Khảo sát các dạng khí hóa xoang bướm, thể tích xoang bướm và mối tương quan với các cấu trúc trong

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---oOo---

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021

LỮ MINH ĐẠT

KHẢO SÁT CÁC DẠNG KHÍ HÓA XOANG BƢỚM, THỂ

TÍCH XOANG BƢỚM VÀ MỐI TƢƠNG QUAN VỚI CÁC

CẤU TRÚC TRONG LÒNG XOANG QUA CT SCAN TẠI

BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƢỢC TP. HỒ CHÍ MINH TỪ

NĂM 2020 ĐẾN 2021

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---oOo---

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021

LỮ MINH ĐẠT

KHẢO SÁT CÁC DẠNG KHÍ HÓA XOANG BƢỚM,

THỂ TÍCH XOANG BƢỚM VÀ MỐI TƢƠNG QUAN

VỚI CÁC CẤU TRÚC TRONG LÒNG XOANG QUA CT

SCAN

TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƢỢC TP. HỒ CHÍ MINH

TỪ NĂM 2020 ĐẾN NĂM 2021

CHUYÊN NGÀNH: TAI – MŨI – HỌNG

MÃ SỐ: NT 62 72 53 01

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS.BS. LÂM HUYỀN TRÂN

2. TS.BS. LÊ MINH TÂM

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả

trong luận án là hoàn toàn trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

Tác giả luận văn

Lữ Minh Đạt

.

.

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... i

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH VIỆT.............................................................. ii

DANH MỤC HÌNH ............................................................................................ iii

DANH MỤC BẢNG............................................................................................ vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................... viii

ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................................3

MỤC TIÊU TỔNG QUÁT.....................................................................................3

MỤC TIÊU CHUYÊN BIỆT..................................................................................3

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU..............................................................4

1.1. GIẢI PHẪU HỌC XOANG BƢỚM...............................................................4

1.2. GIẢI PHẪU THẦN KINH THỊ VÀ ĐỘNG MẠCH CẢNH TRONG ĐOẠN

LIÊN QUAN ĐẾN XOANG BƢỚM .......................................................................16

1.3. VAI TRÒ CỦA CT SCAN CÓ DỰNG HÌNH TRONG KHẢO SÁT

XOANG BƢỚM .......................................................................................................19

1.4. PHẪU THUẬT NỘI SOI TIẾP CẬN XOANG BƢỚM.............................20

1.5. CÁC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƢỚC.....................................23

CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............27

2.1. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...........................................................................27

2.2. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU...............................................27

2.3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU.......................................................................27

2.4. CỠ MẪU........................................................................................................28

2.5. PHƢƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU ..................................................................28

2.6. BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU..............................................................................29

2.7. PHƢƠNG PHÁP TIẾN HÀNH.....................................................................31

2.8. THU THẬP VÀ PHÂN TÍCH DỮ LIỆU......................................................38

2.9. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU ............................................................38

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .........................................................39

3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA MẪU NGHIÊN CỨU......................................................39

.

.

3.2. ĐẶC ĐIỂM XOANG BƢỚM, ĐỘNG MẠCH CẢNH TRONG, THẦN

KINH THỊ .................................................................................................................40

3.3. TƢƠNG QUAN GIỮA CÁC DẠNG KHÍ HÓA, THỂ TÍCH XOANG

BƢỚM VỚI LỒI ĐỘNG MẠCH CẢNH TRONG VÀ THẦN KINH THỊ VÀO

LÒNG XOANG ........................................................................................................57

3.4. DỰNG HÌNH 3D XOANG BƢỚM..............................................................59

CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN ..................................................................................63

4.1. TUỔI VÀ GIỚI TÍNH...................................................................................63

4.2. ĐẶC ĐIỂM XOANG BƢỚM, ĐỘNG MẠCH CẢNH TRONG, THẦN

KINH THỊ .................................................................................................................63

4.3. MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA CÁC DẠNG KHÍ HÓA, THỂ TÍCH XOANG

BƢỚM VỚI LỒI THẦN KINH THỊ, ĐỘNG MẠCH CẢNH TRONG VÀO LÒNG

XOANG ....................................................................................................................77

4.4. ƢU ĐIỂM CỦA DỰNG HÌNH 3D XOANG BƢỚM ỨNG DỤNG TRONG

PHẪU THUẬT .........................................................................................................78

KẾT LUẬN..........................................................................................................84

KIẾN NGHỊ.........................................................................................................86

PHIẾU THU THẬP SỐ LIỆU...........................................................................93

.

.

i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

K Dạng kén

TrY Dạng trƣớc yên

YB Dạng yên bƣớm

BV Dạng bản vuông

Ng-CL Dạng ngoài-cánh lớn

Ng-CB Dạng ngoài-chân bƣớm

Ng-HH Dạng ngoài-hỗn hợp

ThB-H Dạng thân bƣớm hẹp

ThB-TB Dạng thân bƣớm trung bình

NTC Ngách thị cảnh

ĐMCT Động mạch cảnh trong

TKT Thần kinh thị

MYT Mỏm yên trƣớc

CT scan Điện toán cắt lớp vi tính

3D Ba chiều

KTC 95% Khoảng tin cậy 95%

.

.

ii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH VIỆT

TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT

Anterior Trƣớc

Conchal Kén

Presellar Trƣớc yên

Sellar Yên bƣớm

Clival Bản vuông

Dorsum Lƣng

Subdorsum Dƣới lƣng

Occipital Chẩm

Combined dorsum-occipital Kết hợp lƣng chẩm

Lateral Ngoài

Pterygoid Chân bƣớm

Greater wing Cánh lớn

Lesser wing Cánh nhỏ

Paraclinoid ICA ĐMCT đoạn cạnh mỏm yên

Parasellar ICA ĐMCT đoạn cạnh yên

Paraclival ICA ĐMCT đoạn cạnh bản vuông

Optico-carotid recess Ngách thị cảnh

Virtual reality surgery Phẫu thuật thực tế ảo

OR Odds ratio

.

.

iii

DANH MỤC HÌNH

H nh 1.1. Quá trình phát triển xoang bƣớm...........................................................4

H nh 1.2. Các giai đoạn phát triển của xoang bƣớm..............................................5

H nh 1.3. Lỗ mở của các xoang cạnh mũi và vị trí xoang bƣớm so với sàn sọ .....6

H nh 1.4. Vị trí lỗ thông xoang bƣớm so với gai mũi trƣớc và sàn mũi................7

H nh 1.5. Vị trí lỗ thông ở thành trƣớc xoang bƣớm .............................................8

H nh 1.6. Khí hóa xoang bƣớm dạng kén, dạng trƣớc yên, dạng yên bƣớm, dạng

bản vuông ....................................................................................................................9

H nh 1.7. Khí hóa dạng thân bƣớm hẹp và thân bƣớm trung bình ......................10

H nh 1.8. Khí hóa xoang bƣớm dạng ngoài. ........................................................12

H nh 1.9. Dạng mở rộng của khí hóa xoang bƣớm dạng bản vuông ...................12

H nh 1.10. Ngách ngoài xoang bƣớm dƣới góc nhìn nội soi...............................13

H nh 1.11. Giải phẫu ngách thị cảnh....................................................................14

H nh 1.12. Ngách thị cảnh dƣới thị và ngoài thị độ II .........................................14

H nh 1.13. Ngách thị cảnh ngoài thị độ III ..........................................................15

H nh 1.14. Ngách trên thị và ngách quanh thị .....................................................16

H nh 1.15. Các đoạn thần kinh thị .......................................................................17

H nh 1.16. Các đoạn động mạch cảnh trong........................................................18

H nh 1.17. Máy CT-scan 128 lát cắt ở bệnh viện Đại học Y dƣợc TP. Hồ Chí

Minh ..........................................................................................................................20

H nh 1.18. Đƣờng mổ nội soi qua lỗ thông tự nhiên của xoang bƣớm................21

H nh 1.19. Đƣờng mổ nội soi xuyên sàng vào xoang bƣớm ...............................22

.

.

iv

H nh 1.20. Đƣờng mổ nội soi xuyên vách ngăn qua rãnh lợi môi vào xoang

bƣớm .........................................................................................................................23

H nh 2.1. Chuẩn hóa mặt phẳng đo đạc ...............................................................31

H nh 2.2. Các khoảng cách ở đƣờng giữa............................................................33

H nh 2.3. Chiều rộng và chiều sâu ngách ngoài...................................................34

H nh 2.4. Chênh lệch độ cao giữa trần tế bào sàng bƣớm và trần xoang bƣớm..34

H nh 2.5. Giao diện phần mềm ITK-SNAP.........................................................35

H nh 2.6. Lồi ĐMCT đoạn cạnh bản vuông và đoạn cạnh mỏm yên ..................36

H nh 3.1. Khí hóa dạng trƣớc yên và dạng yên bƣớm.........................................41

H nh 3.2. Khí hóa dạng bản vuông ......................................................................41

H nh 3.3. Khí hóa thân bƣớm hẹp và thân bƣớm trung bình ...............................43

H nh 3.4. Khí hóa dạng ngoài ..............................................................................43

H nh 3.5. Khí hóa mỏm yên trƣớc và tế bào sàng bƣớm.....................................45

H nh 3.6. Dựng hình và đo thể tích xoang bƣớm.................................................47

H nh 3.7. Các kích thƣớc ở đƣờng giữa xoang bƣớm..........................................51

H nh 3.8. Kích thƣớc ngách ngoài .......................................................................52

H nh 3.9. Chênh lệch độ cao trần tế bào sàng bƣớm và trần xoang bƣớm..........53

H nh 3.10. Lồi lớn ĐMCT đoạn cạnh bản vuông. ...............................................54

H nh 3.11. TKT trái treo trong lòng xoang và ngách quanh thị...........................56

Hình 3.12: Dựng hình 3D xoang bƣớm................................................................59

H nh 3.13. Dựng hình ba chiều khí hóa lòng xoang bƣớm bằng ITK SNAP 3.8.0

...................................................................................................................................61

H nh 3.14. Dựng hình ba chiều khí hóa lòng xoang bƣớm bằng ITK SNAP 3.8.0

(tiếp theo) ..................................................................................................................62

.

.

v

H nh 4.1. Viêm xoang bƣớm phải do nấm...........................................................68

H nh 4.2. Chảy dịch não tủy ngách ngoài xoang bƣớm trên MRI T1W có bơm

gadolinium bể dịch não tủy.......................................................................................69

H nh 4.3. Dựng hình ba chiều ngách ngoài xoang bƣớm ....................................69

H nh 4.4. Mô hình lòng xoang bƣớm bằng silicone đúc khuôn từ thi hài ...........72

H nh 4.5. Mô hình 3D các dạng khí hóa xoang bƣớm đúc khuôn từ thi hài........73

H nh 4.6. Vị trí mở xoang bƣớm trên hình ảnh ba chiều .....................................79

H nh 4.7. Vị trí đƣờng tiếp cận xoang bƣớm xuyên sàng trên tái tạo 3D............80

H nh 4.8. Dựng hình ba chiều xƣơng bƣớm ........................................................81

H nh 4.9. Mô hình xoang bƣớm in 3D.................................................................82

H nh 4.10. Dựng hình ba chiều động mạch cảnh trong .......................................83

.

.