Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử theo pháp luật Việt Nam thực trạng và hướng hoàn thiện

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

NGUYỄN THỊ MẾN

HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM NHÂN THỌ ĐIỆN TỬ

THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM

- THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

NGUYỄN THỊ MẾN

HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM NHÂN THỌ ĐIỆN TỬ

THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM

- THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN

Chuyên ngành: Luật kinh tế

Mã số chuyên ngành: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

Giảng viên hướng dẫn : PGS.TS. DƯ NGỌC BÍCH

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

Tôi tên là: NGUYỄN THỊ MẾN

Ngày sinh: 18/06/1990 Nơi sinh: Nghệ An

Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã học viên: 1983801071012

Tôi đồng ý cung cấp toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp hợp lệ về bản quyền

cho Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Thư viện trường đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh sẽ kết nối toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp vào hệ thống

thông tin khoa học của Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.

Ký tên

Nguyễn Thị Mến

C<)NG HOA xA H<)I CHU NGHiA VI~T NAM

Doc Hip - TU' do - Hanh phuc

PGS. TS. Du Ngoc Bich

Y KIEN CHO PHEP BAo V~ LU~N VAN THAC si

CVA GIANG VIEN HUONG DAN

Giang vien huang dan: PGS. TS. DV NGQC BicH

HQc vien tlnrc hien: Nguyen Thi M~n Lap: MLAW019A

Ngay sinh: 18/06/1990 Noi sinh: Nghe An

Ten d~ tai: HOP. BONG BAD HIEM NHAN THO. BIEN. TurHEO PHAp LuA.T VIE.T

NAM - THT/C TMNG vA HUONG HOAN THIIJN

Y kien cua giao vien huong dan v~ vi~c cho phep hoc vien: Nguyen Thi Men ducc bao v¢

luuanf va-n 'H~·d)., truce Ql ong ..

Dong y cho hoc vien Nguyen Thj M~n, hoc vien lap MLA W019A diroc nQp va bao v~ luan

van tren.

Thanhpho H6 Chi Minh, ngay 12 thang 09 nam 202]

Nguoi nhan xet

~l __

iii

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả cam đoan rằng luận văn “Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử

theo pháp luật Việt Nam - Thực trạng và hướng hoàn thiện” là bài nghiên cứu

của chính tác giả.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này,

tác giả cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa

từng được công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong

luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

iv

LỜI CÁM ƠN

Tác giả chân thành cám ơn trường Đại học Mở TP. Hồ Chí Minh đã tạo

điều kiện tốt nhất giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập tại trường.

Tác giả gửi lòng biết ơn chân thành tới quý Thầy, Cô đã tận tụy giảng

dạy truyền đạt cho tác giả cũng như các bạn học viên khác những kiến thức vô

cùng bổ ích, quý giá.

Tác giả xin trân trọng cám ơn sâu sắc đến Cô PGS. TS Dư Ngọc Bích

đã giúp đỡ, hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Dù đã cố gắng

hoàn thiện luận văn, nhưng bản thân còn nhiều hạn chế về vốn kiến thức, kinh

nghiệm thực tiễn, không tránh khỏi những sai sót. Mong quý Thầy, Cô hướng

dẫn và góp ý để tác giả tiếp tục bổ sung, hoàn thiện luận văn.

Tác giả xin chân thành cám ơn.

Học trò:

Nguyễn Thị Mến

v

TÓM TẮT

Tác giả chọn đề tài “Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử theo pháp

luật Việt Nam – thực trạng và hướng hoàn thiện” để làm luận văn thạc sỹ.

Tại Chương 1, đề tài đã trình bày về hợp đồng điện tử, nguyên tắc giao

kết hợp đồng điện tử. Tiếp đó, tác giả nêu lên khái niệm về hợp đồng bảo hiểm

nhân thọ điện tử, phân tích các quy định về hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện

tử, nguyên tắc giao kết, thực hiện hợp đồng, vấn đề về thời điểm, địa điểm gửi,

nhận thông điệp dữ liệu, chữ ký điện tử, bản gốc hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

điện tử cũng như nội dung về thực hiện hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử

trong mối quan hệ pháp luật kinh doanh bảo hiểm, pháp luật dân sự, pháp luật

về giao dịch điện tử.

Tại Chương 2 tác giả đánh giá khách quan những quy định pháp luật,

cũng như liên hệ đến thực tiễn giao kết hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử của

một số doanh nghiệp bảo hiểm. Bên cạnh đó, cũng trình bày ba án lệ về việc

giải quyết tranh chấp hợp đồng, một số vụ án về giải quyết tranh chấp có liên

quan để thấy được khía cạnh khách quan trong thực tiễn giải quyết của Tòa án.

Để từ đó tác giả đưa ra các vấn đề về hạn chế, bất cập và cuối cùng là đưa ra

kiến nghị cho các vấn đề đó. Trong đó, tác giả tập trung làm rõ các vấn đề về

thời điểm, địa điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử, chữ ký trong

hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử, bản gốc hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện

tử.

Từ khóa: Bảo hiểm nhân thọ, Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử, chữ

ký điện tử, bản gốc hợp đồng, thông điệp dữ liệu.

vi

ABSTRACT

This master thesis is regarding the topic “Electronic life insurance

contracts under Vietnamese law – the current state and future directions”.

In Chapter 1, the topic presented about electronic contracts, principles of

electronic contracts. Next, the author introduces the concept of an electronic life

insurance contract, analyzes the provisions of an electronic life insurance

contract, the principle of entering into and performing the contract, the issue of

timing, location of sending and receiving data messages, electronic signature,

original electronic life insurance contract as well as content on implementation

of electronic life insurance contract in the insurance business legal relationship,

civil law, law on electronic transactions.

In Chapter 2, the author objectively assesses the legal provisions, as well

as related to the practice of entering into electronic life insurance contracts of

some insurance companies. In addition, three case precedents on the settlement

of contract disputes and some related dispute settlement cases are also presented

to see the objective aspects of the Court's settlement practice. From there, the

author gives the problems of limitations, inadequacies and finally makes

recommendations for those issues. In particular, the author focuses on clarifying

issues about the time and place of entering into the electronic life insurance

contract, the signature in the electronic life insurance contract, the original

electronic life insurance contract death.

Keywords: Life insurance, Electronic life insurance contract, electronic

signature, original contract, data message.

vii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................iii

LỜI CÁM ƠN..................................................................................................iv

TÓM TẮT.........................................................................................................v

MỤC LỤC.......................................................................................................vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................ix

PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đề tài..............................................3

3. Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................4

4. Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................5

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................5

6. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................6

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ....................................7

8. Bố cục luận văn...................................................................................7

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐẾ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT HỢP ĐỒNG

BẢO HIỂM NHÂN THỌ ĐIỆN TỬ ..............................................................8

1.1. Khái quát chung về hợp đồng điện tử ..............................................8

1.1.1. Khái niệm hợp đồng điện tử ..........................................................8

1.1.2. Nguyên tắc giao kết, thực hiện hợp đồng điện tử ..........................8

1.2. Khái niệm hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử ...........................11

1.3. Nguyên tắc giao kết, thực hiện hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện

tử 15

1.4. Chủ thể của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử ........................18

1.5. Giao kết hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử ..............................25

1.6. Chữ ký trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử......................37

1.7. Thực hiện hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử............................40

1.8. Bản gốc của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử ........................41

Kết luận Chương 1 .........................................................................................44

viii

Chương 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG

BẢO HIỂM NHÂN THỌ ĐIỆN TỬ VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN

THIỆN.............................................................................................................46

2.1. Thực trạng giao kết, thực hiện về hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

điện tử ..........................................................................................................46

2.1.1. Thực trạng giao kết, thực hiện về hợp đồng bảo hiểm nhân thọ .46

2.1.2. Thực trạng một số quy định cụ thể về hợp đồng bảo hiểm nhân

thọ điện tử..................................................................................................50

2.2. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm nhân

thọ điện tử....................................................................................................82

2.2.1. Hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử ...82

2.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về hợp đồng

bảo hiểm nhân thọ điện tử.........................................................................88

2.2.2.1. Nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của

doanh nghiệp bảo hiểm .............................................................................88

2.2.2.2. Tăng cường hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo

hiểm nhân thọ, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử................................90

2.2.2.3. Nâng cao vai trò Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam ........................91

Kết luận Chương 2 .........................................................................................92

KẾT LUẬN.....................................................................................................93

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................95

ix

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BHNT Bảo hiểm nhân thọ

HĐĐT Hợp đồng điện tử

HĐBHNT Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

HĐBHNTĐT Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ điện tử

NMBH Người mua bảo hiểm

DNBH Doanh nghiệp bảo hiểm

NĐBH Người được bảo hiểm

NTH Người thụ hưởng

SKBH Sự kiện bảo hiểm

TMĐT Thương mại điện tử

TĐDL Thông điệp dữ liệu

PTĐT Phương tiện điện tử

Website Website thương mại điện tử

SGDTMĐT Sàn giao dịch thương mại điện tử

x

Luật KDBH Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000,

đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011,

năm 2019

Luật GDĐT Luật Giao dịch điện tử năm 2005

BLDS Bộ luật Dân sự năm 2015

Luật TM Luật Thương mại năm 2005

Dự thảo Luật KDBH Dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm

năm 2021

Nghị định 165/2018/NĐ-CP Nghị định 165/2018/NĐ-CP của

Chính phủ về giao dịch điện tử trong

hoạt động tài chính

Nghị định 52/2013/NĐ-CP Nghị định 52/2013/NĐ-CP ngày

16/5/2013 của Chính phủ về thương

mại điện tử

Nghị định 130/2018/NĐ-CP Nghị định 130/2018/NĐ-CP ngày

27/9/2018 của Chính phủ quy định

chi tiết thi hành luật giao dịch điện tử

về chữ ký số và dịch vụ chứng thực

chữ ký số

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng

khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”.

Đối với thị trường bảo hiểm, Đề án cho biết mục tiêu chung là phát triển

toàn diện thị trường bảo hiểm an toàn, bền vững, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu bảo

hiểm đa dạng của các tổ chức, cá nhân, đảm bảo an sinh xã hội; doanh nghiệp

bảo hiểm có năng lực tài chính vững mạnh, năng lực quản trị điều hành đạt

chuẩn mực quốc tế, có khả năng cạnh tranh trong nước và khu vực. Tốc độ tăng

trưởng bình quân về tổng tài sản, tổng số tiền đầu tư, tổng dự phòng nghiệp vụ,

tổng nguồn vốn chủ sở hữu, tổng doanh thu tăng 20% đến năm 2020 và

15%/năm từ năm 2021 đến năm 2025. Đến năm 2020, có 11% dân số tham gia

bảo hiểm nhân thọ và năm 2025 là 15%. Doanh thu phí bảo hiểm bình quân

GDP đến năm 2020 tối đa 3%; đến năm 2025 là 3,5%.1

Về các giải pháp cơ cấu lại thị trường bảo hiểm, Đề án đã đưa ra một số

giải pháp chung như đối với việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, Đề án yêu cầu nghiên

cứu hoàn thiện, trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Kinh doanh bảo

hiểm vào năm 2020, đồng thời xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành theo

hướng quản lý trên cơ sở rủi ro, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, tăng cường

tính chủ động và chịu trách nhiệm của các doanh nghiệp bảo hiểm trong hoạt

động kinh doanh, vốn, quản trị rủi ro và quản trị nhân lực, quy định về hợp đồng

bảo hiểm; hoàn thiện phương thức quản lý nhà nước theo hướng đơn giản hóa

các thủ tục hành chính, tăng cường công tác hậu kiểm thông qua công tác thanh

tra, kiểm tra, tăng cường kết nối với các cơ quan quản lý, hội nhập, hợp tác quốc

tế.

1 Quyết định số 242/QĐ-TTG ngày 28/2/2019 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Đề án

Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến

năm 2025