Huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới tại huyện Yên Sơn - Tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM VĂN TOÀN

HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG NGUỒN LỰC

CHO XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI

HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM VĂN TOÀN

HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG NGUỒN LỰC

CHO XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI

HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60 62 01 16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI ĐÌNH HÒA

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn

là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ

rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Phạm Văn Toàn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám

hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn,

các Thầy, Cô giáo đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình

học tập và nghiên cứu.

Nhân dịp này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới TS. Bùi Đình Hòa,

Người đã dành nhiều thời gian, tạo điều kiện thuận lợi, hướng dẫn về phương pháp

khoa học và cách thức thực hiện các nội dung của đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Huyện uỷ - UBND huyện Yên Sơn,

Ban chỉ đạo thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới

huyện Yên Sơn, Ban quản lý xây dựng Nông thôn mới ở các xã Mỹ Bằng, Phú

Thịnh, Hùng Lợi, cùng các cán bộ liên quan và người dân trong các xã đã tiếp nhận

và nhiệt tình giúp, cung cấp các thông tin, số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình

nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè, đồng

nghiệp đã chia sẻ, động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu

và hoàn thiện luận văn này.

Trong quá trình làm nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng để hoàn thành

luận văn, đã tham khảo nhiều tài liệu và đã trao đổi, tiếp thu ý kiến của Thầy, Cô và

bạn bè. Song, do điều kiện về thời gian và trình độ nghiên cứu của bản thân còn

nhiều hạn chế nên nghiên cứu khó tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong

nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của Thầy Cô và các bạn để luận văn được

hoàn thiện hơn.

Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 6 tháng 11 năm 2015

Tác giả luận văn

Phạm Văn Toàn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................................v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..............................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ................................................................................. viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

2.1. Mục tiêu chung.....................................................................................................2

2.2. Mục tiêu cụ thể.....................................................................................................3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................................4

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................4

1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ .............................................................................4

1.1.2. Nông thôn mới và yêu cầu nguồn lực cho nông thôn mới................................6

1.1.3. Đặc điểm và yêu cầu nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới.......................13

1.1.4. Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới.........................................14

1.1.5. Sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ...........................................16

1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động và sử dụng nguồn lực cho xây

dựng nông thôn mới .....................................................................................19

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................22

1.2.1. Huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới tại một

số nước trên thế giới.....................................................................................22

1.2.2. Huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới tại Việt Nam.......32

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................37

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................37

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................37

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................37

2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................38

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................38

2.3.1. Phương pháp tiếp cận......................................................................................38

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

2.4. Phương pháp phân tích và xử lý.........................................................................40

2.4.1. Phương pháp thống kê kinh tế.........................................................................40

2.4.2. Phương pháp giám sát đánh giá có sự tham gia..............................................41

2.4.3. Phương pháp tổng hợp tài liệu ........................................................................41

2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................41

2.5.1. Nhóm chỉ tiêu về nguồn lực tài chính .............................................................41

2.5.2. Nhóm chỉ tiêu về nguồn vật lực (đất đai)........................................................41

2.5.3. Nhóm chỉ tiêu về nguồn nhân lực ...................................................................41

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................42

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................42

3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ...........................................................................42

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................42

3.1.3. Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 ...................................................................44

3.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn.....................................45

3.3. Thực trạng huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới

tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.........................................................55

3.3.1. Huy động và sử dụng nguồn lực tài chính ......................................................55

3.3.2. Huy động và sử dụng nguồn lực đất đai .........................................................80

3.3.3. Huy động và sử dụng nguồn nhân lực ............................................................81

3.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động và sử dụng nguồn lực cho xây

dựng nông thôn mới tại huyện Yên Sơn ......................................................84

3.4. Các giải pháp tăng cường huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng

nông thôn mới tại huyện Yên Sơn trong thời gian tới .................................90

3.4.1. Định hướng chung...........................................................................................90

3.4.2. Các giải pháp nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực cho

xây dựng nông thôn mới tại Yên Sơn trong thời gian tới ............................90

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................94

1. Kết luận .................................................................................................................94

2. Kiến nghị...............................................................................................................95

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................97

PHỤ LỤC.................................................................................................................99

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Ý nghĩa

CN Công nghiệp

CNH - HĐH Công nghiệp hoá - hiện đại hoá

CNXD Công nghiệp xây dựng

DT Diện tích

ĐVT Đơn vị tính

GTNT Giao thông nông thôn

HTX Hợp tác xã

NN Nông nghiệp

NTM Nông thôn mới

NXB Nhà xuất bản

PTNT Phát triển nông thôn

SXKD Sản xuất kinh doanh

TDTT Thể dục thể thao

TMDV Thương mại dịch vụ

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

UBND Uỷ ban nhân dân

XHCN Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Điều kiện kinh tế, thực trạng nông thôn mới của 3 xã năm 2011 .........37

Bảng 2.2. Thu thập số liệu thứ cấp ........................................................................39

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 tại huyện Yên Sơn...........................44

Bảng 3.2. Kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới tại huyện

Yên Sơn năm 2014 ................................................................................53

Bảng 3.3. Quy định về vốn và nguồn vốn thực hiện chương trình xây dựng NTM......... 55

Bảng 3.4. Kế hoạch tài chính cho việc thực hiện các dự án trong Chương trình

xây dựng nông thôn mới năm 2011 - 2014 của huyện Yên Sơn.................. 56

Bảng 3.5. Kế hoạch tài chính thực hiện chương trình xây dựng nông thôn

mới của 3 xã trong giai đoạn 2011-2014...............................................56

Bảng 3.6. So sánh kế hoạch và kết quả thực hiện huy động vốn ngân sách

cho xây dựng nông thôn mới ở 3 xã giai đoạn 2011-2014....................61

Bảng 3.7. Tỷ lệ vốn ngân sách huy động cho xây dựng cơ sở hạ tầng tại các

xã trong chương trình xây dựng nông thôn mới (2011-2014)...............62

Bảng 3.8. Kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện các mô hình phát

triển sản xuất thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới

(2011-2014)...........................................................................................63

Bảng 3.9. Kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện chương trình xây

dựng nông thôn mới giai đoạn 2011 - 2014 của huyện Yên Sơn..........65

Bảng 3.10. Đánh giá kết quả huy động nguồn lực từ ngân sách Nhà nước

cho xây dựng nông thôn mới ................................................................66

Bảng 3.11. So sánh kế hoạch và kết quả thực hiện huy động vốn của dân cho

xây dựng nông thôn mới ở các xã .........................................................66

Bảng 3.12. Kết quả huy động vốn đối ứng của nhân dân cho xây dựng cơ sở

hạ tầng thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới tai 3 xã...............68

Bảng 3.13. Đánh giá kết quả huy động nguồn lực từ sức dân cho xây dựng NTM........69

Bảng 3.14. Kết quả huy động vốn từ các chương trình phối hợp và lồng ghép

cho xây dựng nông thôn mới (2011 - 2014)..........................................70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

Bảng 3.15. Đánh giá việc huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới

tại huyện Yên Sơn thời gian qua (n=30) ...............................................71

Bảng 3.16. Kết quả sử dụng vốn cho xây dựng nông thôn mới năm 2011 - 2014........73

Bảng 3.17. So sánh kết quả sử dụng vốn thực tế so với nguồn vốn theo kế

hoạch trong thực hiện các dự án ở các xã 3 thuộc chương trình

xây dựng NTM ......................................................................................75

Bảng 3.18. Kết quả sử dụng vốn cho xây dựng nông thôn mới năm 2011 -

2014 của huyện Yên Sơn.......................................................................76

Bảng 3.19. Đánh giá kết quả sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn

mới tại huyện Yên Sơn(n=120).............................................................79

Bảng 3.20. Đánh giá kết quả huy động và sử dụng nguồn lực đất đai cho xây

dựng NTM so với kế hoạch đề ra ..........................................................80

Bảng 3.21. Kết quả huy động nguồn nhân lực cho xây dựng nông thôn mới .........81

Bảng 3.22. Kết quả huy động nguồn lực từ Hội Nông dân cho xây dựng NTM..........82

Bảng 3.23. Kết quả huy động nguồn lực từ Đoàn Thanh niên cho XD NTM.........83

Bảng 3.24. Đánh giá kết quả huy động nguồn lực từ các tổ chức đoàn thể

trong xã hội cho xây dựng NTM(n = 120)............................................84

Bảng 3.25. Ảnh hưởng của nhóm các yếu tố về cơ chế, chính sách và năng

lực ban quản lý chương trình xây dựng NTM.......................................86

Bảng 3.26. Ảnh hưởng của các yếu tố về phía cộng đồng đến huy động và sử

dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới.......................................88

Bảng 3.27. Ảnh hưởng của thu nhập của người dân đến kết quả huy động

vốn cho xây dựng nông thôn mới..........................................................89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 3.1. Biểu đồ kế hoạch tài chính thực hiện chương trình xây dựng

nông thôn mới của 3 xã trong giai đoạn 2011-2014..............................57

Hình 3.2. Biểu đồ so sánh kế hoạch và kết quả thực hiện huy động vốn ngân

sách cho xây dựng nông thôn mới ở 3 xã giai đoạn 2011-2014 ...............61

Hình 3.3. Biểu đồ kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện các mô hình

phát triển sản xuất thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới

(2011-2014)...........................................................................................64

Hình 3.4. So sánh kết quả sử dụng vốn thực tế so với nguồn vốn theo kế

hoạch trong thực hiện các dự án ở các xã 3 thuộc chương trình

xây dựng NTM ......................................................................................76

Hình 3.5. Biểu đồ đánh giá kết quả huy động và sử dụng nguồn lực đất đai

cho xây dựng NTM so với kế hoạch đề ra ............................................80

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương khoá X đã ra Nghị quyết số

26-NQ/TW ngày 05/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn nhấn mạnh:

“Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công

nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm vừa qua,

nông thôn nước ta đã có nhiều chuyển biến tích cực: hạ tầng kinh tế - xã hội được

quan tâm đầu tư nâng cấp và xây dựng mới. Đời sống vật chất và tinh thần của nông

dân ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Chính quyền cơ sở

từng bước được kiện toàn, cơ cấu kinh tế được chuyển dịch theo hướng tích cực.

Nhiều chính sách xã hội được Nhà nước quan tâm thực hiện và đạt được những kết

quả khả quan góp phần ổn định chính trị, giải quyết được cơ bản vấn đề an sinh xã

hội. Tuy nhiên, sự phát triển của nông thôn còn một số tồn tại, đó là: kiến trúc, văn

hóa, xã hội, môi trường... phần lớn còn tự phát, thiếu định hướng; chuyển dịch cơ

cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông thôn còn chậm; công nghiệp,

tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ trong nông thôn chiếm tỷ trọng thấp; nông nghiệp

phát triển chưa thật sự bền vững; năng suất lao động thấp; kết cấu hạ tầng kinh tế -

xã hội chưa thật sự đáp ứng được yêu cầu sản xuất và đời sống; chất lượng giáo

dục, y tế phát triển chưa tương xứng trước yêu cầu đổi mới; tỷ lệ lao động nông

thôn qua đào tạo còn thấp, nông dân còn thiếu việc làm và thu nhập chưa ổn định; tỷ

lệ đói nghèo còn ở mức tương đối cao, nhất là ở vùng sâu vùng xa”.

Ngày 04/6/2010 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 800/QĐ-TTg,

phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn

2010 - 2020, với mục tiêu: “Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã

hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn

nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với

đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân

tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật