Hỏi cung bị can của điều tra viên theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

PHÙNG QUỐC KHỞI

HỎI CUNG BỊ CAN CỦA ĐIỀU TRA VIÊN

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

HỎI CUNG BỊ CAN CỦA ĐIỀU TRA VIÊN

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn khoa học : TS. Lê Nguyên Thanh

Học viên : Phùng Quốc Khởi

Lớp : Cao học Luật, An Giang khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn thạc sĩ Luật

học “Hỏi cung bị can của điều tra viên theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam” là

hoàn toàn trung thực và không trùng với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Các

thông tin, tài liệu trình bày trong Luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.

Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân dưới sự hướng dẫn khoa

học của TS. Lê Nguyên Thanh.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam kết.

Tác giả

Phùng Quốc Khởi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT TỪ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ

1 BLHS Bộ luật Hình sự

2 BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự

3 CQANĐT Cơ quan An ninh điều tra

4 CQCSĐT Cơ quan Cảnh sát điều tra

5 CQĐT Cơ quan Điều tra

6 ĐTV Điều tra viên

7 KSV Kiểm sát viên

8 NBC Người bào chữa

9 TTHS Tố tụng hình sự

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. HỎI CUNG BỊ CAN CỦA ĐIỀU TRA VIÊN CÓ GHI ÂM

HOẶC GHI HÌNH CÓ ÂM THANH......................................................................6

1.1. Nhận thức khái quát và quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt

Nam về hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm

thanh ......................................................................................................................6

1.1.1. Nhận thức khái quát về hỏi cung bị can của Điếu tra viên có ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh .................................................................................6

1.1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về hỏi cung bị can của Điều tra

viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.........................................................7

1.2. Thực tiễn hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có

âm thanh ..............................................................................................................12

1.2.1. Khái quát tình hình hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc

ghi hình có âm thanh và những hạn chế, vướng mắc.......................................12

1.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn hỏi cung bị

can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh...........................19

1.3. Giải pháp bảo đảm hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh.................................................................................................21

1.3.1. Giải pháp hướng dẫn áp dụng pháp luật ...............................................21

1.3.2. Các giải pháp khác bảo đảm tổ chức hỏi cung bị can của Điều tra viên

có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh ..............................................................23

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................25

CHƯƠNG 2. HỎI CUNG BỊ CAN CỦA ĐIỀU TRA VIÊN VỚI SỰ CÓ MẶT

CỦA NGƯỜI BÀO CHỮA ....................................................................................26

2.1. Nhận thức khái quát và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về hỏi cung

bị can của điều tra viên với sự có mặt của người bào chữa ............................26

2.1.1. Nhận thức khái quát về hỏi cung bị can của điều tra viên với sự có mặt

của người bào chữa..........................................................................................26

2.1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về hỏi cung bị can của Điều tra

viên với sự có mặt của người bào chữa............................................................28

2.2. Thực tiễn hỏi cung bị can của Điều tra viên với sự có mặt người bào

chữa ......................................................................................................................33

2.2.1. Khái quát tình hình hỏi cung bị can của Điều tra viên với sự có mặt của

người bào chữa và những hạn chế, vướng mắc ...............................................33

2.2.2. Nguyên nhân của hạn chế, vướng mắc trong hỏi cung bị can của Điều

tra viên với sự có mặt người bào chữa.............................................................42

2.3. Các biện pháp bảo đảm hỏi cung bị can của điều tra viên với sự có mặt

của người bào chữa.............................................................................................45

2.3.1. Biện pháp hướng dẫn áp dụng pháp luật...............................................45

2.3.2. Biện pháp khác để bảo đảm hỏi cung bị can của Điều tra viên với sự có

mặt của người bào chữa...................................................................................46

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................48

KẾT LUẬN..............................................................................................................49

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong công cuộc xây dựng Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân

dân, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định cải cách tư pháp là mục tiêu, vừa là động

lực, vừa là nhiệm vụ để xây dựng Nhà nước pháp quyền, trong những nhiệm vụ đó

công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm chiếm vị trí trọng yếu, từng bước được

khẳng định trong đời sống xã hội, đặc biệt là sự đóng góp của lượng lực Công an

Nhân dân nói chung và hoạt động của Điều tra viên đã góp phần giữ vững được sự

ổn định tình hình an ninh - chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường an ninh

ổn định, thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, bảo vệ cuộc sống

bình yên của nhân dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, quyền

và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân.

Hiến pháp năm 2013, đã ghi nhận rất nhiều quyền của con người, của công

dân, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, không bị tra tấn, bức

cung nhục hình hay bất cứ một hình thức đối xử nào khác xâm phạm đến thân thể,

sức khỏe, danh dự, nhân phẩm nhằm bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Để phát hiện chính xác và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội,

phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô

tội, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, hạn chế

hiện tượng bức cung, nhục hình, pháp luật tố tụng hình sự quy định khi Điều tra

viên tiến hành hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại Cơ quan điều tra phải

được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, đồng thời cũng quy định hỏi cung bị can

của Điều tra viên với sự có mặt của người bào chữa tham gia nhằm giúp làm sáng tỏ

những tình tiết liên quan đến sự thật của vụ án, chứng cứ được thu thập từ hỏi cung

bị can của Điều tra viên có tính xác thực, khách quan.

Những quy định của pháp luật về hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh còn hạn chế, bất cặp; Điều tra viên còn trường hợp chưa

thực hiện đầy đủ về quyền của Người bào chữa được hỏi khi tham gia hỏi cung bị

can; Biên bản hỏi cung bị can không ghi nội dung câu hỏi của người bào chữa và

câu trả lời của bị can.

Chính vì vậy, Việc lựa chọn nghiên cứu đề tài “Hỏi cung bị can của Điều tra

viên theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam” có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.

Thông qua nghiên cứu đề tài làm rõ quy định của pháp luật về vấn đề này, từ đó có

2

nhận thức và áp dụng pháp luật thống nhất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoàn thiện

các quy định của pháp luật về tố tụng hình sự cho phù hợp yêu cầu của công tác đấu

tranh, phòng chống tội phạm mà thực tiễn đặt ra.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Qua khảo sát thì chủ đề về “hỏi cung bị can của Điều tra viên theo TTHS

Việt Nam” đã được nhiều nhà nghiên cứu bàn luận. Trước hết là công trình nghiên

cứu dưới dạng tài liệu khoa học cơ bản như Giáo trình, Bình luận khoa học về

TTHS và khoa học điều tra hình sự. Những tài liệu này, cung cấp những kiến thức

lý luận cơ bản về TTHS và khoa học điều tra hình sự, trong đó có hỏi cung bị can:

- Nhóm tài liệu khoa học pháp lý cơ bản như sách, giáo trình:

Trường Đại học Luật Hà Nội (2004), Giáo trình Luật Tố tụng hình sự, Nhà

xuất bản Công an nhân dân.

Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh (2019), Giáo trình Luật Tố tụng hình

sự Việt Nam, Võ Thị Kim Oanh chủ biên, Nhà xuất bản Hồng Đức.

Trường Đại học Luật Hà Nội (2001), Giáo trình khoa học điều tra hình sự,

Nhà xuất bản Công an nhân dân.

Nguyễn Ngọc Anh và Phan Trung Hoài (năm 2018), Bình luận khoa học Bộ

luật Tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, Nhà xuất bản Chính trị

quốc gia sự thật.

Các Giáo trình và sách Bình luận khoa học về TTHS trên đã giới thiệu, phân

tích cơ bản các quy định của BLTTHS, trong đó có nhiều nội dung liên quan đến

hỏi cung bị can

Ngoài ra, nội dung các tài liệu này còn tập trung phân tích những điểm mới

của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.

Đây là nguồn tài liệu, tham khảo quý giá, có giá trị cho tác giả khi thực hiện Luận

văn để nghiên cứu thêm những vấn đề về lý luận cũng như thực tiễn “Hỏi cung bị

can của Điều tra viên theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam”

- Nhóm tài liệu khoa học và một số bài viết chuyên sâu gồm các tập chí, Luận

văn Thạc sỹ được công bố liên quan đến đề tài:

- Bài viết về ghi nhận ý kiến PGS.TS Nguyễn Thái Phúc ghi âm, ghi hình khi

hỏi cung sẽ hạn chế bức cung, nhục hình đăng trên chuyên mục pháp luật Báo tiếng

nói Việt Nam (https://vov.vn/phap-luat/tu-van-luat/ghi-am-ghi-hinh-khi-hoi-cung￾se-han-che-buc-cung-nhuc-hinh-459624.vov ngày 16/12/2015).

- Các luận văn Thạc sỹ luật học

3

- Võ Minh Đạt (2018) “Hỏi cung bị can theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam”,

Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh.

- Nguyễn Thành Lợi (2018) “Hỏi cung bị can theo Luật tố tụng hình sự Việt

Nam”, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh;

- Phạm Văn Phúc (2019) “Hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi theo Luật tố

tụng hình sự Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh.

Các công trình nghiên cứu về những vấn đề lý luận chung có liên quan đến

hỏi cung bị can và phân tích đánh giá việc áp dụng các quy định của pháp luật tố

tụng hình sự hiện hành. Tuy nhiên, các công trình này ở những mức độ khác nhau

đề cập đến quy định của pháp luật hỏi cung bị can chủ thể có thẩm quyền hỏi cung,

trình tự thủ tục hỏi cung.

Để phân tích các bất cập, hạn chế liên quan đến nhận thức, pháp lý và thực

tiễn hỏi cung bị can, phổ biến nhất là hỏi cung bị can do Điều tra viên tiến hành, từ

đó đưa ra đề xuất về giải pháp bảo đảm hỏi cung bị can trong tố tụng hình sự, tác

giả chọn đề tài “Hỏi cung bị can của Điều tra viên theo Luật Tố tụng hình sự Việt

Nam” này làm Luận văn thạc sỹ luật học.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự về hỏi

cung bị can và thực tiễn áp dụng có liên quan đến trường hợp hỏi cung bị can của

Điều tra viên với sự có mặt của người bào chữa, từ đó kiến nghị các biện pháp nhằm

nâng cao hiệu quả hỏi cung bị can của Điều tra viên.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Làm rõ một số vấn đề nhận thức khái quát về hỏi cung bị can của Điều tra

viên liên quan đến quy định ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và hỏi cung bị can

với sự có người bào chữa.

- Phân tích đánh giá các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về hỏi cung bị

can của Điều tra viên liên quan đến quy định ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và

hỏi cung bị can với sự có mặt của người bào chữa

- Đánh giá thực trạng hỏi cung bị can của Điều tra viên trong các vụ án hình sự

chủ yếu trên địa bàn tỉnh An Giang và tỉnh Đồng Tháp trong phạm vi nghiên cứu trên.

- Kiến nghị một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hỏi cung bị can bảo

đảm thủ tục ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và hỏi cung bị can với sự có mặt của

người bào chữa.

4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đó là những vấn đề mang tính lý luận, pháp lý và thực tiễn về hỏi cung bị can

của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và hỏi cung bị can với sự có

mặt của người bào chữa theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung: Đề tài chỉ nghiên cứu về hỏi cung bị can của Điều tra viên được

ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; hỏi cung bị can của Điều tra viên với sự có mặt

người bào chữa theo Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, các văn bản dưới luật.

Về địa bàn nghiên cứu, khảo sát: Địa bàn tỉnh An Giang và tỉnh Đồng Tháp.

Về thời gian nghiên cứu, khảo sát: Từ năm 2018 đến năm 2021.

5. Phương pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp luận:

Đề tài nghiên cứu dựa trên phương pháp duy vật biện chứng của chủ nghĩa

Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về

bảo đảm quyền con người trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

5.2. Phương pháp nghiên cứu:

Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết, gồm phương pháp phân tích, phương

pháp so sánh và phương pháp tổng hợp; Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

phương pháp nghiên cứu vụ án.

6. Những đóng góp mới của đề tài

Góp phần nâng cao nhận thức lý luận về hỏi cung bị can của người tiến hành

tố tụng, người tham gia tố tụng theo Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam.

Phát hiện những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế về hỏi

cung bị can Điều tra viên tại tỉnh An Giang và tỉnh Đồng Tháp.

Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hỏi cung bị can của Điều tra viên.

7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

7.1. Ý nghĩa lý luận:

Kết quả nghiên cứu đề tài sẽ góp phần bổ sung lý luận về hỏi cung bị can của

Điều tra viên trong vụ án hình sự.

7.2. Ý nghĩa thực tiễn:

Đề tài được sử dụng làm tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu tham khảo,

giảng dạy và học tập ở các trường đại học luật, tài liệu tham khảo tại thư viện

Trường Đại học luật Thành phố Hồ Chí Minh.

5

Đối với các giải pháp đề xuất trong đề tài này, cơ quan tiến hành tố tụng,

người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng trong các vụ án hình sự có thể tham

khảo và vận dụng trong thực tiễn hoạt động hỏi cung bị can.

Cơ cấu luận văn

Ngoài phần Mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận

văn được chia thành 2 chương, cụ thể như sau:

Chương 1. Hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có

âm thanh

Chương 2. Hỏi cung bị can của Điều tra viên với sự có mặt của người bào chữa

6

CHƯƠNG 1

HỎI CUNG BỊ CAN CỦA ĐIỀU TRA VIÊN

CÓ GHI ÂM HOẶC GHI HÌNH CÓ ÂM THANH

1.1. Nhận thức khái quát và quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt

Nam về hỏi cung bị can của Điều tra viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh

1.1.1. Nhận thức khái quát về hỏi cung bị can của Điếu tra viên có ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh

Theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, bị can là người hoặc

pháp nhân bị khởi tố về hình sự1

. Hỏi cung bị can là biện pháp phát hiện, thu thập

chứng cứ trong tố tụng hình sự, do ĐTV tiến hành bằng cách đặt câu hỏi để bị can

trả lời và ghi nhận lại thông qua việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong biên

bản hỏi cung bị can2

.

Hoạt động hỏi cung bị can của ĐTV có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh là

việc CQĐT và ĐTV sử dụng phương tiện, thiết bị kỹ thuật để ghi lại âm thanh hoặc

hình ảnh có âm thanh trong quá trình hỏi cung bị can;3 bằng phương tiện, thiết bị kỹ

thuật sử dụng để ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, phương tiện, thiết bị ghi âm

thanh hoặc ghi hình có âm thanh gồm: Thiết bị thu hình ảnh, âm thanh, đầu ghi

hình, máy chủ, các phương tiện thiết bị kỹ thuật khác sử dụng để ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh theo quy định4

.

Hỏi cung bị can có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong hoạt động hỏi

cung bị can của ĐTV được tiến hành nơi có điều kiện ghi âm hoặc ghi hình có âm

thanh là bắt buộc tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở CQĐT, cơ quan được giao

nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Việc quy định này, có ý nghĩa rất

quan trọng không chỉ bảo đảm quyền con người, quyền của bị can mà còn tăng

cường giám sát hoạt động TTHS, hoạt động hỏi cung bị can của ĐTV được thận

trọng hơn, khách quan, không lạm quyền của những người tiến hành tố tụng.

Hoạt động hỏi cung bị can của ĐTV có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh là

hoạt động thu thập chứng cứ của vụ án, giúp các cơ quan tiến hành tố tụng chứng

minh hành vi phạm tội, xác định sự thật khách quan của vụ án. Hơn nữa, việc ghi

âm hoặc ghi hình có âm thanh là căn cứ để cho những người tiến hành tố tụng

1 Quy định tại điểm a khoản 2 Điều 60 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

2 Nguyễn Ngọc Anh, Phan Trung Hoài (2018), Bình luận khoa học Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, nhà xuất

bản Chính trị quốc gia sự thật

3 Quy định tại khoản 1 Điều 2 (Thông tư liên tịch số 03/2018)

4 Quy định tại khoản 2 Điều 2 (Thông tư liên tịch số 03/2018)

7

không bị ghi ngờ trong quá trình hỏi cung, có bức cung, dùng nhục hình…Hỏi cung

bị can ở giai đoạn điều tra, thường thu thập được những thông tin ban đầu rất quan

trọng làm cơ sở mở rộng điều tra vụ án.

Với những cách tiếp cận vấn đề như trên, có thể hiểu: Hỏi cung bị can có ghi

âm hoặc ghi hình có âm thanh là thủ tục hỏi cung được quy định trong pháp luật

TTHS, theo đó việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh được thực hiện nhằm bảo

đảm tính khách quan, trung thực của hoạt động hỏi cung bị can, đồng thời phòng

ngừa hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình hỏi cung bị can.

1.1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về hỏi cung bị can của Điều tra

viên có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh

Khoản 1 Điều 183 BLTTHS năm 2015 quy định “…việc hỏi cung bị can do

Điều tra viên tiến hành ngay sau khi có quyết định khởi tố bị can…”. Hỏi cung bị

can là một trong những nhiệm vụ của ĐTV trong giai đoạn điều tra, ngoài việc tuân

thủ các quy định của pháp luật TTHS trong quá trình điều tra vụ án, ĐTV còn có

kiến thức xã hội, am hiểu tâm lý tội phạm, có trình độ nghiệp vụ.

Để hoạt động hỏi cung bị can được khách quan, bảo đảm quyền lợi hợp pháp

của bị can, khoản 6 Điều 183 BLTTHS năm 2015 quy định: “Việc hỏi cung bị can

tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến

hành một số hoạt động điều tra phải được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Việc

hỏi cung bị can tại địa điểm khác được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu

cầu của bị can hoặc của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng”.

BLTTHS năm 2015 quy định các biện pháp bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp

của bị can, nhưng chưa quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh. Do đó, Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC￾TANDTC-BQP ngày 01/02/2018 của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao,

Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện

ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; Bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình

có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử (Ghi tắt Thông tư liên tịch số

03/2018) đã được ban hành và cụ thể hóa việc hỏi cung bị can có ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh.

Việc bảo đảm tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố

tụng được quy định trong BLTTHS năm 2015, khi tiến hành hỏi cung bị can có ghi

âm hoặc ghi hình có âm thanh, ĐTV phải bảo đảm quyền của bị can theo quy định

của pháp luật TTHS, như: tại điểm e khoản 2 Điều 60 BLTTHS năm 2015 quy định

8

bị can trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có

thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá. Tại điểm g khoản 2 Điều 60

BLTTHS năm 2015 quy định đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố

tụng. Tại điểm i khoản 2 Điều 60 BLTTHS năm 2015 quy định đọc, ghi chép bản

sao tài liệu hoặc tài liệu bị số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội. Tại điểm k

khoản 2 Điều 60 BLTTHS năm 2015 quy định khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng

của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Quá trình tiến hành hỏi cung bị can phải đảm bảo nguyên tắc tuyệt đối khách

quan, thận trọng, nguyên tắc pháp chế, nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đầy đủ,

bí mật thông tin. Pháp luật cũng nghiêm cấm người có thẩm quyền sử dụng các hình

thức mớm cung, dụ cung, bức cung hoặc nhục hình, các hành vi này có thể dẫn tới

hậu quả xấu, bất lợi cho bị can.

Để cụ thể hóa những quy định của pháp luật TTHS, Thông tư liên tịch số

03/2018 đã quy định một cách chi tiết về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh việc hỏi cung bị can của ĐTV như:

Việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh phải bảo đảm tính khách quan, minh

bạch, nguyên vẹn của dữ liệu ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Dữ liệu ghi âm hoặc

ghi hình có âm thanh là một bộ phận của hồ sơ vụ án hình sự được sử dụng, bảo quản,

lưu trữ theo quy định của pháp luật về sử dụng, bảo quản và lưu trữ hồ sơ vụ án hình

sự5

. Việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ, kết quả ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra phải tuân thủ các quy định của

BLTTHS và theo đúng trình tự, thủ tục hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 03/2018.

Khi ĐTV tiến hành hoạt động hỏi cung bị can có ghi âm hoặc ghi hình có âm

thanh tại cơ sở giam giữ, trụ sở CQĐT phải là phòng chuyên dụng bảo đảm đủ điều

kiện về diện tích, ánh sáng, an toàn và được trang bị phương tiện, thiết bị kỹ thuật

sử dụng để ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh đạt chất lượng về âm thanh và hình

ảnh6

. Đồng thời, phải có cán bộ chuyên môn là cán bộ thuộc CQĐT có trình độ

chuyên môn kỹ thuật và sử dụng thành thạo các phương tiện, thiết bị kỹ thuật ghi

âm hoặc ghi hình có âm thanh, có trách nhiệm trong việc quản lý hệ thống phương

tiện, thiết bị kỹ thuật sử dụng để ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và bảo quản, lưu

trữ kết quả dữ liệu ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh7

.

5 Quy định tại khoản 1 Điều 3 (Thông tư liên tịch số 03/2018).

6 Quy định tại khoản 4 Điều 2 (Thông tư liên tịch số 03/2018)

7 Quy định tại khoản 5 Điều 2 (Thông tư liên tịch số 03/2018)

9

Trường hợp hỏi cung bị can tại địa điểm khác thì ĐTV phải đăng ký với Bộ

phận phụ trách kỹ thuật để được hỗ trợ thực hiện các hoạt động ghi âm hoặc ghi

hình có âm thanh và bố trí cán bộ chuyên môn đi cùng; liên hệ với cơ quan, tổ chức

hữu quan để được bố trí phòng làm việc, đảm bảo điều kiện về âm thanh, ánh sáng,

không gian theo quy định. ĐTV phải phối hợp với cán bộ kỹ thuật khảo sát trước để

bố trí thiết bị, vị trí ngồi của người hỏi cung, bị can và những người khác. Trích

xuất hoặc triệu tập bị can, ĐTV làm thủ tục trích xuất bị can bị tạm giam hoặc triệu

tập bị can tại ngoại; không được đưa bị can tại ngoại vào hỏi cung ở cơ sở giam giữ,

trừ trường hợp đối chất với bị can đang bị tạm giam; thông báo cho bị can biết về

việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, việc thông báo phải ghi vào biên bản sau đó

tiến hành làm việc. Trường hợp không bố trí được thiết bị ghi âm hoặc ghi hình có

âm thanh thì không được tiến hành hỏi cung.

Quyết định lựa chọn hình thức ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, thành phần

tham gia thực hiện việc ghi âm, ghi hình, đối tượng ghi âm ghi hình, việc bố trí chỗ

ngồi của ĐTV, bị can, KSV (nếu có), NBC (nếu có), cán bộ kỹ thuật theo quy định.

Việc chuẩn bị trang thiết bị phương tiện có đủ điều kiện ghi âm hoặc ghi hình có âm

thanh hay không?, kiểm tra hoạt động của Camera, micro và các điều kiện kỹ thuật

khác để đảm bảo việc thu nhận tín hiệu đạt hiệu quả tốt nhất.

Việc xây dựng kế hoạch hỏi cung bị can, trước khi tiến hành các hoạt động

hỏi cung bị can thì ĐTV được phân công điều tra vụ án phải xây dựng kế hoạch hỏi

cung có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, trình lãnh đạo có thẩm quyền phê duyệt,

nội dung kế hoạch phải đề xuất nêu rõ: địa điểm hỏi cung; thời gian hỏi cung; lựa

chọn hình thức ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh (cố định hoặc cơ động).

Thực hiện thông báo khi tiến hành hỏi cung bị can, ĐTV thông báo kế hoạch

hỏi cung cho KSV về việc hỏi cung bị can có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh

theo Điều 183 BLTTHS năm 2015. Nếu vụ án có NBC thì thông báo cho NBC biết

về việc tiến hành hỏi cung bị can, thông báo phải đầy đủ thông tin về thời gian bắt

đầu tiến hành hỏi cung bị can, địa điểm tiến hành hỏi cung bị can. Trường hợp NBC

tham gia buổi hỏi cung bị can thì hỗ trợ tạo điều kiện cho NBC thực hiện quyền bào

chữa theo quy định của pháp luật.

Về đăng ký địa điểm hỏi cung bị can, ĐTV đăng ký với cơ sở giam giữ hoặc

cơ quan có thẩm quyền điều tra để được bố trí phòng chuyên dụng, ĐTV phải đăng

ký với cán bộ chuyên môn kỹ thuật để được hướng dẫn về quy trình, thao tác kỹ

thuật thực hiện việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và trực tiếp thực hiện các