K24 ktqt nguyễn thị thúy

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THU HÚT FDI VÀO VIỆT NAM TRONG

THỜI ĐẠI CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP

4.0: CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC

Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

NGUYỄN THỊ THÚY

Hà Nội - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thu hút FDI vào Việt Nam trong thời đại

cách mạng công nghiệp 4.0: Cơ hội và thách thức

Ngành: Kinh tế học

Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

Mã số: 8310106

Họ và tên: Nguyễn Thị Thúy

Người hướng dẫn: TS Chu Thị Mai Phương

Hà Nội – 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ có tiêu đề “Thu hút FDI vào Việt nam

trong thời đại cách mạng Công Nghiệp 4.0: Cơ hội và thách thức” đây là công trình

nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là quá trình mà tôi tổng hợp, thu thập

và phân tích hoàn toàn trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thúy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này, tôi đã

nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình từ các thầy cô, gia đình, bạn bè và đồng

nghiệp. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc lòng biết ơn chân thành đến các

thầy cô, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt

quá trình thực hiện đề tài.

Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn quý Thầy/Cô giảng viên trường Đại học

Ngoại Thương nói chung và quý Thầy/Cô Khoa Kinh tế quốc tế nói riêng, những

người đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt cho tôi kiến thức và kinh nghiệm quý báu

trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.

Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn TS Chu

Thị Mai Phương, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu

và hoàn thiện đề tài.

Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn thành kính và sâu sắc đến gia đình, bạn bè

và đồng nghiệp - những người đã động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi

trong quá trình học tập, làm việc và hoàn thành luận văn.

Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn được hoàn thiện

không thể tránh khỏi những sơ suất thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến

của các thầy cô giáo cùng các bạn.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng năm 2019

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Thúy

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii

DANH MỤC KÝ HIỆU, VIẾT TẮT ..................................................................... vi

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ............................................................................ vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ........................................................................... vii

TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................ viii

LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1

2. Các nghiên cứu liên quan ................................................................................. 2

2.1. Nghiên cứu trong nước ................................................................................ 2

2.2. Nghiên cứu nước ngoài ............................................................................... 4

3. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................... 7

3.1. Mục tiêu tổng quát ....................................................................................... 7

3.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................ 7

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 7

4.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 7

4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 7

5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 8

6. Ý nghĩa luận văn ............................................................................................... 8

7. Kết cấu luận văn ............................................................................................... 8

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ FDI VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP

4.0 ................................................................................................................................ 9

1.1. Tổng quan về FDI .......................................................................................... 9

1.1.1. Khái niệm.................................................................................................. 9

1.1.2. Các đặc điểm của FDI ............................................................................ 11

1.1.3. Các nhân tố thúc đẩy FDI ...................................................................... 12

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI ..................................................... 15

1.2.1. Các yếu tố vĩ mô ..................................................................................... 15

1.2.2. Các yếu tố vi mô ..................................................................................... 19

iv

1.3. Tổng quan về cách mạng công nghiệp 4.0 ................................................. 23

1.3.1. Lịch sử hình thành cách mạng công nghiệp 4.0 ..................................... 23

1.3.2. Những đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ....................... 24

1.3.3. Cơ hội và thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đối với Việt

Nam. .................................................................................................................. 27

CHƯƠNG 2: CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC THU HÚT FDI VÀO VIỆT NAM

TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ................................. 30

2.1. Tình hình thu hút và sử dụng vốn FDI tại Việt Nam ............................... 30

2.1.1. Tình hình thu hút và sử dụng vốn FDI hiện nay ..................................... 30

2.1.2. Những tác động của FDI tới sự phát triển kinh tế-xã hội Việt Nam ...... 39

2.2. Phân tích thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút FDI vào Việt

Nam ...................................................................................................................... 42

2.2.1. Các nhân tố vĩ mô ................................................................................... 42

2.2.2. Các nhân tố vi mô ................................................................................... 49

2.3. Thực trạng về thu hút FDI trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 . 50

2.3.1. Khái quát về tình hình tiếp cận Công nghệ 4.0 của Việt Nam ............... 5

0

2.3.2 Thực trạng thu hút FDI vào Việt Nam trong bối cảnh cách mạng công

nghiệp 4.0 ......................................................................................................... 5

2

2.3.3. Cơ hội ..................................................................................................... 5

7

2.3.4. Thách thức .............................................................................................. 5

9

2.4. Đánh giá chung về tình hình thu hút FDI trong bối cảnh cách mạng

công nghiệp 4.0 .................................................................................................... 62

2.4.1. Ưu điểm .................................................................................................. 62

2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................ 62

2.4.3. Sự khác nhau giữa FDI trước kia và FDI trong bối cảnh CMCN

4.0 ..................................................................................................................... 64

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY THU HÚT FDI VÀO VIỆT NAM

TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ................................. 66

3.1. Triển vọng thu hút FDI vào Việt Nam trong bối cảnh cách mạng công

nghiệp 4.0 ............................................................................................................. 66

v

3.1.1. Định hướng chiến lược.........................................................................66

3.1.2. Xu hướng phát triển..............................................................................67

3.1.3. Triển vọng phát triển............................................................................69

3.2. Giải pháp thúc đẩy thu hút FDI vào Việt Nam trong bối cảnh cách mạng

công nghiệp 4.0..................................................................................................71

3.2.1. Giải pháp 1: Xây dựng, tạo lập môi trường đầu tư 4.0.........................71

3.2.2. Giải pháp 2: Chủ động định hướng xúc tiến đầu tư ưu tiên các ngành

chịu tác động của CMCN 4.0.........................................................................71

3.2.3 Giải pháp 3: Đẩy mạnh phát triển và ứng dụng thành tựu khoa học kỹ

thuật...............................................................................................................72

3.2.4. Giải pháp 4: Hoàn thiện chính sách ưu đãi về luật pháp và thủ tục

hành chính, quy hoạch và thuế.......................................................................75

3.2.5. Giải pháp 5: Thực hiện chính sách chăm sóc sau đầu tư để giữ chân

nhà

đầu tư.............................................................................................................79

3.2.6. Giải pháp 6: Giải pháp về công nghiệp hỗ trợ và cơ sở hạ tầng..........81

3.3. Các kiến nghị..............................................................................................82

3.2.1. Đối với doanh nghiệp...........................................................................82

3.2.2. Đối với nhà nước..................................................................................82

KẾT LUẬN............................................................................................................86

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................88

PHỤ LỤC.....................................................................................................................................................i

vi

DANH MỤC KÝ HIỆU, VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tiếng Việt

CCKT Cơ cấu kinh tế

CCN Cụm công nghiệp

CNH Công nghiệp hóa

CMCN 4.0 Cách mạng công nghiệp lần thứ 4

CSHT Cơ sở hạ tầng

DN Doanh nghiệp

ĐTNN Đầu tư nước ngoài

EU Liên minh Châu Âu (European Union)

FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment)

HĐH Hiện đại hóa

GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product)

IMF Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund)

KCN Khu công nghiệp

KCX Khu chế xuất

KKT Khu kinh tế

KTTĐ Kinh tế trọng điểm

KT-XH Kinh tế - Xã hội

MNE Công ty đa quốc gia (Multinational enterprises)

OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (Organization for

Economic Coperation and Development)

WEF Diễn đàn kinh tế thế giới (World economic forum)

SXKD Sản xuất kinh doanh

TCCN Trung cấp chuyên nghiệp

TTP Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (Trans￾Pacific Partnership Agreement)

TNC Công ty xuyên quốc gia (Transational Corporations)

UNCTAD Hội nghị Liên hiệp quốc về Thương mại và Phát triển (United

Nation Conference on Trade and Development)

WTO Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization)

XTĐT Xúc tiến đầu tư

vii

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng 1.1: Nhân tố và điều kiện đẩy – kéo FDI........................................................12

Bảng 2.1: Danh mục các ngành ưu tiên thu hút FDI và các công ty đa Quốc gia....32

Bảng 2.2: Top 10 Quốc gia đầu tư FDI nhiều nhất vào Việt Nam năm 2018..........35

Bảng 2.3: Hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam lũy kế đến

năm 2018.................................................................................................................37

Bảng 2.4: Một số chỉ số cơ bản của nền kinh tế Việt Nam......................................44

Bảng 2.5: Chỉ số lan tỏa và độ nhạy của ngành khoa học công nghệ......................48

Bảng 2.6: Các nội dung trong Chỉ số về Mức độ Sẵn sàng 2018 của WEF có kết quả

thấp và cần Cải cách để Cải thiện Mức độ tinh tế của sản phẩm.............................55

Bảng 2.7: Các tiêu chí so sánh FDI trước đây và FDI trong bối cảnh CMCN 4.0...65

Bảng 3.1: Nội dung của một số loại Công cụ thuế..................................................77

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ

Hình 2.1: Lĩnh vực thu hút FDI lớn nhất năm 2018................................................33

Hình 2.2: Thu hút FDI theo Tỉnh/ Thành phố năm 2018.........................................34

Hình 2.3: Tăng trưởng GDP và FDI Thực hiện của Việt Nam ( 2010-2018)..........38

Hình 2.4: Khung mô hình chuẩn đoán mức độ sẵn sàng........................................53

viii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Luận văn đã trình bày các khái niệm cơ bản để làm rõ về vấn đề đầu tư FDI và

cách mạng công nghiệp 4.0. Các nhân tố tác động đến FDI trong luận văn này phân

tích theo hai hướng chính là yếu tố vĩ mô bao gồm: Yếu tố về pháp luật, chính sách;

yếu tố về kinh tế; yếu tố về nhân khẩu học – xã hội – văn hóa; yếu tố về công nghệ,

nhóm yếu tố thứ hai mà luận văn đề cập đến là yếu tố vi mô bao gồm: yếu tố về môi

trường cạnh tranh và yếu tố thuộc về bản thân nhà đầu tư.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 bùng nổ, mặc dù các doanh nghiệp FDI tại

Việt Nam chưa bị ảnh hưởng nhiều nhưng với xu hướng phát triển hiện nay thì vấn

đề bị chi phối, ảnh hưởng đến cách mạng số là điều không thể tránh khỏi. Chính vì

thế, luận văn đã nêu khái quát thực trạng thu hút FDI trong bối cảnh này từ đó xác

định những cơ hội và thách thức trong thời gian tới. Không dừng lại ở đó, luận văn

còn xác định các ưu điểm và hạn chế của vấn đề để từ đó làm cơ sở đề xuất giải

pháp nhằm nâng cao hiệu quả thu hút FDI tại Việt Nam trong bối cảnh cách mạng

công nghiệp 4.0.

Luận văn đã khái quát các giải pháp thành năm nhóm giải pháp chính là:

Giải pháp 1: Xây dựng, tạo lập môi trường đầu tư 4.0

Giải pháp 2: Chủ động định hướng xúc tiến đầu tư ưu tiên các ngành chịu tác

động của CMCN 4.0

Giải pháp 3: Đẩy mạnh phát triển và ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật.

Giải pháp 4: Hoàn thiện chính sách ưu đãi về luật pháp và thủ tục hành chính,

quy hoạch và thuế.

Giải pháp 5: Thực hiện chính sách chăm sóc sau đầu tư để giữ chân nhà đầu tư

Giải pháp 6: Giải pháp về công nghiệp hỗ trợ và cơ sở hạ tầng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận văn còn đề xuất các kiến nghị liên quan để

cung cấp các gợi ý quản trị nhằm giải quyết vấn đề nghiên cứu.