K24A tcnh nguyễn khánh ly ảnh hưởng của sáng kiến xanh đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ẢNH HƯỞNG CỦA SÁNG KIẾN XANH ĐẾN

HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP:

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO

DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

NGUYỄN KHÁNH LY

Hà Nội - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ẢNH HƯỞNG CỦA SÁNG KIẾN XANH ĐẾN HOẠT

ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP: KINH

NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO DOANH

NGHIỆP VIỆT NAM

Ngành: Tài chính

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã học viên: 1706030049

Họ và tên học viên: NGUYỄN KHÁNH LY

Người hướng dẫn: TS. NGUYỄN ĐỖ QUYÊN

Hà Nội - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài này là do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập

được và kết quả phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài không trùng với bất kỳ đề

tài nghiên cứu khoa học nào.

Hà Nội, tháng 5 năm 2019

Tác giả luận văn

Nguyễn Khánh Ly

ii

LỜI CẢM ƠN

Qua luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới

người hướng dẫn TS. Nguyễn Đỗ Quyên, người đã chỉ bảo tận tình và tạo mọi điều

kiện giúp đỡ tôi, truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm cho tôi trong suốt quá trình

hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, các cô của

Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội, đặc biệt là các thầy, các cô của Khoa Tài

chính Ngân hàng, những người đã cung cấp những kiến thức quý báu cho tôi trong

suốt thời gian hai năm học vừa qua. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các

cán bộ Thư viện Trường Đại học Ngoại thương đã giúp đỡ tôi quá trình thu thập tài

liệu cho luận văn.

Do trình độ người viết còn hạn chế và khuôn khổ thời gian nghiên cứu có hạn,

luận văn sẽ không thể tránh khỏi có những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự

cảm thông và những ý kiến đóng góp từ các thầy, các cô và các bạn sinh viên khác

để bài luận văn được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................................................ii

MỤC LỤC..................................................................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG - HÌNH.............................................................................................................v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...........................................................................................................vi

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN........................................................vii

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................................................1

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SÁNG KIẾN XANH VÀ ẢNH HƯỞNG

CỦA SÁNG KIẾN XANH ĐẾN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH

NGHIỆP........................................................................................................................................................7

1.1 Cơ sở lý luận về sáng kiến xanh..................................................................................................7

1.1.1 Khái niệm..................................................................................................................................7

1.1.2 Phân loại....................................................................................................................................9

1.1.3 Vai trò của sáng kiến xanh.............................................................................................16

1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp..........................................18

1.2.1. Khái niệm..............................................................................................................................18

1.2.2. Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp........................19

1.3. Ảnh hưởng của sáng kiến xanh đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp .. 22

1.3.1. Quản trị chuỗi cung ứng xanh.....................................................................................23

1.3.2. Logistic xanh.......................................................................................................................24

1.3.3. Marketing xanh..................................................................................................................25

1.3.4. Quảng cáo xanh..................................................................................................................27

1.3.5. Nhãn sinh thái.....................................................................................................................27

1.3.6. Cải tiến sản phẩm xanh...................................................................................................28

CHƯƠNG II: KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

XANH TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP.........30

2.1 Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Mỹ về ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt

động kinh doanh.......................................................................................................................................30

2.1.1. Quy định pháp luật và chính sách của chính phủ Mỹ về hỗ trợ doanh

nghiệp áp dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh.....................................30

2.1.2 Kinh nghiệm ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh của

một số doanh nghiệp ở Mỹ........................................................................................................34

2.2. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Đức về ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt

động kinh doanh.......................................................................................................................................42

2.2.1. Quy định pháp luật và chính sách của chính phủ Đức về hỗ trợ doanh

nghiệp áp dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh.....................................42

2.2.2. Kinh nghiệm ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh của

một số doanh nghiệp ở Đức.......................................................................................................46

iv

2.3. Kinh nghiệm của doanh nghiệp Nhật Bản về ứng dụng sáng kiến xanh trong

hoạt động kinh doanh............................................................................................................................53

2.3.1 Quy định pháp luật và chính sách của chính phủ Nhật Bản về hỗ trợ

doanh nghiệp áp dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh.......................53

2.3.2 Kinh nghiệm ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh của

tập đoàn Toyota...............................................................................................................................59

2.4. Bài học kinh nghiệm quốc tế về ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh

doanh của doanh nghiệp.......................................................................................................................62

2.4.1. Những thành tựu đã đạt được......................................................................................62

2.4.2. Những hạn chế tồn tại và nguyên nhân...................................................................64

CHƯƠNG III: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG

SÁNG KIẾN XANH TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CHO CÁC

DOANH NGHIỆP VIỆT NAM.....................................................................................................66

3.1. Thực trạng ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh của doanh

nghiệp Việt Nam......................................................................................................................................66

3.1.1. Chính sách quốc gia về định hướng phát triển nền kinh tế xanh và tăng

trưởng xanh.......................................................................................................................................66

3.1.2. Các chính sách của Nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng sáng kiến

xanh trong hoạt động kinh doanh...........................................................................................67

3.1.3. Thực trạng ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh doanh của một

số doanh nghiệp Việt Nam.........................................................................................................69

3.1.4. Nhận xét chung..................................................................................................................90

3.2. Một số khuyến nghị nhằm phát triển ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động

kinh doanh cho các doanh nghiệp Việt Nam..............................................................................92

3.2.1. Đối với doanh nghiệp......................................................................................................93

3.2.2. Đối với Ngân hàng...........................................................................................................95

3.2.3. Đối với Nhà nước..............................................................................................................98

KẾT LUẬN............................................................................................................................................102

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................103

v

DANH MỤC BẢNG – HÌNH

Bảng 2.1: Mục tiêu sử dụng năng lượng tại tạo tại một số tiểu bang của Mỹ.............32

Bảng 2.2. Doanh thu, lợi nhuận của Adidas từ năm 2014 – 2018 (Triệu Euro).........49

Bảng 2.3. Chỉ số danh tiếng của Volkswagen từ năm 2011 đến năm 2017..................52

Biểu đồ 2.1. Doanh thu và lợi nhuận ròng của Apple qua các năm 2007 – 2018......37

Biểu đồ 2.2. Chỉ số EPS của Apple qua các năm 2007 – 2018..........................................37

Biểu đồ 2.3. Biên lợi nhuận gộp của Adidas qua các năm 2014- 2018..........................49

Biểu đồ 2.4. Số lượng xe bán ra của VW từ năm 2006 – 2018..........................................51

Biểu đồ 2.5. Lợi nhuận từ hoạt động SXKD của VW từ 2006 - 2018............................52

Hình 1.1: Mô hình áp dụng chuỗi cung ứng xanh phổ biến tại các doanh nghiệp...10

Hình 2.1. Mô hình chuỗi cung ứng của Apple...........................................................................34

Hình 2.2. Số vốn hóa thị trường của các hãng xe Mỹ từ năm 2013 – 2017.................40

Hình 2.3. So sánh quy mô các hãng xe trên thị trường Mỹ năm 2017............................41

Hình 3.1. Mô hình chuỗi cung ứng sản phẩm của Vinamilk...............................................70

Hình 3.2. Tác động của cơ sở hạ tầng giao thông vận tải tới mức độ xanh hóa

Logistics xanh của doanh nghiệp tại Việt Nam.........................................................................74

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ đo lường hiệu quả của doanh nghiệp..........................................................19

Sơ đồ 1.2. Mô hình Ảnh hưởng của sáng kiến xanh đến hoạt động kinh doanh của

doanh nghiệp.............................................................................................................................................22

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

1. Danh mục từ viết tắt Tiếng Anh

Chữ viết Giải nghĩa tiếng Anh Giải nghĩa Tiếng Việt

tắt

CNG Compressed Natural Gas Khí thiên nhiên

EPS Earning Per Share Lợi nhuận (thu nhập) trên mỗi

cổ phiếu

GM General Motors Tên nhà sản xuất ô tô ở Mỹ

GPS Global Positioning System Hệ thống định vị toàn cầu

GSCM Green Supply Chain Management Quản trị chuỗi cung ứng xanh

ICE Internal Combustion Engines Động cơ đốt trong

METI Ministry of Economy, Trade and Bộ Kinh tế, Thương mại và

Industry Công nghiệp Nhật Bản

MOEJ Ministry of the Environment Japan Bộ Môi trường Nhật Bản

MPG miles per gallon Số dặm đi được cho một gallon

(khoảng 4,5 lít) xăng/dầu

OECD Organization for Economic Co- Tổ chức Hợp tác và Phát triển

operation and Development Kinh tế

UNEP United Nations Environment Chương trình Môi trường Liên

Programme Hiệp Quốc

UNESCAP The United Nations Economic and Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á

Social Commission for Asia and the Thái Bình Dương Liên Hiệp

Pacific Quốc

US DOE The United States Department of Bộ Năng lượng Hoa Kỳ

Energy

US EPA The United States Environmental Cơ quan Bảo vệ Môi trường

Protection Agency Hoa Kỳ

VW Volkswagen Tên nhà sản xuất ô tô ở Đức

WTO The World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới

2. Danh mục từ viết tắt Tiếng Việt

Chữ viết tắt Giải nghĩa Tiếng Việt

CHLB Cộng hòa Liên bang

CNTT Công nghệ thông tin

CSHT Cơ sở hạ tầng

DN Doanh nghiệp

GTVT Giao thông vận tải

SKX Sáng kiến xanh

SXKD Sản xuất kinh doanh

TCTD Tổ chức tín dụng

TTX Tăng trưởng xanh

VNM Công ty Cổ phần sữa Việt Nam Vinamilk

vii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN

Bài luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận về các sáng kiến xanh, những ảnh

hưởng của các mảng sáng kiến đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, kinh

nghiệm quốc tế về ứng dụng sáng kiến xanh của các doanh nghiệp tại một số quốc

gia phát triển tiên phong về cuộc Cách Mạng tăng trưởng xanh: Mỹ, Đức, Nhật Bản.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc ứng dụng các sáng kiến xanh có ảnh hưởng tích

cực đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ở các mảng như hoạt động sản

xuất, hoạt động tài chính, hoạt động marketing và hoạt động môi trường. Cụ thể, các

sáng kiến xanh góp phần tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp, bảo vệ môi trường, hệ

sinh thái, thu hút khách hàng tiềm năng, củng cố sự trung thành của các khách hàng

hiện hữu, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và giúp doanh nghiệp

hướng tới mục tiêu tăng trưởng bền vững. Từ đó đưa ra những nhận xét chung về

Chính sách của Chính phủ, những kết quả đạt được và điểm cần lưu ý trong khi thực

hiện áp dụng các mảng sáng kiến xanh tại các quốc gia này.

Từ những tìm hiểu nghiên cứu về chính sách quốc gia về tăng trưởng xanh tại

Việt Nam, thực tiễn áp dụng sáu mảng sáng kiến xanh tại một số doanh nghiệp điển

hình, từ đó đưa ra những nhận xét chung về kết quả đạt được bên cạnh khó khăn và

thách thức đối với doanh nghiệp trong quá trình thực hiện đổi hệ sinh thái kinh

doanh của mình. Nghiên cứu cho thấy việc ứng dụng sáng kiến xanh vào sản xuất

và kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam còn rất hạn chế do hầu hết các doanh

nghiệp chưa nhận thức được tầm quan trọng của sáng kiến xanh và ứng dụng trong

hoạt động sản xuất và kinh doanh của mình.

Từ đó rút ra được bài học kinh nghiệm trong việc ban hành chính sách và các

văn bản pháp luật của Nhà nước, phát triển tín dụng xanh trong hệ thống ngân hàng

và nâng cao nhận thức của doanh nghiệp Việt Nam về tác động tích cực của sáng

kiến xanh đồng thời ứng dụng sáng kiến này một cách sâu rộng hơn trong hoạt động

kinh doanh của mình.

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nhờ sự phát triển của quá trình toàn cầu hoá và sự bùng nổ của cách mạng khoa

học công nghệ, nền kinh tế thế giới đã và đang đạt được nhiều thành tựu đáng nể.

Song bên cạnh đó, phần đa các mô hình phát triển kinh tế trong giai đoạn trước nay

triển khai theo kiểu “nền kinh tế nâu” đã gây ra những tổn hại to lớn cho môi

trường, biến đổi khí hậu diễn ra với quy mô toàn cầu đe dọa cuộc sống con người và

gây tổn thất không nhỏ cho hoạt động kinh tế. Nhằm thay đổi tình trạng này, năm

2008, Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) đã đưa ra Sáng kiến kinh

tế xanh - một hướng tiếp cận mới cho phát triển kinh tế được nhiều quốc gia đồng

tình hưởng ứng. UNEP cho rằng, một nền kinh tế xanh là nền kinh tế có sự cải thiện

về đời sống và công bằng xã hội đồng thời giảm một cách đáng kể những tổn hại về

mặt môi trường và sinh thái. Nền kinh tế xanh là một nền kinh tế với mức phát thải

carbon thấp, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên và giảm sự mất công bằng xã

hội. Phát triển kinh tế xanh đang trở thành một xu hướng trên thế giới, giúp các

nước đối phó với các cuộc khủng hoảng hiện tại và ngăn chặn nguy cơ xảy ra các

khủng hoảng trong tương lai.

Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế của bất

kỳ các quốc gia nào trên thế giới. Chúng ta không thể phủ nhận những đóng góp

đáng kể của doanh nghiệp vào tăng trưởng xanh của nền kinh tế. Nói cách khác,

hiệu quả hoạt động xanh của doanh nghiệp là nền móng của nền kinh tế xanh của

quốc gia. Do đó, để đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh của quốc gia, các doanh

nghiệp cần hướng tới các sáng kiến kinh doanh xanh. Dưới áp lực cạnh tranh, cộng

đồng và các quy định như hiện nay, thì việc cân bằng hoạt động kinh tế với hoạt

động môi trường đã trở thành vấn đề cấp bách với các doanh nghiệp ở các ngành

khác nhau (Bai và các cộng sự, 2015). Giờ đây, các vấn đề về môi trường đã trở

thành mối quan tâm lớn của các doanh nghiệp (McKinsey, 2010). Do đó, thành

công trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến môi trường sẽ tạo ra những cơ

hội mới cho doanh nghiệp để đạt được những giá trị phát triển bền vững và cơ hội

cạnh tranh mới trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày một thay đổi như hiện

nay (Kurdve et al., 2014; Tseng et al., 2014b; Shen et al., 2013; Tseng et al., 2015).

2

Mặc dù nền kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng nhanh tuy nhiên chưa phát triển

theo hướng xanh bởi lẽ khoa học công nghệ, nguồn nhân lực và kỹ năng quản lý còn

yếu kém. Bên cạnh đó, nhận thức về tăng trưởng xanh của các doanh nghiệp còn

chưa được cập nhật mặc dù các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng sáng kiến

xanh trong kinh doanh đóng vai trò tích cực đến kết quả kinh doanh và phát triển

bền vững của doanh nghiệp. Với xu hướng chuyển dịch các nhà máy sản xuất chế

tạo từ Trung Quốc sang Việt Nam như hiện nay, áp dụng các sáng kiến xanh trong

hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là thực sự cần thiết để giúp Việt Nam phát

triển nền kinh tế xanh đồng thời thoát khỏi nguy cơ thành “bãi rác công nghiệp” của

thế giới. Việc nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia tiên phong lĩnh vực phát

triển nền kinh tế xanh như Mỹ, Đức, Nhật Bản và áp dụng các sáng kiến xanh trong

hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là cần thiết bởi lẽ các quốc gia này là

những quốc gia đã chịu ảnh hưởng trực tiếp của quá trình công nghiệp hóa đến môi

trường và khí hậu. Điều này sẽ giúp ích cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc

xây dựng chiến lược và lộ trình ứng dụng sáng kiến xanh trong hoạt động kinh

doanh của mình nhằm đạt được mục tiêu tăng trưởng bền vững. Chính vì vậy, tác

giả lựa chọn đề tài: “Ảnh hưởng của sáng kiến xanh đến hoạt động kinh doanh của

doanh nghiệp: kinh nghiệm quốc tế và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam ”.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài ở trong và ngoài

nước

- Ngoài nước:

Với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của nền kinh tế toàn cầu như ngày nay thì các

vấn đề liên quan đến tài nguyên và môi trường đã trở thành mối quan tâm chung của

tất cả các quốc gia trên thế giới nhằm hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế bền

vững. Tuy nhiên, cả thế giới đang đối mặt với thách thức làm thế nào để giải quyết

mẫu thuẫn giữa tăng trưởng kinh tế và vấn đề tiêu thụ nhiều năng lượng và môi

trường bị phá hủy (Juan, 2011). Chính vì vậy, nền kinh tế xanh và các sản phẩm và

quy trình cải tiến mang tính chất xanh hóa đang ngày càng nhận được sự quan tâm

của của các quốc gia cũng như các doanh nghiệp trên thế giới. Frenken and Faber

(2009) nhận định rằng các sáng kiến cải tiến liên quan môi trường sẽ đem đến chìa

khóa giải quyết vấn đề tăng trưởng bền vững. Do đó, vai trò của doanh nghiệp hiện

nay trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến môi trường trở nên đặc biệt quan

trọng.