Kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Đồng Nai, 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

ĐỖ KHÁNH NGỌC

KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ

XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG

VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

ĐỖ KHÁNH NGỌC

KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ

XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG

VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG NAI

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

Mã số học viên: 02022200086

Khóa học: CH22B01

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Họ và tên học viên: ĐỖ KHÁNH NGỌC

Mã số học viên: 0202220086

Khóa CH22B01

Tôi xin cam đoan:

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường Đại học

nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung

thực. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn

và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tp. Hồ Chí Minh, tháng …… năm 2022

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới đến Quý Thầy Cô Trường Đại học Ngân hàng

TP.HCM đã hỗ trợ, giúp đỡ và trực tiếp giảng dạy, truyền đạt kiến thức khoa học chuyên

ngành Tài chính – Ngân hàng, là cơ sở nền tảng để thực hiện luận văn này và áp dụng vào

thực tiễn công việc.

Tôi xin chân thành tri ân người hướng khoa học TS. Nguyễn Thị Mai Hương đã giúp tôi

hình thành ý tưởng nghiên cứu và dìu dắt tôi từng giai đoạn trong suốt quá trình nghiên cứu

để hoàn thiện luận văn về đề tài “Kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại

Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đồng Nai”.

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè, đồng nghiệp luôn động viên, chia

sẻ và tiếp thêm nguồn lực cho tôi để hoàn thành luận văn này.

Do kinh nghiệm và kiến thức còn hạn chế, luận văn này không tránh khỏi những thiếu

sót, rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ Quý Thầy Cô, đồng nghiệp và các bạn

học viên.

Tôi chân thành cảm ơn.

Tp. Hồ Chí Minh, tháng …… năm 2022

Tác giả

iii

NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

Tp. HCM, ngày …… tháng …… năm 2022

Người hướng dẫn khoa học

TS. Nguyễn Thị Mai Hương

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

1. Tiêu đề: Kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Công

thương Việt Nam – Chi nhánh Đồng Nai

2. Tóm tắt:

Hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp trong nước đang ngày càng phát triển, đem

lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao cho đất nước. Vì vậy, công tác kiểm soát rủi ro hoạt động

tín dụng tài trợ xuất khẩu cần được chú trọng và nâng cao hơn để đảm bảo chất lượng tín

dụng tại chi nhánh đồng thời đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp mở rộng sản xuất, hội nhập nền

kinh tế thế giới. Trong nghiên cứu này, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu xoay quanh các vấn đề

về quản trị rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu đối với KHDN của NHTM.

Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu trước đây và cập nhật, tiếp thu những điểm mới về

chính sách vĩ mô, thị trường tài chính quốc tế liên quan, các yếu tố rủi ro ảnh hưởng trực tiếp

trong lĩnh vực ngân hàng, luận văn tiến hành hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kiểm soát rủi

ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại ngân hàng thương mại; phân tích thực trạng kiểm

soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại Chi nhánh trong giai đoạn 2017 – 2021. Từ

đó, luận văn tìm ra những mặt còn tồn tại, hạn chế nhằm góp phần hoàn thiện kiểm soát rủi ro

tín dụng tài trợ xuất khẩu của Ngân hàng TMCP Công thương Chi nhánh Đồng Nai.

Qua kết quả nghiên cứu cho thấy, VietinBank đã cơ bản xây dựng hoàn thành hệ thống

kiểm soát nội bộ vững chắc với 3 tuyến bảo vệ độc lập theo quy định tại Thông tư

13/2018/NHNN về hệ thống kiểm soát nội bộ của NHTM. Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng

của VietinBank khá quy mô theo những nguyên tắc chặt chẽ và nhiều cấp quản lý rà soát.

Sau khi phân tích những kết quả nghiên cứu thu được, luận văn đưa ra một số đề xuất,

kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện kiểm soát rủi ro tín dụng tài trợ xuất khẩu của Ngân

hàng TMCP Công thương Chi nhánh Đồng Nai nói riêng và hệ thống kiểm soát rủi ro của

Vietinbank nói chung ngày càng hiệu quả, nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh của chi

nhánh.

3. Từ khóa: kiểm soát, rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu, quản trị rủi ro, tài trợ

thương mại, thanh toán quốc tế.

ii

ABSTRACT

1. Title: Risk control of export financing credit activities at Vietnam Joint Stock Commercial

Bank for Industry and Trade – Dong Nai branch.

2. Abstract:

Export activities of domestic enterprises are growing, bringing increasing economic

efficiency to the country. Therefore, the risk control of export financing credit activities

should be focused and improved to ensure credit quality at the branch and meet the needs of

enterprises to expand production and integrate. world economy. In this study, the author will

focus on the issues of risk management of export financing credit activities for corporate

customers of commercial banks.

On the basis of inheriting previous studies and updating, absorbing new points about

macro policies, relevant international financial markets, risk factors directly affecting the

banking sector, the thesis document to systematize theoretical issues on risk control of export

financing credit activities at commercial banks; analyzing the current situation of risk control

of export financing credit activities at the branch in the period 2017 - 2021. From there, the

thesis finds out the remaining aspects, limitations in order to contribute to perfecting risk

control export finance credit of Joint Stock Commercial Bank for Industry and Trade Dong

Nai branch.

The research results show that VietinBank has basically completed a solid internal

control system with 3 independent lines of protection as prescribed in Circular 13 on the

internal control system of the bank. VietinBank's credit risk management activities are quite

large-scale according to strict principles and reviewed by many levels of management.

After analyzing the obtained research results, the thesis makes some suggestions and

recommendations to contribute to improving the control of credit risk for export financing of

the Joint Stock Commercial Bank for Industry and Trade, Dong Nai branch in particular. and

Vietinbank's risk control system in general is increasingly effective, improving the quality of

the branch's business operations.

3. Keywords: control, risk of credit activities, export financing, risk management, trade

finance, international payment.

i

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................................... i

ABSTRACT ............................................................................................................................. ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ............................................................................. v

MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1

1. Giới thiệu ........................................................................................................................... 1

2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................................... 3

3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................... 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3

5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 3

6. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................................ 4

7. Đóng góp của đề tài .......................................................................................................... 4

8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu .................................................................................. 4

CHƯƠNG 1 .............................................................................................................................. 9

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ

XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................................................. 9

1.1. HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..... 9

1.1.1. Đặc điểm hoạt động tài trợ xuất khẩu của ngân hàng thương mại .................... 9

1.1.2. Các hình thức tài trợ xuất khẩu của ngân hàng thương mại ........................ 11

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tài trợ xuất khẩu của ngân hàng

thương mại ....................................................................................................................... 19

1.1.4. Chỉ tiêu đánh giá hoạt động tài trợ xuất khẩu của ngân hàng thương mại 25

1.2. KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................................................................................... 28

1.2.1. Khái niệm kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của ngân

hàng thương mại .............................................................................................................. 28

1.2.2. Đặc điểm kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của ngân hàng

thương mại ....................................................................................................................... 29

1.2.3. Điều kiện kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của ngân hàng

thương mại ....................................................................................................................... 29

1.2.4. Quy trình kiểm soát hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của ngân hàng

thương mại ....................................................................................................................... 38

1.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu . 40

ii

1.2.6. Một số rủi ro trong hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu................................. 41

1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN

DỤNG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ....................................................................................... 42

1.3.1. Các nhân tố bên ngoài ngân hàng ........................................................................ 42

1.3.2. Các nhân tố từ phía ngân hàng ............................................................................ 44

1.4. KINH NGHIỆM KIỂM SOÁT RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI

TRỢ XUẤT KHẨU TẠI MỘT SỐ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................. 46

1.4.1. Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam ............................................ 46

1.4.2. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam ........................................................ 47

1.4.3. Bài học rút ra cho Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam và chi nhánh

Đồng Nai ........................................................................................................................... 48

CHƯƠNG 2 ............................................................................................................................ 51

THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ XUẤT

KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH

ĐỒNG NAI ............................................................................................................................. 51

2.1. GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG

VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG NAI ......................................................................... 51

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ......................................................................... 51

2.1.2. Đặc điểm về cơ cấu tổ chức, điều hành ............................................................... 52

2.2. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG

NAI TRONG GIAI ĐOẠN TỪ 2017 – 2021 .................................................................... 55

2.2.1. Hoạt động kinh doanh chung tại Chi nhánh từ năm 2017 đến 2021 ................ 55

2.2.2. Hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại Chi nhánh từ năm 2017 đến 2021 .. 59

2.3. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ

XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI

NHÁNH ĐỒNG NAI GIAI ĐOẠN TỪ 2017 – 2021 ....................................................... 66

2.3.1. Khuôn khổ pháp lý liên quan đến kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ

xuất khẩu của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ......................................... 66

2.3.2. Kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu tại Chi nhánh ............. 70

2.3.3. Đánh giá kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của Chi nhánh

từ năm 2017 đến 2021 ..................................................................................................... 82

2.3.4. Các chỉ tiêu đánh giá kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu . 87

2.4. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC, HẠN CHẾ VÀ NGUYÊN NHÂN HẠN CHẾ 88

2.4.1. Những kết quả đạt được ....................................................................................... 88

iii

2.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân ........................................................................... 90

CHƯƠNG 3 ............................................................................................................................ 95

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI

TRỢ XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI

NHÁNH ĐỒNG NAI ............................................................................................................. 95

3.1. ĐỊNH HƯỚNG KIỂM SOÁT RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ

XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG - CHI NHÁNH ĐỒNG

NAI TRONG THỜI GIAN TỚI ........................................................................................ 95

3.1.1. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của Ngân hàng

TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Đồng Nai ................................................... 95

3.1.2. Định hướng kiểm soát rủi ro hoạt động tín dụng tài trợ xuất khẩu của Ngân

hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Đồng Nai .......................................... 96

3.2. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT RỦI RO

HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU CỦA NGÂN HÀNG TMCP

CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH ĐỒNG NAI ............................................ 97

3.2.1. Hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng tài trợ xuất khẩu ..................... 97

3.2.2. Thành lập và phát huy vai trò của bộ phận kiểm tra, kiểm soát nội bộ .......... 99

3.2.3. Công tác dự phòng và xử lý rủi ro tín dụng ........................................................ 99

3.3. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ ĐẾN NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT

NAM ................................................................................................................................... 100

3.3.1. Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin ......................................................... 100

3.3.2. Nâng cao chất lượng công nghệ quản lý ............................................................ 101

KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 102

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 103

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT TẮT DIỄN GIẢI

BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam

CAD Giao chứng từ trả tiền ngay

D/A Nhờ thu trả chậm

D/P Nhờ thu trả ngay

KH Khách hàng

KHDN Khách hàng doanh nghiệp

L/C Thư tín dụng

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

QHKH Quan hệ khách hàng

XNK Xuất nhập khẩu

TMCP Thương mại cổ phần

T/T Chuyển tiền bằng điện

TSC Trụ sở chính

TSĐB Tài sản đảm bảo

Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam