Khảo sát mối quan hệ giữa quan niệm và thói quen học tập ở Đại học với kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THÙY TRANG

KHẢO SÁT MỐI QUAN HỆ GIỮA QUAN NIỆM VÀ THÓI

QUEN HỌC TẬP Ở ĐẠI HỌC VỚI KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA

SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN,

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh – 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THÙY TRANG

KHẢO SÁT MỐI QUAN HỆ GIỮA QUAN NIỆM VÀ THÓI

QUEN HỌC TẬP Ở ĐẠI HỌC VỚI KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA

SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN,

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Đo lƣờng và Đánh giá trong Giáo dục

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ VĂN HẢO

Thành phố Hồ Chí Minh - 2010

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Nguyễn Thị Thùy Trang

Là học viên cao học lớp Đo lường Đánh giá trong Giáo dục khóa 2008

tại TP. Hồ Chí Minh.

Tôi xin cam đoan đây là nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu, kết

luận trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố ở các

nghiên cứu khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên

Nguyễn Thị Thùy Trang

LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình truyền đạt kiến thức

các môn học về khoa học đo lường và đánh giá trong giáo dục của các Thầy,

Cô đến các bạn học viên cũng như tôi. Tôi xin trân trọng cám ơn lãnh đạo

Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục, trước đây là Trung tâm Đảm bảo chất

lượng và Nghiên cứu phát triển giáo dục và Ban giám đốc Trung tâm Khảo thí

và Đánh giá chất lượng Đào tạo – ĐHQG TP. HCM đã liên kết mở khóa học

này tại TP. HCM tạo điều kiện thuận lợi để chúng tôi yên tâm học tập và công

tác.

Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Lê Văn Hảo, người thầy hướng

dẫn trực tiếp đề tài đã thể hiện hết sự nhiệt tình và tận tâm đối với người học

trò như tôi.

Tôi xin cám ơn các Thầy cô lãnh đạo và các Chuyên viên Phòng đào

tạo Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG TP. HCM, nơi tôi đang công

tác, đã tạo mọi điều kiện tốt nhất giúp tôi đạt được kết quả học tập như ngày

hôm nay.

Và tôi cũng không quên cảm ơn sự giúp đỡ về mặt tinh thần từ gia

đình, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận văn đúng

thời hạn cũng như cảm ơn các bạn sinh viên đã đóng góp ý kiến giúp tôi hoàn

tất dữ liệu khảo sát để phục vụ cho việc nghiên cứu của mình.

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn.

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................4

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................5

MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.....................................................................4

3. Phạm vi và giới hạn của nghiên cứu .............................................................5

4. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ..............................................5

4.1. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................5

4.2. Giả thuyết nghiên cứu ..........................................................................................5

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...............................................................6

6. Quy trình chọn mẫu........................................................................................6

6.1. Chọn mẫu khảo sát bằng cách phát bảng hỏi......................................................6

6.2. Chọn mẫu khảo sát bằng cách phỏng vấn sâu (PVS) ..........................................6

6.3. Mô tả mẫu ............................................................................................................6

Chƣơng 1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ..........................................................................7

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................7

1.2. Tiểu kết ..............................................................................................................15

Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................16

2.1. Cơ sở lý thuyết của nghiên cứu ........................................................................16

2.1.1. Nhƣ̃ng khá

i niêṃ cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu ............................16

2.1.2. Khung lý thuyết ...............................................................................................20

2.2. Bối cảnh địa bàn nghiên cứu ...........................................................................23

2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................26

2.4. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................27

2.4.1. Thiết kế công cụ điều tra khảo sát (bảng hỏi).................................................27

2.4.2. Test bảng hỏi...................................................................................................28

2.4.3. Phát bảng hỏi khảo sát ý kiến SV....................................................................28

2.4.4. Tổng số phiếu thu thập đƣợc trƣớc khi phân tích ...........................................28

2.4.5. Phỏng vấn sâu SV............................................................................................29

Chƣơng 3. KẾT QUẢ THU THẬP VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN ....................................30

3.1. Mã hóa thông tin ................................................................................................30

3.2. Xét về nhân khẩu học của các SV tham gia khảo sát.........................................32

3.3. Thống kê mô tả ...................................................................................................34

3.4. Khảo sát mối tƣơng quan giữa các câu trong bảng hỏi ....................................39

3.5. Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis).....................44

3.6. Kiểm định giả thuyết nghiên cứu .......................................................................48

Chƣơng 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ...........................................................................56

4.1. Về bảng hỏi, thang đo .......................................................................................56

4.2. Về kiểm định các giả thuyết nghiên cứu..........................................................56

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................................59

1. Kết luận.................................................................................................................59

2. Đề xuất giải pháp và khuyến nghị.......................................................................60

3. Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo...................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................................................65

PHỤ LỤC 1 PHIẾU ĐIỀU TRA KHẢO SÁT ...........................................................69

PHỤ LỤC 2 BẢNG THỐNG KÊ TẦN SUẤT............................................................72

PHỤ LỤC 3 HỆ SỐ TIN CẬY CRONBACH ALPHA ...............................................85

PHỤ LỤC 4 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA..........................................95

PHỤ LỤC 5 KIỂM ĐỊNH CHI - SQUARE.............................................................104

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nội dung

CNTT Công nghệ Thông tin

ĐHKHTN Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG TP. HCM

ĐHQG TP. HCM Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

ĐTB Điểm trung bình

HS Học sinh

NCKH Nghiên cứu khoa học

PCHT Phong cách học tập

PPDH Phương pháp dạy học

SV Sinh viên

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Bảng mã hóa thông tin 33

Bảng 3.2. Bảng thống kê các yếu tố nhân khẩu học của mẫu khảo sát 35

Bảng 3.3. Bảng thống kê tần suất và tỷ lệ % các biến nhân khẩu học 35

Bảng 3.4. Bảng phân tích tần suất chọn lựa các câu hỏi 37

Bảng 3.5. Hệ số Cronbach alpha phân tích theo từng nội dung khảo sát 43

Bảng 3.6. Hệ số Cronbach alpha của toàn bảng hỏi 45

Bảng 3.7. Hệ số Cronbach alpha của các biến quan sát trong bảng hỏi 45

Bảng 3.8. Bảng tóm tắt các hệ số khi sử dụng phân tích nhân tố 48

Bảng 3.9. Mô tả các nhân tố được phân tích 48

Bảng 3.10. Hệ số tương quan giữa các nhân tố 49

Bảng 3.11. Kết quả phân tích hồi quy 50

Bảng 3.12. Kết quả phân tích ANOVA đối với ĐTB SV khóa 2006 52

Bảng 3.13. Kết quả phân tích ANOVA đối với ĐTB SV khóa 2007 53

Bảng 3.14. Kết quả phân tích ANOVA đối với ĐTB SV khóa 2008 54

Bảng 3.15. Bảng thống kê tần suất chọn lựa của SV từng năm 55

Bảng 3.16. Bảng thống kê tần suất chọn lựa của SV từng năm theo khoa 56

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Hình 3.1. ĐTB từ năm thứ nhất đến năm thứ tư của SV khóa 2006 53

Hình 3.2. ĐTB từ năm thứ nhất đến năm thứ ba của SV khóa 2007 54

Hình 3.3. ĐTB từ năm thứ nhất đến năm thứ hai của SV khóa 2008 55

Luận văn thạc sĩ Chuyên ngành Đo lƣờng và đánh giá trong giáo dục

Học viên: Nguyễn Thị Thùy Trang

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thực trạng giáo dục phổ thông ở Việt Nam hiện nay đang được xem là

một vấn đề làm đau đầu các nhà làm giáo dục. Giáo dục phổ thông là nơi

cung cấp các kiến thức, xây dựng nền tảng học thuật cho học sinh (HS) sau

khi tốt nghiệp trung học phổ thông chuẩn bị bước vào đại học. Nhưng thực

chất của phương pháp dạy học (PPDH) ở giáo dục phổ thông những năm vừa

qua chủ yếu vẫn xoay quanh việc “thầy giảng trò ghi” thậm chí ở một số môn

do thúc bách của quỹ thời gian mà phải giảng hết một dung lượng kiến thức

lớn dẫn đến việc “thầy đọc trò chép”. Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận

rằng một số không ít các thầy cô giáo có ý thức và tri thức nghề nghiệp vững

vàng vẫn có nhiều giờ dạy tốt, có phương pháp giảng dạy mang tính chủ

động, tích cực.

Trong một thời gian dài, người thầy được trang bị phương pháp để

truyền thụ tri thức cho HS theo quan hệ một chiều “Thầy truyền đạt, trò tiếp

nhận”. Ở một phương diện nào đó, khi sử dụng phương pháp này thì các em

HS - một chủ thể của giờ dạy - đã trở nên thụ động, ngoan ngoãn, cố gắng và

thiếu tính độc lập. Trong PPDH truyền thống, các hoạt động sư phạm thường

chú ý đến người giáo viên và ít quan tâm tới HS. Tính thụ động của HS được

bộc lộ rất rõ ràng, HS chỉ phải ghi nhớ những gì mà giáo viên đã truyền đạt,

do đó, để HS chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập thì tất yếu phải đổi

mới phương pháp giảng dạy. Nếu PPDH cũ có một ưu điểm lớn là phát huy trí

nhớ, tập cho HS làm theo một điều nào đó, thì phương pháp mới vẫn cần

những ưu điểm trên. Song cái khác căn bản ở đây là phương pháp giảng dạy

Luận văn thạc sĩ Chuyên ngành Đo lƣờng và đánh giá trong giáo dục

Học viên: Nguyễn Thị Thùy Trang

2

cũ đã phần nhiều “bỏ quên HS”, HS thụ động tiếp nhận kiến thức. Còn

phương pháp giảng dạy mới cần phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng

tạo của HS. Nhờ phát huy được tính tích cực mà HS không còn bị thụ động.

Thay vì “đọc, chép” thì giáo viên nên tạo ra nhiều “tình huống có vấn đề” để

kích thích sự ham muốn, khám phá, chủ động tìm hiểu vấn đề từ phía HS.

Theo Lê Hải Yến, “Mục tiêu của bậc học phổ thông là hình thành và

phát triển được nền tảng tư duy của con người trong thời đại mới” [26]. Việc

dạy kiến thức và kỹ năng để đạt được mục tiêu hình thành và phát triển năng

lực tư duy, trí tuệ của HS, thông qua việc dạy và học tư duy chúng ta sẽ tạo

được nền móng trí tuệ, cách suy nghĩ để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.

Vậy mục tiêu quan trọng nhất của quá trình dạy và học là giúp cho HS phát

triển được tư duy. Giáo viên sử dụng PPDH tích cực trong đó lấy người học

làm trung tâm nhằm tạo hứng thú, kích thích khả năng tư duy để hình thành

nên thói quen tư duy. HS nắm bắt được cách giải quyết vấn đề bằng phân tích,

tổng hợp, so sánh và đưa ra kết luận cho bản thân.

Lịch sử phát triển giáo dục cho thấy, trong nhà trường một thầy dạy cho

một lớp đông học trò, cùng lứa tuổi và trình độ tương đối đồng đều thì giáo

viên khó có điều kiện chăm lo cho từng HS nên đã hình thành kiểu dạy "thông

báo - đồng loạt". Giáo viên quan tâm trước hết đến việc hoàn thành trách

nhiệm của mình là truyền đạt cho hết nội dung quy định trong chương trình và

sách giáo khoa, cố gắng làm cho mọi HS hiểu và nhớ những điều giáo viên

giảng vô tình hình thành cho chính HS của mình quan niệm rằng học chỉ là để

nhớ, để biết và để thi đậu. Cách dạy này sinh ra cách học tập thụ động, thiên

về ghi nhớ, ít chịu suy nghĩ, cho nên đã hạn chế chất lượng, hiệu quả dạy và

học. Trong quá trình dạy học, người học vừa là đối tượng của hoạt động dạy,

lại vừa là chủ thể của hoạt động học. Thông qua hoạt động học, dưới sự chỉ

Luận văn thạc sĩ Chuyên ngành Đo lƣờng và đánh giá trong giáo dục

Học viên: Nguyễn Thị Thùy Trang

3

đạo của thầy, người học phải tích cực chủ động cải biến chính mình về kiến

thức, kỹ năng, thái độ, hoàn thiện nhân cách, không ai làm thay cho mình

được.

Thực trạng dạy học ở phổ thông hiện nay đang rơi vào một tình trạng

đáng báo động như nhà giáo ưu tú Hàn Liên Hải nhận xét "Giáo dục phổ

thông vẫn đang tiếp tục trong tình trạng khủng hoảng" [16] và chắc chắn rằng

điều này sẽ có ảnh hưởng ít nhiều đến sinh viên (SV) khi vào đại học. Rõ

ràng, bậc đại học và bậc phổ thông không những khác nhau mà còn khác rất

nhiều cả về cách dạy lẫn cách học, đặc biệt ý thức và phương pháp học tập

của SV như thế nào, đó là điều quan trọng, Nói cách khác, liệu quan niệm và

thói quen học tập của SV đã có từ bậc học phổ thông có thích hợp khi lên đại

học hay không? Chúng có ảnh hưởng gì đến kết quả học của SV hay không?

Theo chiều hướng tích cực hay tiêu cực? …

Thực tế, tác động của quan niệm và thói quen học tập đến kết quả học

tập của người học như thế nào còn tùy vào quan niệm và thói quen học tập

của chính họ. Theo cách dạy truyền thống, “Học” được quan niệm là quá trình

tiếp thu và lĩnh hội, qua đó hình thành kiến thức, kĩ năng, tư tưởng, tình cảm

và bằng cách truyền thụ kiến thức một chiều sẽ dẫn đến việc học để đối phó

với thi cử, sau khi thi xong những điều đã học thường bị bỏ quên hoặc ít dùng

đến. Ngược lại, PPDH mới, tích cực quan niệm “Học” là quá trình kiến tạo;

HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lý thông tin,… tự

hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất nhằm chú trọng hình thành các

năng lực (sáng tạo, hợp tác,…) dạy phương pháp và kĩ thuật lao động khoa

học, dạy cách học, học để đáp ứng những yêu cầu của cuộc sống hiện tại và

tương lai. Người học có quan niệm học đúng đắn và có được các thói quen

học tập tốt thì sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập của chính họ và