hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế

Më ®Çu

1. Lý do lùa chän ®Ò tµi

B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ cã vai trß hÕt

søc quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ

nh÷ng níc mµ vËn t¶i biÓn lµ ph¬ng thøc vËn t¶i chñ yÕu trong th¬ng m¹i quèc

tÕ nh ë ViÖt Nam.

B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ chÞu sù ®iÒu

chØnh cña mét hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt hÕt søc phøc t¹p. TÝnh chÊt quèc

tÕ cña viÖc vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng biÓn ®ßi hái mét sù t¬ng thÝch

nhÊt ®Þnh gi÷a luËt b¶o hiÓm hµng h¶i cña mçi quèc gia víi c¸c chuÈn mùc

tiªn tiÕn vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i quèc tÕ.

Còng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi, b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng

®êng biÓn ë ViÖt Nam lµ mét nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng h¶i, do ®ã nã ®îc ®iÒu

chØnh tríc tiªn bëi Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam. Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam ®Çu

tiªn ®îc ban hµnh tõ n¨m 1990, sau h¬n 10 n¨m ¸p dông ®· nhêng chç cho Bé

luËt hµng h¶i ViÖt Nam n¨m 2005. ViÖc ban hµnh Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam

2005 trong bèi c¶nh níc ta ®ang trong giai ®o¹n chuÈn bÞ cho viÖc gia nhËp tæ

chøc th¬ng m¹i thÕ giíi cã mét ý nghÜa to lín. So víi Bé luËt hµng h¶i n¨m

1990, Bé luËt hµng h¶i n¨m 2005 cã nhiÒu ®iÓm tiÕn bé vît tréi. Tuy nhiªn,

bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm tiÕn bé, b¶n th©n Bé luËt nµy vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ,

khiÕm khuyÕt. Bªn c¹nh ®ã, hiÖn tr¹ng thùc thi ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm hµng

hãa vËn chuyÓn trong lÜnh vùc hµng h¶i ë níc ta còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò

ph¸p lý cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Tõ thùc tiÔn trªn cho thÊy, viÖc nghiªn cøu mét

c¸ch toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn

chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ nh»m t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ h÷u

dông cho viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy trë nªn cã ý

nghÜa quan träng.

1

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, t¸c gi¶ luËn v¨n ®· lùa chän nghiªn cøu

®Ò tµi "Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ".

2. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

Nh÷ng nghiªn cøu cña luËn v¨n sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn nh÷ng vÊn ®Ò

lý luËn vÒ b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ trong khÝa

c¹nh ph¸p lý. Trªn c¬ së chØ ra nh÷ng khiÕm khuyÕt cña ph¸p luËt b¶o hiÓm

ViÖt Nam trong lÜnh vùc b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn,

nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý ®Æt ra qua hiÖn tr¹ng thùc thi ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm

hµng hãa, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ c¨n cø cho viÖc ®Þnh híng hoµn

thiÖn ph¸p luËt b¶o hiÓm ë ViÖt Nam.

3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Môc ®Ých:

LuËn v¨n cã môc ®Ých lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt vÒ b¶o hiÓm vµ

b¶o hiÓm hµng h¶i; ®ång thêi nhÊn m¹nh nh÷ng khÝa c¹nh ph¸p lý ®Æc thï cña

hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ.

NhiÖm vô:

§Ò ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, luËn v¨n cã nhiÖm vô:

- ChØ ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ nh÷ng h¹n chÕ, víng m¾c trong thùc

tiÔn thùc thi ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc

tÕ t¹i ViÖt Nam vµ c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý ®Æt ra trong thùc tiÔn.

- X©y dùng c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m híng tíi mét sù hoµn

thiÖn h¬n trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ b¶o hiÓm hµng hãa

vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn.

4. Ph¹m vi vµ ®èi tîng nghiªn cøu

LuËn v¨n giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu trong c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý trong

qu¸ tr×nh giao kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng

2

®êng biÓn quèc tÕ. Do ®ã, ®èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n còng ®îc giíi h¹n

ë c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy, bao gåm Bé luËt

hµng h¶i ViÖt Nam, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm, c¸c quy t¾c vÒ b¶o hiÓm hµng

hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn hiÖn hµnh trong t¬ng quan so s¸nh víi ph¸p

luËt quèc tÕ vµ ph¸p luËt níc ngoµi.

5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

C¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông trong nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ:

- Ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu ®îc gi¶i

quyÕt tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn víi viÖc kÕt hîp ba quan ®iÓm: quan ®iÓm toµn

diÖn, quan ®iÓm ph¸t triÓn vµ quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ.

- Ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, ®èi chiÕu vµ so s¸nh trong c¸c

nghiªn cøu tõ thùc tiÔn ®Õn viÖc x©y dùng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ.

6. KÕt cÊu cña luËn v¨n

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc,

néi dung cña luËn v¨n bao gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¶o hiÓm vµ b¶o hiÓm hµng hãa vËn

chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ.

Ch¬ng 2: Nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n cña hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn

chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ.

Ch¬ng 3: HiÖn tr¹ng thùc thi vµ mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p

luËt ViÖt Nam vÒ b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ.

3

Ch¬ng 1

Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¶o hiÓm vµ b¶o hiÓm

hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ

1.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n

1.1.1. Kh¸i niÖm b¶o hiÓm

ý tëng t×m c¸ch chèng ®ì thiªn tai, tai häa ®· xuÊt hiÖn ngay tõ thêi

kú cæ xa cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. ViÖc dù tr÷ thøc ¨n cã ®îc tõ s¨n b¾n,

h¸i lîm thêi nguyªn thñy cã thÓ coi lµ nh÷ng hµnh ®éng cã ý thøc ®Çu tiªn cña

con ngêi nh»m b¶o vÖ m×nh tríc nh÷ng rñi ro, bÊt tr¾c. Hµnh ®éng dù tr÷ thøc

¨n cña tõng c¸ nh©n hoÆc tõng nhãm ngêi thêi cæ xa xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu sinh

tån trong nh÷ng mïa khan hiÕm hoÆc nh÷ng ngµy th¸ng ma giã, rÐt mít

kh«ng ®i kiÕm ¨n ®îc. Tuy nhiªn, thùc tiÔn cuèc sèng ®· d¹y cho con ngêi ý

thøc ®îc r»ng nguy c¬ ®e däa cuéc sèng cña hä kh«ng chØ lµ thøc ¨n khan

hiÕm hay thêi tiÕt kh¾c nghiÖt. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, bªn c¹nh

viÖc n¶y sinh nhiÒu lo¹i rñi ro míi th× b¶n th©n c¸c rñi ro truyÒn thèng còng

trë nªn ®a d¹ng h¬n vµ cã nguy c¬ vît qu¸ kh¶ n¨ng tù chèng ®ì cña tõng c¸

nh©n, tõng gia ®×nh, thËm chÝ tõng tæ chøc kinh tÕ ®¬n lÎ. B¾t nguån tõ thùc tÕ

ph¶i chèng chäi víi nhiÒu lo¹i rñi ro trong cuéc ®Êu tranh sinh tån, ý tëng bï

®¾p thiÖt h¹i mµ mét sè thµnh viªn trong céng ®ång ph¶i g¸nh chÞu nhê vµo sù

®ãng gãp tõ sè ®«ng cña c¸c thµnh viªn trong céng ®ång ®· gieo mÇm cho sù

ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm ngµy nay.

ë ViÖt Nam hiÖn nay, thuËt ng÷ "b¶o hiÓm" ®îc sö dông chung cho c¶

hai lo¹i h×nh: b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä. Theo §iÒu 7 LuËt

kinh doanh b¶o hiÓm, b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ

lµ mét trong c¸c nghiÖp vô thuéc b¶o hiÓm phi nh©n thä, v× vËy mäi vÊn ®Ò lý

luËn vµ thùc tiÔn ®îc ®Ò cËp trong ®Ò tµi chØ liªn quan ®Õn lÜnh vùc b¶o hiÓm

phi nh©n thä.

4

Nghiªn cøu kho tµng lý luËn vÒ b¶o hiÓm cã thÓ nhËn thÊy ®· cã

nhiÒu t¸c gi¶ ®a ra nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ b¶o hiÓm.

Theo Dr.David Bland:

B¶o hiÓm lµ mét hîp ®ång theo ®ã mét bªn, (gäi lµ c«ng ty

b¶o hiÓm) b»ng viÖc thu mét kho¶n tiÒn (gäi lµ phÝ b¶o hiÓm), cam

kÕt thanh to¸n cho bªn kia (gäi lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm), mét kho¶n

tiÒn hoÆc hiÖn vËt t¬ng ®¬ng víi kho¶n tiÒn ®ã khi x¶y ra mét sù cè

®i ngîc l¹i quyÒn lîi cña ngêi ®îc b¶o hiÓm [6, tr. 11].

Theo Tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh doanh b¶o hiÓm do B¶o ViÖt ph¸t hµnh

n¨m 2002: "B¶o hiÓm (Insurance) lµ c¬ chÕ chuyÓn giao theo hîp ®ång g¸nh

nÆng hËu qu¶ cña mét sè rñi ro thuÇn tóy b»ng c¸ch chia sÎ rñi ro cho nhiÒu

ngêi cïng g¸nh chÞu" [20].

LuËt kinh doanh b¶o hiÓm níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

§iÒu 3, ch¬ng 1:

Kinh doanh b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o

hiÓm nh»m môc ®Ých sinh lêi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp

nhËn rñi ro cña ngêi ®îc b¶o hiÓm, trªn c¬ së bªn mua b¶o hiÓm

chÊp nhËn ®ãng phÝ b¶o hiÓm ®Ó doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ tiÒn b¶o

hiÓm cho ngêi ®îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm [4].

Sù kh¸c nhau trong c¸c quan niÖm vÒ b¶o hiÓm xuÊt ph¸t tõ viÖc nh×n

nhËn b¶o hiÓm ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau vµ c¸ch thøc tiÕp cËn kh¸c nhau. B¶o

hiÓm lµ mét lÜnh vùc réng lín vµ phøc t¹p hµm chøa yÕu tè kinh doanh, ph¸p

lý, kü thuËt nghiÖp vô ®Æc trng nªn khã cã thÓ t×m ®îc mét ®Þnh nghÜa hoµn

h¶o thÓ hiÖn ®îc tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh ®ã.

Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn, cã thÓ hiÓu: B¶o hiÓm lµ sù cam kÕt båi thêng

cña ngêi b¶o hiÓm ®èi víi ngêi ®îc b¶o hiÓm ®îc thùc hiÖn qua hîp ®ång b¶o

hiÓm, theo ®ã ngêi mua b¶o hiÓm chÊp nhËn tr¶ phÝ b¶o hiÓm vµ ngêi b¶o

hiÓm båi thêng hoÆc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm.

5

Kh¸i niÖm trªn ®· hµm chøa nh÷ng ®iÓm cèt lâi nhÊt vÒ b¶o hiÓm kinh

doanh, ®ã lµ:

- §Æc thï ph¸p lý cña viÖc chuyÓn giao rñi ro b»ng b¶o hiÓm lµ thùc

hiÖn qua hîp ®ång b¶o hiÓm.

- Hai chñ thÓ ®Æc trng cña hîp ®ång b¶o hiÓm lµ ngêi mua b¶o hiÓm vµ

ngêi b¶o hiÓm (doanh nghiÖp b¶o hiÓm);

- Qua b¶o hiÓm, hËu qu¶ cña rñi ro cã thÓ x¶y ra ®îc chuyÓn giao tõ

bªn mua b¶o hiÓm sang bªn b¶o hiÓm theo mét c¬ chÕ ®Æc biÖt, bªn mua b¶o

hiÓm tr¶ phÝ b¶o hiÓm ®Ó ®æi lÊy "lêi høa" (cam kÕt) båi thêng hoÆc tr¶ tiÒn

b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm.

- §iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn cam kÕt cña m×nh lµ x¶y ra sù

kiÖn b¶o hiÓm.

Sù kiÖn b¶o hiÓm lµ sù kiÖn kh¸ch quan do c¸c bªn tháa thuËn hoÆc do

ph¸p luËt quy ®Þnh mµ khi sù kiÖn ®ã x¶y ra th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i

tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ngêi thô hëng hoÆc båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm [4,

tr. 10].

1.1.2. Ph©n lo¹i b¶o hiÓm

Cã thÓ ph©n lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm theo nhiÒu tiªu thøc

kh¸c nhau. Ph¹m vi phÇn nµy sÏ ®Ò cËp tíi hai tiªu thøc ph©n lo¹i b¶o hiÓm

c¨n b¶n, ®ã lµ: ph©n lo¹i b¶o hiÓm theo ®èi tîng b¶o hiÓm vµ ph©n lo¹i b¶o

hiÓm theo tr×nh tù u tiªn ¸p dông luËt ®èi víi hîp ®ång b¶o hiÓm.

1.1.2.1. Ph©n lo¹i b¶o hiÓm theo ®èi tîng b¶o hiÓm

Theo ®èi tîng b¶o hiÓm, toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®îc

chia thµnh ba lo¹i: b¶o hiÓm tµi s¶n; b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ b¶o hiÓm

con ngêi. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua viÖc ph©n lo¹i t¹i kho¶n 2 §iÒu 12, LuËt

kinh doanh b¶o hiÓm cña níc ta.

6

B¶o hiÓm tµi s¶n lµ thÓ lo¹i b¶o hiÓm trong ®ã ®èi tîng b¶o hiÓm cña

hîp ®ång b¶o hiÓm lµ tµi s¶n vµ c¸c quyÒn tµi s¶n. Tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bao

gåm nhiÒu chñng lo¹i víi nh÷ng ®Æc tÝnh riªng, do ®ã trong thùc tÕ doanh

nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i thiÕt kÕ nhiÒu s¶n phÈm b¶o hiÓm t¬ng thÝch víi tõng

lo¹i tµi s¶n.

B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ lo¹i b¶o hiÓm trong ®ã ngêi b¶o hiÓm

nhËn tr¸ch nhiÖm båi thêng phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù - tr¸ch nhiÖm båi thêng

cña ngêi ®îc b¶o hiÓm cho ngêi thø ba theo c¸ch thøc vµ møc ®é ®· tháa

thuËn. Tr¸ch nhiÖm båi thêng cña ngêi ®îc b¶o hiÓm cho ngêi thø ba lµ mét

d¹ng tr¸ch nhiÖm ph¸p lý bao gåm tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp

®ång vµ tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i theo hîp ®ång.

B¶o hiÓm con ngêi lµ lo¹i b¶o hiÓm trong ®ã tÝnh m¹ng, søc kháe, kh¶

n¨ng lao ®éng vµ tuæi thä cña ngêi ®îc b¶o hiÓm lµ ®èi tîng b¶o hiÓm cña hîp

®ång b¶o hiÓm. Trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm con ngêi, khi x¶y ra sù kiÖn b¶o

hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ mét kho¶n tiÒn b¶o hiÓm hoÆc trî cÊp ®Þnh

kú cho ngêi thô hëng b¶o hiÓm. Kh¸c víi b¶o hiÓm tµi s¶n vµ b¶o hiÓm tr¸ch

nhiÖm d©n sù, kho¶n tiÒn doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ cho bªn mua b¶o hiÓm

trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm con ngêi thêng kh«ng mang tÝnh chÊt båi thêng

thiÖt h¹i mµ ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc thùc hiÖn cam kÕt cña doanh nghiÖp b¶o

hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm.

Theo c¸ch ph©n lo¹i trªn, b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng

biÓn quèc tÕ lµ mét trong c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n.

1.1.2.2. Ph©n lo¹i b¶o hiÓm theo nghiÖp vô b¶o hiÓm

Theo nghiÖp vô b¶o hiÓm, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam chia

ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm thµnh hai lo¹i b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm

phi nh©n thä. T¹i §iÒu 7 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm quy ®Þnh b¶o hiÓm nh©n

thä bao gåm 6 nhãm nghiÖp vô vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä bao gåm 12 nhãm

nghiÖp vô b¶o hiÓm sau:

7

1. B¶o hiÓm nh©n thä bao gåm:

a) B¶o hiÓm trän ®êi;

b) B¶o hiÓm sinh kú;

c) B¶o hiÓm tö kú;

d) B¶o hiÓm hçn hîp;

®) B¶o hiÓm tr¶ tiÒn ®Þnh kú;

e) C¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm nh©n thä kh¸c do ChÝnh phñ quy ®Þnh.

2. B¶o hiÓm phi nh©n thä bao gåm:

a) B¶o hiÓm søc kháe vµ b¶o hiÓm tai n¹n con ngêi;

b) B¶o hiÓm tµi s¶n vµ b¶o hiÓm thiÖt h¹i;

c) B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn ®êng bé, ®êng biÓn, ®êng

s«ng, ®êng s¾t vµ ®êng kh«ng;

d) B¶o hiÓm hµng kh«ng;

®) B¶o hiÓm xe c¬ giíi;

e) B¶o hiÓm ch¸y, næ;

g) B¶o hiÓm th©n tµu vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu;

h) B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm chung;

i) B¶o hiÓm tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh;

k) B¶o hiÓm thiÖt h¹i kinh doanh;

l) B¶o hiÓm n«ng nghiÖp;

m) C¸c lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm phi nh©n thä kh¸c do ChÝnh

phñ quy ®Þnh [4, tr. 13-14].

Theo c¸ch ph©n lo¹i trªn, b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng

biÓn nãi chung vµ b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ nãi

riªng lµ mét trong c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm thuéc b¶o hiÓm phi nh©n thä.

8

Trong b¶o hiÓm phi nh©n thä, cã nh÷ng nghiÖp vô b¶o hiÓm thuéc lÜnh

vùc hµng h¶i (b¶o hiÓm hµng h¶i) vµ cã nh÷ng nghiÖp vô b¶o hiÓm kh«ng

thuéc lÜnh vùc hµng h¶i (b¶o hiÓm phi hµng h¶i). So víi b¶o hiÓm phi hµng

h¶i, b¶o hiÓm hµng h¶i cã nh÷ng nÐt ®Æc thï vÒ ph¸p lý riªng. ChÝnh v× vËy, t¹i

kho¶n 3 §iÒu 12, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm cã quy ®Þnh: "3. Hîp ®ång b¶o

hiÓm hµng h¶i ®îc ¸p dông theo quy ®Þnh cña Bé luËt hµng h¶i; ®èi víi nh÷ng

vÊn ®Ò mµ Bé luËt hµng h¶i kh«ng quy ®Þnh th× ¸p dông theo quy ®Þnh cña

LuËt nµy" [4, tr. 17].

B¶o hiÓm hµng h¶i vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ lµ mét trong

c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng h¶i. Do ®ã, hîp ®ång b¶o hiÓm nµy ®îc ®iÒu

chØnh tríc hÕt bëi Bé luËt hµng h¶i.

1.1.3. Kh¸i niÖm, c¸c lo¹i b¶o hiÓm hµng h¶i

Ngµnh b¶o hiÓm thÕ giíi ®· cã bÒ dµy lÞch sö ph¸t triÓn hµng thÕ kû.

Víi hîp ®ång b¶o hiÓm cæ xa nhÊt cßn lu gi÷ l¹i ®îc cho ®Õn ngµy nay lµ hîp

®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn trªn biÓn §Þa Trung H¶i ph¸t hµnh t¹i h¶i

c¶ng Gªnes - Italia vµo n¨m 1347, c¸c nhµ nghiªn cøu lÞch sö ®Òu nhËn ®Þnh

r»ng sù ra ®êi b¶o hiÓm hµng h¶i më ra trang ®Çu tiªn cho lÞch sö cña ngµnh

b¶o hiÓm thÕ giíi.

Ban ®Çu, kh¸i niÖm b¶o hiÓm hµng h¶i chØ bao gåm viÖc b¶o hiÓm cho

®èi tîng b¶o hiÓm lµ th©n tµu biÓn vµ hµng hãa vËn chuyÓn trªn tµu biÓn. Rñi

ro ®îc b¶o hiÓm trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i ®Çu tiªn còng chØ bao

gåm c¸c hiÓm häa cña biÓn (perils of the sea). Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña

giao lu th¬ng m¹i quèc tÕ b»ng ®êng biÓn ®· kÐo theo nhiÒu nhu cÇu cña giíi

th¬ng gia cÇn ®îc nhµ b¶o hiÓm ®¸p øng trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i.

§ßi hái thùc tiÔn nµy ®· më réng ®èi tîng vµ ph¹m vi cña b¶o hiÓm hµng h¶i

nh ngµy nay.

Trong b¶o hiÓm hµng h¶i, ngêi b¶o hiÓm kh«ng chØ nhËn b¶o hiÓm

cho tµu biÓn mµ cßn b¶o hiÓm cho c¸c ho¹t ®éng hµng h¶i. Ho¹t ®éng hµng

9

h¶i lµ ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn viÖc sö dông tµu biÓn vµo c¸c môc ®Ých

kinh tÕ, nghiªn cøu khoa häc - kü thuËt, vµ c¸c môc ®Ých kh¸c. B¶o hiÓm

hµng h¶i ra ®êi tríc tiªn vµ chñ yÕu lµ phôc vô cho ®éi tµu bu«n, ®ã lµ c¸c

tµu biÓn ®îc sö dông vµo c¸c môc ®Ých kinh tÕ nh vËn chuyÓn hµng hãa, hµnh

kh¸ch, th¨m dß, khai th¸c tµi nguyªn biÓn, trôc vít, cøu hé vµ c¸c môc ®Ých

kinh tÕ kh¸c.

B¶o hiÓm hµng h¶i bao gåm ba lo¹i b¶o hiÓm chñ yÕu ®ã lµ: b¶o hiÓm

th©n tµu biÓn; b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn vµ b¶o hiÓm

tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu biÓn (b¶o hiÓm P and I).

B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn bao gåm c¶ b¶o hiÓm

hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ vµ b¶o hiÓm hµng hãa vËn

chuyÓn gi÷a c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam (trong ph¹m vi néi thñy vµ l·nh h¶i ViÖt

Nam). B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ thùc chÊt lµ b¶o

hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn.

1.1.4 C¸c bªn liªn quan trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa vËn

chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ

Nh ®· ®Ò cËp, b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn quèc tÕ

thùc chÊt lµ b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn.

Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn cã

mèi quan hÖ mËt thiÕt víi hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng vµ hîp ®ång vËn

chuyÓn. V× vËy, ngoµi hai chñ thÓ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ bªn

mua b¶o hiÓm, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng

®êng biÓn cßn liªn quan ®Õn nhiÒu bªn kh¸c nh ngêi vËn chuyÓn, ngêi nhËn

ñy th¸c hµng hãa, ngêi giao nhËn kho vËn, …, trong ®ã chñ yÕu vµ quan träng

nhÊt lµ ngêi vËn chuyÓn.

§Ó t¹o c¬ së cho c¸c nghiªn cøu ë c¸c ch¬ng sau, trong phÇn nµy, ®Ò

tµi sÏ ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm vÒ c¸c bªn liªn quan chñ yÕu nhÊt trong hîp ®ång

b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn.

10

- Ngêi b¶o hiÓm: Lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ doanh nghiÖp ®îc thµnh

lËp tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¸c

quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm.

Trong b¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn biÓn, ngêi b¶o hiÓm lµ ngêi chÊp nhËn

yªu cÇu b¶o hiÓm b»ng viÖc giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, cÊp cho bªn mua b¶o

hiÓm hîp ®ång b¶o hiÓm hoÆc b»ng chøng vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm vµ chÞu

tr¸ch nhiÖm båi thêng nh÷ng tæn thÊt vµ chi phÝ ph¸t sinh cho hµng hãa do

nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra.

- Ngêi tham gia b¶o hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n ®øng ra giao kÕt hîp

®ång b¶o hiÓm víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ ®ãng phÝ b¶o hiÓm. §Ó cã thÓ

giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, ngêi tham gia b¶o hiÓm kh«ng nh÷ng ph¶i ®¶m

b¶o quy ®Þnh vÒ n¨ng lùc giao kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm mµ cßn

ph¶i ®¶m b¶o quy ®Þnh vÒ quyÒn lîi cã thÓ ®îc b¶o hiÓm.

Ngêi tham gia b¶o hiÓm trong b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cã

thÓ lµ ngêi xuÊt khÈu hoÆc ngêi nhËp khÈu tïy theo ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i ¸p

dông. Ch¼ng h¹n, nÕu ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i ¸p dông trong hîp ®ång mua b¸n lµ

®iÒu kiÖn CIF (cost insurance and freight) hoÆc CIP (carriage and insurance

paid to) th× ngêi cã tr¸ch nhiÖm tham gia b¶o hiÓm cho hµng hãa lµ ngêi b¸n

(ngêi xuÊt khÈu), ngîc l¹i nÕu ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i ¸p dông lµ FOB (free on

board); CRF (cost and freight) hoÆc FAS (free alongside ship); … th× hîp ®ång

b¶o hiÓm hµng hãa l¹i do ngêi mua (ngêi nhËp khÈu) tham gia.

- Ngêi ®îc b¶o hiÓm: Theo kho¶n 7 §iÒu 3 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm:

"Ngêi ®îc b¶o hiÓm lµ tæ chøc, c¸ nh©n cã tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù, tÝnh

m¹ng ®îc b¶o hiÓm theo hîp ®ång b¶o hiÓm. Ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ ®ång

thêi lµ ngêi thô hëng" [4, tr. 10].

Trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, ngêi ®îc b¶o

hiÓm lµ nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n cã quyÒn së h÷u l« hµng ®îc b¶o hiÓm vµ lµ

ngêi ®îc nhËn tiÒn båi thêng cña ngêi b¶o hiÓm khi cã sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y

ra. Ngêi ®îc b¶o hiÓm thêng lµ ngêi nhËp khÈu.

11