Khảo sát tác nhân viêm loét giác mạc nhiễm trùng tại bệnh viện mắt thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



TRẦN NGỌC HUY

KHẢO SÁT TÁC NHÂN

VIÊM LOÉT GIÁC MẠC NHIỄM TRÙNG

TẠI BỆNH VIỆN MẮT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ NỘI TRÚ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



TRẦN NGỌC HUY

KHẢO SÁT TÁC NHÂN

VIÊM LOÉT GIÁC MẠC NHIỄM TRÙNG

TẠI BỆNH VIỆN MẮT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ NỘI TRÚ

CHUYÊN NGÀNH: NHÃN KHOA

MÃ SỐ: NT 62 72 56 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. BS. NGUYỄN PHẠM TRUNG HIẾU

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả

nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

Tác giả

Trần Ngọc Huy

.

.

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT .............................................................i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ............................................................ii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT ...............................................................iii

DANH MỤC BẢNG ..............................................................................................iv

DANH MỤC SƠ ĐỒ..............................................................................................vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH ẢNH ....................................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU..................................................................................2

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...............................................................3

1.1. Giải phẫu và sinh lý giác mạc .....................................................................3

1.1.1. Biểu mô ...............................................................................................4

1.1.2. Màng Bowman ....................................................................................4

1.1.3. Nhu mô................................................................................................4

1.1.4. Màng Descemet ...................................................................................4

1.1.5. Nội mô.................................................................................................5

1.2. Đặc điểm lâm sàng VLGMNT....................................................................5

1.2.1. VLGM do vi khuẩn..............................................................................5

1.2.2. VLGM do nấm ....................................................................................8

1.2.3. Virus..................................................................................................10

1.2.4. Kí sinh trùng......................................................................................12

1.3. Đặc điểm cận lâm sàng trong chẩn đoán VLGMNT .................................13

1.3.1. Nhuộm soi .........................................................................................13

1.3.2. Soi tươi..............................................................................................14

1.3.3. Nuôi cấy ............................................................................................15

1.3.4. Kháng sinh đồ....................................................................................17

1.3.5. Phản ứng khuếch đại gen (Polymerase Chain Reaction – PCR)..........18

1.4. Tình hình nghiên cứu liên quan ................................................................21

.

.

1.4.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .....................................................21

1.4.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam....................................................23

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................25

2.1. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................25

2.1.1. Dân số mục tiêu .................................................................................25

2.1.2. Dân số chọn mẫu ...............................................................................25

2.1.3. Cỡ mẫu ..............................................................................................25

2.1.4. Tiêu chuẩn chọn mẫu.........................................................................25

2.1.5. Tiêu chuẩn loại trừ.............................................................................25

2.2. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................25

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ...........................................................................25

2.2.2. Phương tiện nghiên cứu .....................................................................25

2.3. Quy trình nghiên cứu................................................................................26

2.3.1. Sàng lọc bệnh nhân............................................................................26

2.3.2. Xét nghiệm vi sinh.............................................................................26

2.3.3. Chẩn đoán tác nhân............................................................................31

2.3.4. Điều trị ..............................................................................................32

2.3.5. Kết thúc nghiên cứu...........................................................................32

2.3.6. Sơ đồ quy trình nghiên cứu ................................................................32

2.4. Biến số nghiên cứu ...................................................................................34

2.4.1. Định nghĩa biến số .............................................................................34

2.4.2. Biến số dịch tễ ...................................................................................36

2.4.3. Biến số bệnh sử - tiền căn ..................................................................37

2.4.4. Biến số lâm sàng................................................................................39

2.4.5. Biến số cận lâm sàng .........................................................................42

2.5. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ....................................................43

2.6. Vấn đề Y đức trong nghiên cứu ................................................................44

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...........................................................45

3.1. Đặc điểm dịch tễ.......................................................................................45

.

.

3.1.1. Tuổi...................................................................................................45

3.1.2. Giới tính ............................................................................................46

3.1.3. Địa dư................................................................................................46

3.1.4. Nghề nghiệp ......................................................................................47

3.2. Đặc điểm lâm sàng ...................................................................................47

3.2.1. Yếu tố nguy cơ ..................................................................................47

3.2.2. Thời gian khởi phát............................................................................49

3.2.3. Cơ sở điều trị ban đầu........................................................................51

3.2.4. Thuốc điều trị ban đầu .......................................................................52

3.2.5. Mắt bệnh............................................................................................53

3.2.6. Thị lực ...............................................................................................54

3.2.7. Triệu chứng cơ năng ..........................................................................54

3.2.8. Đặc điểm ổ loét giác mạc ...................................................................55

3.2.9. So sánh đặc điểm lâm sàng VLGM do nấm và vi khuẩn ....................60

3.3. Đặc điểm cận lâm sàng.............................................................................63

3.3.1. Tác nhân nhiễm trùng ........................................................................63

3.3.2. Soi tươi..............................................................................................63

3.3.3. Nuôi cấy ............................................................................................65

3.3.4. RT-PCR.............................................................................................68

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN...................................................................................71

4.1. Đặc điểm dịch tễ ...................................................................................71

4.2. Đặc điểm lâm sàng................................................................................74

4.3. Đặc điểm cận lâm sàng..........................................................................83

KẾT LUẬN..........................................................................................................91

KIẾN NGHỊ.........................................................................................................93

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT

TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

BBT Bóng bàn tay

ST (-) Sáng tối âm

ST (+) Sáng tối dương

STT Số thứ tự

TL Thị lực

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

VLGM Viêm loét giác mạc

VLGMNT Viêm loét giác mạc nhiễm trùng

.

.

ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH

TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

BA Blood agar

BHI Brain heart infusion

CA Chocolate agar

CFW Calcofluor – white

DNA Deoxyribonucleic acid

HEDS Herpetic Eye Disease Study

HIV Human immunodeficiency virus

HSV Herpes Simplex Virus

HZV Herpes Zoster Virus

LASIK Laser-Assisted In Situ Keratomileusis

MRSA Methicillin resistant Staphylococcus aureus

MRSCN Methicillin resistant Staphylococcus coagulase negative

MRSE Methicillin resistant Staphylococcus epidermidis

MSSA Methicillin sensitive Staphylococcus aureus

MSSE Methicillin sensitive Staphylococcus epidermidis

NSAIDs Non-steroidal anti-inflammatory drugs

OR Odd ratio

PCR Polymerase Chain Reaction

RNA Ribonucleic acid

RT-PCR Real time - Polymerase Chain Reaction

SA Sabouraud agar

WHO World Health Organization

.

.

iii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT

TÊN TIẾNG ANH TÊN TIẾNG VIỆT

Blood agar Thạch máu

Brain heart infusion Canh thang não – tim.

Chocolate agar Thạch nâu

Non-steroidal anti-inflammatory drugs Thuốc kháng viêm không steroid

Polymerase Chain Reaction Phản ứng khuếch đại gen

.

.

iv

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Các yếu tố nguy cơ VLGM do vi khuẩn. .................................................5

Bảng 1.2: Các yếu tố nguy cơ VLGM do nấm. ........................................................9

Bảng 1.3: Các phương pháp nhuộm soi trong chẩn đoán tác nhân gây VLGMNT..13

Bảng 1.4: Các môi trường nuôi cấy vi sinh vật. .....................................................15

Bảng 2.1: Xét nghiệm vi sinh trong chẩn đoán tác nhân…………………………..31

Bảng 2.2: Biểu hiện lâm sàng điển hình theo từng tác nhân gây bệnh. ...................31

Bảng 2.3: Phân độ nặng VLGMNT. ......................................................................34

Bảng 2.4: Biến số dịch tễ.......................................................................................36

Bảng 2.5: Biến số bệnh sử và tiền căn. ..................................................................37

Bảng 2.6: Biến số lâm sàng. ..................................................................................39

Bảng 2.7: Biến số cận lâm sàng .............................................................................42

Bảng 3.1: Đặc điểm tiền căn chấn thương mắt…………………………………….48

Bảng 3.2: Thời gian khởi phát theo từng nhóm tác nhân. .......................................50

Bảng 3.3: Triệu chứng cơ năng theo từng tác nhân gây VLGM. ............................54

Bảng 3.4: Đặc điểm lâm sàng ổ loét giác mạc........................................................55

Bảng 3.5: So sánh các đặc điểm lâm sàng VLGM do nấm và VLGM do vi khuẩn. 60

Bảng 3.6: Kháng sinh đồ. ......................................................................................65

Bảng 3.7: Tỉ lệ đề kháng thuốc kháng nấm. ...........................................................67

Bảng 3.8: RT-PCR và nuôi cấy trong VLGM do vi khuẩn.....................................69

Bảng 3.9: Độ phù hợp giữa kết quả RT-PCR và nuôi cấy vi khuẩn........................69

Bảng 3.10: Kết quả RT-PCR nấm..........................................................................70

Bảng 4.1: So sánh độ tuổi với các nghiên cứu……………………………………..71

Bảng 4.2: Phân bố giới tính trong các nghiên cứu..................................................72

Bảng 4.3: Phân bố địa dư trong các nghiên cứu. ....................................................72

Bảng 4.4: Phân bố nghề nghiệp trong các nghiên cứu............................................73

Bảng 4.5: So sánh tỉ lệ mắc bệnh lý toàn thân với các nghiên cứu. ........................74

Bảng 4.6: So sánh tỷ lệ mắc bệnh lý tại mắt với các nghiên cứu. ...........................74

Bảng 4.7: So sánh tỉ lệ chấn thương mắt với các nghiên cứu..................................75

.

.

v

Bảng 4.8: So sánh thời gian khởi phát với các nghiên cứu. ....................................77

Bảng 4.9: Cơ sở điều trị ban đầu trong các nghiên cứu. .........................................78

Bảng 4.10: So sánh điều trị ban đầu giữa các nghiên cứu.......................................79

Bảng 4.11: So sánh phân bố thị lực giữa các nghiên cứu........................................80

Bảng 4.12: So sánh tỉ lệ tác nhân nhiễm trùng giữa các nghiên cứu. ......................83

Bảng 4.13: So sánh độ nhạy giữa các phương pháp nhuộm soi. .............................84

Bảng 4.14: So sánh tỉ lệ nuôi cấy giữa các nghiên cứu...........................................85

Bảng 4.15: So sánh tỉ lệ P. aeruginosa giữa các nghiên cứu. ..................................86

Bảng 4.16: So sánh tỉ lệ nuôi cấy nấm dương tính giữa các nghiên cứu. ................87

Bảng 4.17: So sánh giá trị PCR trong chẩn đoán VLGM do vi khuẩn giữa các

nghiên cứu.............................................................................................................88

.

.

vi

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Quy trình xét nghiệm vi sinh.................................................................27

Sơ đồ 2.2: Quy trình nghiên cứu............................................................................33

.

.

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Phân bố nhóm tuổi.............................................................................45

Biểu đồ 3.2: Phân bố giới tính ...............................................................................46

Biểu đồ 3.3: Phân bố địa dư...................................................................................46

Biểu đồ 3.4: Phân bố nghề nghiệp. ........................................................................47

Biểu đồ 3.5: Phân bố thời gian khởi phát. ..............................................................49

Biểu đồ 3.6: Phân bố cơ sở điều trị ban đầu. ..........................................................51

Biểu đồ 3.7: Các nhóm thuốc điều trị ban đầu........................................................52

Biểu đồ 3.8: Phân bố mắt bệnh. .............................................................................53

Biểu đồ 3.9: Phân bố thị lực ban đầu. ....................................................................54

Biểu đồ 3.10: Phân bố tác nhân nhiễm trùng..........................................................63

Biểu đồ 3.11: Kết quả soi tươi tìm nấm .................................................................64

Biểu đồ 3.12: Kết quả các chủng vi khuẩn phân lập được. .....................................65

Biểu đồ 3.13: Kết quả nuôi cấy nấm. .....................................................................66

Biểu đồ 3.14: Số lượng vi nấm mọc khi nuôi cấy...................................................67

Biểu đồ 3.15: Kết quả RT-PCR vi khuẩn. ..............................................................68

.

.