ môi trường 109

4.2.2. Giải pháp mang tính đột phá 110

KẾT LUẬN 111

PHỤ LỤC

7Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG Trang

Bảng 2.1: Tỉ suất sinh, tỉ suất tử và tỉ suất gia tăng tự nhiên huyện Sóc

Sơn giai đoạn 2005 – 2010 41

Bảng 2.2: Lao động trên địa bàn huyện Sóc Sơn 43

Bảng 2.3. Các di tích được xếp hạng của huyện Sóc Sơn 45

Bảng 3.1.GTSX và GTSX/người của Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010. 58

Bảng 3.2.GTSX và cơ cấu GTSX nông-lâm-thủy sản của Sóc Sơn

giai đoạn 2005 – 2010. 61

Bảng 3.3.GTSX và cơ cấu GTSX nôngnghiệp huyện Sóc Sơn

giai đoạn 2005 – 2010. 62

Bảng 3.4. Sản xuất lương thực có hạt huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010 63

Bảng 3.5. Diện tích, năng suất và sản lượng lúa của Sóc Sơn giai đoạn

2005 - 2010 64

Bảng 3.6. Diện tích, năng suất và sản lượng lúa theo các xã

của huyện Sóc Sơn năm 2010. 64

Bảng 3.7. Diện tích, năng suất , sản lượng cây mầu lương thực

huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010. 66

Bảng 3.8. Diện tích, năng suất, sản lượng cây công nghiệp

huyện Sóc sơn giai đoạn 2005 - 2010 68

Bảng 3.9. Tình hình chăn nuôi của huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010 70

Bảng 3.10. Tình hình sản xuất ngành thủy sản của Sóc Sơn giai đoạn

2005 – 2010. 71

Bảng 3.11.GTSXCN – TTCN Sóc Sơn, giai đoạn 2005 – 2010 76

Bảng 3.12 : Doanh thu thực tế bán hàng và dịch vụ trên địa bàn huyện

Sóc Sơn, giai đoạn 2006-2010 80

Bảng 3.13: Tổng giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu trên địa bàn 80

8Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

huyện Sóc Sơn, giai đoạn 2006-2010.

Bảng 3.14. Số lượng phương tiện vận tải của huyện Sóc Sơn, giai đoạn

2005 – 2010. 82

Bảng 3.15. Vận tải hành khách và vận tải hàng hóa

huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010. 83

9Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Trang

Biểu đồ 2.1. Cơ cấu sử dụng đất huyện Sóc Sơn năm 2010 36

Biểu đồ 2.2. Quy mô dân số huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005 – 2010 40

Biểu đồ 2.3: Cơ cấu dân số theo độ tuổi của huyện Sóc Sơn

giai đoạn 2005 – 2010

42

Biểu đồ 3.1. GTSX và GTSX /người của huyện Sóc Sơn 59

Biểu đồ 3.2. Chuyển dịch cơ cấu GTSX theo ngành của huyện Sóc Sơn

giai đoạn 2005 – 2010 59

Biểu đồ 3.3.GTSX và cơ cấu N-L-TS của huyện Sóc Sơn

Giai đoạn 2005 – 2010 61

Biểu đồ 3.4. GTSX công nghiệp huyện Sóc Sơn, giai đoạn 2005-2010 75

Biểu đồ 3.5: Cơ cấu GTSX CN-TTCN-XDCB theo thành phần kinh tế

huyện Sóc Sơn giai đoạn 2005-2010 77

10Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢN ĐỒ

1. Bản đồ hành chính huyện Sóc Sơn

2. Bản đồ các nguồn lực phát triển kinh tế xã hội huyện Sóc Sơn

3. Bản đồ hiện trạng phát triển kinh tế huyện Sóc Sơn

11Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Hiện nay đất nước ta đang trên đà phát triển, tạo sự chuyển dịch cơ cấu

kinh tế mạnh mẽ cả về chất và lượng. Để vững bước trên con đường công nghiệp

hóa – hiện đại hóa (CNH – HĐH) Việt Nam cần có những chiến lược phát triển

kinh tế đúng đắn trên bình diện cả nước cũng như ở các địa phương.

Cùng với quá trình đổi mới của đất nước, nền kinh tế của thủ đô Hà Nội

cũng có nhiều chuyển biến tích cực theo hướng CNH – HĐH, góp phần nâng cao

vị thế là trung tâm đầu não về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của cả nước.

Sóc Sơn là huyện ngoại thành, có vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế

và là cửa ngõ phía bắc của thủ đô. Trong những năm gần đây, kinh tế Sóc sơn đã

có nhiều chuyển biến tích cực nhưng chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của

huyện. Giá trị sản xuất trên địa bàn huyện quản lí còn ở mức khiêm tốn, do vậy

thu nhập và đời sống của nhân dân còn thấp và gặp nhiều khó khăn.

Trong giai đoạn tới, việc phát triển kinh tế phù hợp với tiềm năng, khai

thác hết được thế mạnh của huyện là một vấn đề cấp bách. Sóc Sơn cần xác định

rõ mục tiêu, phương hướng trong thời kỳ mới nhằm phát triển cân đối, toàn diện

và hài hòa các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường tạo cơ sở khoa học

đưa nền kinh tế của huyện hội nhập vào qúa trình phát triển kinh tế của thành

phố Hà Nội.

Với mong muốn góp phần vào việc phát triển bền vững nền kinh tế của

Sóc Sơn , tác giả đã lựa chọn đề tài “ Kinh tế huyện Sóc Sơn, Hà Nội giai

đoạn 2005 – 2010 và định hướng đến năm 2020” làm đề tài luận văn thạc sĩ

với mong muốn đóng góp một phần tri thức xây dựng quê hương, nơi sinh ra,

đang sống và làm việc.

12Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu phát triển kinh tế các huyện đã thu hút được sự quan tâm của

nhiều nhà khoa học, các nhà kinh tế, các cơ quan chuyên ngành, trong đó có địa

lí học với mong muốn phát huy được các nguồn lực sẵn có để phát triển kinh tế,

xã hội, cải thiện đời sống cho nhân dân.

Dưới góc độ địa lí học, địa lí kinh tế các ngành và vùng là những nội dung

quan trọng đã được giảng dạy ở các khoa địa lí của các trường đại học sư phạm

Hà Nội, đại học sư phạm Thái Nguyên. Trong giáo trình địa lí kinh tế - xã hội

đại cương, Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) năm 2005. Địa lí KT-XH Việt Nam, Lê

Thông(chủ biên) NXB ĐHSP năm 2011 đã hệ thống và phân tích khá sâu sắc

những vấn đề lí luận và thực tiễn của địa lí KT-XH theo các ngành, các vùng và

một số thành phố tiêu biểu.

Bàn về phát triển kinh tế, lý luận và thực tiễn, đặc biệt ở vùng đồng bằng

sông Hồng đã có nhiều công trình nghiên cứu, trong đó tiêu biểu như:

“ Việt Nam đất nước, con người” GS Lê Thông chủ biên, NXB GDVN

2009, Việt Nam các tỉnh, thành phố, GS Lê Thông chủ biên NXB GDVN 2010,

Các vùng kinh tế ở Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) NXB

GDVN 2009….Trong các cuốn sách này các tác giả đã phân tích các nhân tố ảnh

hưởng và thực trạng phát triển kinh tế nói chung của vùng ĐBSH và thủ đô Hà

Nội nói riêng.

Báo cáo quy hoạch chuyển đổi cơ cấu Nông – Lâm nghiệp và vùng đồng

bằng sông Hồng do Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp ( Bộ Nông nghiệp

và phát triển nông thôn) thực hiện. Báo cáo này đã xây dựng các kế hoạch phát

triển nông nghiệp cho đồng bằng sông Hồng từng năm cũng như xây dựng các

kế hoạch dài hạn ( 5 năm, 10 năm).

Báo cáo tổng hợp quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH vùng Hà Nội đến

năm 2020, 2006 Bộ kế hoạch và đầu tư.

13Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn