Thực trạng và giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THƯỜNG

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN

LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG

THÔN MỚI TẠI HUYỆN PHÙ YÊN, TỈNH SƠN LA

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Thái Nguyên, năm 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THƯỜNG

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN

LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG

THÔN MỚI TẠI HUYỆN PHÙ YÊN, TỈNH SƠN LA

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số ngành: 8.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đinh Ngọc Lan

Thái Nguyên, năm 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là

trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ

rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thường

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến cô giáo PGS.TS. Đinh Ngọc Lan - Người trực tiếp hướng dẫn và giúp

đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế và Phát triển

nông thôn , các Thầy Cô giáo phòng Quản lý sau đại học trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và

nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ủy ban nhân dân huyện Phù Yên; Ủy ban nhân

dân các xã: Gia Phù, Huy Hạ, Mường Cơi huyện Phù Yên và các hộ gia đình ở 3 xã

đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Trong quá trình làm nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng để hoàn thành

luận văn, đã tham khảo nhiều tài liệu và đã trao đổi, tiếp thu ý kiến của Thầy, Cô và

bạn bè. Song, do điều kiện về thời gian và trình độ nghiên cứu của bản thân còn

nhiều hạn chế nên nghiên cứu khó tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong

nhận được sự quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện đóng góp ý kiến của Thầy Cô và các

bạn để luận văn được hoàn thiện hơn.

Cuối cùng, tôi xin trân trọng cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia

đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài.

Thái Nguyên, tháng 03 năm 2019

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thường

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT.............................................vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH VỄ VÀ BIỂU ĐỒ....................................................................vii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN.........................................................................................x

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

3.1. Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................................4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.................................................................................4

4.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................4

4.2. Ý nghĩa thực tiễn..................................................................................................4

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI .................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng................................................5

1.1.1. Cộng đồng và nguồn lực cộng đồng .................................................................5

1.1.2. Huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn ............................6

1.1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn ...................................7

1.1.4. Cơ chế chính sách huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM.......7

iv

1.2. Cơ sở thực tiễn về huy động nguồn lực cộng đồng .............................................9

1.2.1. Quy chế tổ chức huy động, quản lý và sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện

của nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng.....................................................................9

1.2.2. Quy chế giám sát đầu tư của cộng đồng .........................................................10

1.2.3. Quy chế dân chủ cơ sở ....................................................................................11

1.2.4. Cơ chế huy động cộng đồng trong chương trình MTQG xây dựng NTM......12

1.3. Tổng quan chương trình xây dựng nông thôn mới ...........................................13

1.3.1. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới..............................................................14

1.3.2. Xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội...................................................................15

1.3.3. Phát triển kinh tế, tổ chức sản xuất và nâng cao thu nhập ..............................15

1.3.4. Phát triển Văn hoá - Xã hội - Môi trường.......................................................16

1.3.5. Củng cố và xây dựng hệ thống chính trị xã hội vững mạnh ...........................17

1.3.6. Các tiêu chí để xây dựng mô hình nông thôn mới .........................................18

1.4. Bài học kinh nghiệm ..........................................................................................18

1.4.1. Bài học quốc tế................................................................................................18

1.4.2. Bài học trong nước..........................................................................................20

CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU.........................................................................................................24

2.1. Đặc điểm địa bàn huyện Phù Yên tỉnh Sơn La ..................................................24

2.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................24

2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ..................................................................................27

2.1.3. Hiện trạng sử dụng đất của huyện Phù Yên....................................................29

2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................30

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................31

v

2.3.1. Phương pháp tiếp cận .....................................................................................31

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................31

2.3.3. Phương pháp phân tích....................................................................................32

2.3.4. Phương pháp tổng hợp tài liệu ........................................................................33

2.4. Hệ thống các chỉ tiêu………………………………………………………… .33

2.4.1.Nhóm chỉ tiêu về nguồn lực tài chính………………………………………..33

2.4.2 Nhóm chỉ tiêu về nguồn vật lực …………..………………………………....33

2.4.3.Nhóm chỉ tiêu về nguồn nhân lực…………………………………………....33

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................35

3.1. Thực trạng nông thôn trên địa bàn huyện Phù Yên ...........................................35

3.2. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống....................40

3.3. Thực trạng huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn

mới tại huyện Phù Yên, tinh Sơn La .........................................................................47

3.3.1. Huy động và sử dụng nguồn lực tài chính……………………………….. ....47

3.3.2. Huy động và sử dụng nguồn lực đất đai…………………………………. ....63

3.3.3. Huy động và sử dụng nguồn nhân lực……………………………………. ...63

3.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng trong

xây dựng nông thôn mới tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La………………………....67

3.4. Các giải pháp tăng cường huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông

thôn mới tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La.................................................................73

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ……………………………………………….76

1. Kết luận .................................................................................................................76

2. Khuyến nghị..........................................................................................................79

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................81

PHỤ LỤC.................................................................................................................83

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa

BCĐ : Ban chỉ đạo

BQL : Ban quản lý

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSHT : Cơ sở hạ tầng

HTX : Hợp tác xã

KT-XH : Kinh tế xã hội

MTQG : Mục tiêu quốc gia

NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NTM : Nông thôn mới

PTNT : Phát triển nông thôn

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

UBND : Ủy ban nhân dân

VSMT : Vệ sinh môi trường

VHXH : Văn hoá - Xã hội

XĐGN : Xóa đói giảm nghèo

TB : Trung bình

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất huyện Phù Yên....................................................30

Bảng 2.2: Thu thập số liệu thứ cấp ...........................................................................35

Bảng 3.1: Cơ cấu kinh tế huyện Phù Yên ................................................................36

Bảng 3.2: Cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp huyện Phù Yên............................38

Bảng 3.3: Diện tích các loại cây trồng huyện Phù Yên ...........................................38

Bảng 3.4: Số lượng gia súc, gia cầm huyện Phù Yên ..............................................38

Bảng 3.5: Dân số trung bình phân theo giới tính, phân theo thành thị, nông thôn. 39

Bảng 3.6: Kết cấu hạ tầng, dịch vụ của các xã, thị trấn trên địa bàn ........................42

Bảng 3.7: Tổng hợp kết quả rà soát các tiêu chí NTM huyện Phù Yên ...................46

Bảng 3.8: Quy định về vốn và nguồn vốn thực hiện chương trình NTM 47

Bảng 3.9: Kế hoạch tài chính cho việc thực hiện chương trình NTM của huyện Phù

Yên năm 2015 - 2017……………………………………………………………...47

Bảng 3.10: Kế hoạch tài chính thực hiện NTM của 3 xã nghiên cứu ……………..48

Bảng 3.11: Điều kiện kinh tế, thực trạng nông thôn mới của 3 xã nghiên cứu.........52

Bảng 3.12: So sánh kế hoạch và kết quả thực hiện huy động vốn ngân sách cho xây

dựng cơ sở hạ tầng nông thôn ở 3 xã nghiên cứu năm 2015 - 2017 ………………53

Bảng 3.13: Tỷ lệ vốn ngân sách huy động cho xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn

mới tại 3 xã nghiên cứu 2015 - 2017 ......................................................................53

Bảng 3.14: Kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện các mô hình phát triển sản

xuất thuộc chương trình nông thôn mới tại 3 xã nghiên cứu ……………………...54

Bảng 3.15: Kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện chương trình xây dựng

NTM của huyện Phù Yên giai đoạn 2015 - 2017 của huyện Phù Yên…………….55

Bảng 3.16: Đánh giá kết quả huy động nguồn lực từ ngân sách Nhà nước cho xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Phù Yên …………………………………56

Bảng 3.17: So sánh kế hoạch và kết quả thực hiện huy động vốn của dân cho xây

dựng nông thôn mới ở 3 xã nghiên cứu……………………………………………57

Bảng 3.18: Kết quả huy động vốn đối ứng của nhân dân cho xây dựng cơ sở hạ tầng

nông thôn mới tại 3 xã nghiên cứu ………………………………………………...58