Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Phạm Thị Phương Anh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

……………………

PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH

HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

QUÂN ĐỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

……………………

PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH

HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

QUÂN ĐỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH, NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 60.31.12

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: NGND.; GVCC.; TS. NGUYỄN VĂN HÀ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận văn có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của mình,

cụ thể:

Tôi tên là: Phạm Thị Phƣơng Anh

Sinh ngày 23 tháng 10 năm 1987 – Tại: Thành Phố Hồ Chí Minh

Quê quán: Nghệ An

Hiện công tác tại: Ngân hàng Thƣơng Mai Cổ Phần Quân Đội – Chi nhánh Gia

Định – PGD Lê Văn Sỹ; Địa chỉ: số 67 đƣờng Lê Văn Sỹ, phƣờng 13, Quận Phú

Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh.

Là học viên cao học khóa 12 của Trƣờng Đại Học Ngân hàng TP.HCM

Mã số học viên: 020112100045

Cam đoan đề tài: “Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thƣơng

mại Cổ phần Quân Đội”

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: NGND.; GVCC.; TS. Nguyễn Văn Hà

Luận văn đƣợc thực hiện tại Trƣờng Đại học Ngân hàng TP.HCM

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính

độc lập riêng, không sao chép bất cứ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố toàn bộ nội

dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn đƣợc chú thích

rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP.HCM ngày 14 tháng 10 năm 2013

Tác giả

Phạm Thị Phƣơng Anh

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

TMCP Thƣơng mại cổ phần

XNK Xuất nhập khẩu

MB Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Quân Đội

CIC Trung tâm thông tin tín dụng Ngân hàng Nhà nƣớc

TTR Telegraphic Transfer – Phƣơng thức thanh toán chuyển tiền

L/C Letter of credit - Phƣơng thức tín dụng chứng từ.

TTQT Thanh toán quốc tế.

NHQĐ Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Quân Đội

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

BẢNG BIỂU Trang

Bảng 2.1: Dƣ nợ cho vay, nguồn vốn huy động và tỷ trọng của MB qua các năm........42

Bảng 2.2: Cơ cấu thu nhập năm 2011, 2012 ở MB.........................................................44

Bảng 2.3.: ROE, ROA của MB qua các năm..................................................................45

Bảng 2.4: Kim ngạch các phƣơng thức thanh toán quốc tế tại MB................................51

Bảng 2.5: Tỷ trọng cho vay XNK trong tổng dƣ nợ cho vay .........................................54

Bảng 2.6: Biến động doanh số thanh toán L/C ...............................................................59

Bảng 2.7: Doanh số cho vay bằng chiết khấu hối phiếu.................................................63

Bảng 2.8: Dƣ nợ bảo lãnh thanh toán xuất nhập khẩu ....................................................65

Biểu đồ 2.1: Tổng tài sản một số ngân hàng thƣơng mại năm 2012...............................40

Biểu đồ 2.2: Vốn chủ sở hữu một số ngân hàng thƣơng mại năm 2012.........................41

Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ dƣ nợ cho vay và nguồn vốn huy động của MB qua các năm..........42

Biểu đồ 2.4: So sánh tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng năm 2012 ....................................43

Biểu đồ 2.5: Tỷ trọng cho vay XNK trong tổng dƣ nợ cho vay .....................................55

MỤC LỤC

Trang

CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU .................... 1

1.1. TỔNG QUAN VỀ NGHIỆP VỤ TÀI TRỢ XNK CỦA CÁC NHTM .................. 1

1.1.1. Nghiệp vụ tài trợ xuất khẩu của NHTM ................................................................. 1

1.1.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 1

1.1.1.2. Các loại hình tài trợ xuất khẩu........................................................................... 1

1.1.2. Nghiệp vụ tài trợ nhập khẩu của NHTM ................................................................ 7

1.1.2.1. Khái niệm .......................................................................................................... 7

1.1.2.2. Các loại hình tài trợ nhập khẩu.......................................................................... 7

1.1.3. Các hình thức tài trợ xuất nhập khẩu khác của Ngân hàng................................... 11

1.1.3.1. Factoring (tín dụng bao thanh toán) ................................................................ 12

1.1.3.2. Forfeiting ......................................................................................................... 13

1.1.3.3. Banker’s acceptance ........................................................................................ 13

1.2. VAI TRÒ CỦA HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU....................... 14

1.2.1. Đối với ngân hàng................................................................................................. 14

1.2.2. Đối với doanh nghiệp............................................................................................ 15

1.2.3. Đối với nền kinh tế................................................................................................ 17

1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG XNK CỦA NHTM ........ 17

1.3.1. Chủ trƣơng, chính sách phát triển, kinh tế xã hội của nhà nƣớc........................... 18

1.3.2. Môi trƣờng kinh tế, chính trị xã hội trong và ngoài nƣớc..................................... 17

1.3.3. Khả năng ý thức thanh toán của các doanh nghiệp XNK..................................... 19

1.3.4. Các yếu tố nội tại của các NHTM......................................................................... 20

1.3.4.1. Năng lực cho vay của các NHTM ................................................................... 20

1.3.4.2. Trình độ kinh doanh, khả năng quản lý và trình độ chuyên môn của nhân

viên ngân hàng................................................................................................. 20

1.3.4.3. Cở sở hạ tầng, trình độ kỹ thuật công nghệ..................................................... 21

1.4. NỘI DUNG VÀ CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ

XUẤT NHẬP KHẨU ........................................................................................... 21

1.4.1. Đối tƣợng đƣợc tài trợ xuất nhập khẩu ................................................................. 21

1.4.2. Điều kiện đƣợc tài trợ vốn .................................................................................... 21

1.4.3. Phạm vi tài trợ vốn................................................................................................ 22

1.4.4. Qui trình thực hiện tài trợ ..................................................................................... 22

1.4.4.1. Thủ tục tài trợ .................................................................................................. 22

1.4.4.2. Thẩm định hồ sơ .............................................................................................. 23

1.4.4.3. Lập tờ trình ...................................................................................................... 28

1.4.4.4. Phát tiền vay .................................................................................................... 28

1.4.4.5. Kiểm tra và xử lý nợ vay................................................................................. 28

1.4.4.6. Tính lãi – thu lãi – thu nợ - gia hạn nợ ............................................................ 29

1.4.4.7. Thanh lý hợp đồng tín dụng ............................................................................ 29

1.5. NHỮNG RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XNK................................ 29

1.5.1. Rủi ro từ phía nhà xuất khẩu................................................................................. 30

1.5.2. Rủi ro từ phía nhà nhập khẩu ................................................................................ 30

1.5.3. Rủi ro từ phía ngân hàng....................................................................................... 31

1.5.3.1. Rủi ro từ quy trình cấp tín dụng của Ngân hàng ............................................. 31

1.5.3.2. Rủi ro tác nghiệp của nhân viên ngân hàng..................................................... 31

1.5.3.3. Rủi ro tiềm ẩn từ phƣơng thức thanh toán....................................................... 31

1.6. HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TỪ MỘT SỐ NGÂN HÀNG

TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO CÁC NHTM VIỆT

NAM ..................................................................................................................... 32

1.6.1. Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của một số ngân hàng trên thế giới ................. 32

1.6.1.1. Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng Thái Lan ...................... 33

1.6.1.2. Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng Trung Quốc ................. 34

1.6.1.3. Hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng Mỹ ............................... 35

1.6.2. Bài học kinh nghiêm cho các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam .......................... 37

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................................. 38

CHƢƠNG 2: TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI

NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI............................................................................... 39

2.1. VÀI NÉT SƠ LƢỢC VỀ NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ................................ 39

2.1.1. Giới thiệu sơ lƣợc về Ngân hàng TMCP Quân Đội............................................... 39

2.1.1.1. Tổng quan............................................................................................................ 39

2.1.1.2. Tỷ lệ dƣ nợ cho vay và nguồn vốn huy động...................................................... 41

2.1.1.3. Về chất lƣợng tín dụng........................................................................................ 43

2.1.1.4. Về lợi nhuận và thu nhập .................................................................................... 44

2.1.2. Các sản phẩm tín dụng dành cho khách hàng doanh nghiệp ................................. 45

2.1.2.1. Bao thanh toán..................................................................................................... 45

2.1.2.2. Cho vay trung và dài hạn .................................................................................... 46

2.1.2.3. Cho vay ngắn hạn................................................................................................ 46

2.1.2.4. Tài trợ thƣơng mại xuất nhập khẩu..................................................................... 47

2.2. HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP

QUÂN ĐỘI ...................................................................................................................... 49

2.2.1. Đặc điểm hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu ở Ngân hàng TMCP Quân Đội......... 49

2.2.1.1. Mục đích.............................................................................................................. 49

2.2.1.2. Đặc điểm của hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu ở MB ....................................... 50

2.2.2. Tình hình triển khai hoạt động tài trợ xuất khẩu ở MB trong thời gian qua.......... 52

2.2.2.1. Định hƣớng khách hàng ...................................................................................... 52

2.2.2.2. Thực trạng hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu ở MB............................................ 53

2.2.3. Đánh giá thực trạng hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại Ngân hàng TMCP Quân

Đội.................................................................................................................................... 66

2.2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ...................................................................................... 66

2.2.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân ảnh hƣởng đến hoạt động tài trợ XNK .............. 69

KỂT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................................. 77

CHƢƠNG 3: NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO HIỆU

QUẢ HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG TMCP

QUÂN ĐỘI ..................................................................................................................... 78

3.1. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .............................................................................................. 78

3.1.1. Kiến nghị với Chính phủ........................................................................................ 78

3.1.1.1. Hoàn thiện hệ thống thông tin thị trƣờng............................................................ 78

3.1.1.2. Trách nhiệm của các cơ quan thƣơng mại Việt Nam ở nƣớc ngoài ................... 78

3.1.1.3. Tăng cƣờng biện pháp quản lý Nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp.................. 79

3.1.1.4. Đảm bảo môi trƣờng chính trị, kinh tế ổn định................................................... 79

3.1.1.5. Tạo môi trƣờng kinh doanh ổn định, bình đẳng cho hoạt động ngân hàng ........ 80

3.1.1.6. Huy động nguồn vốn quốc tế phục vụ cho hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu .... 80

3.1.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nƣớc ...................................................................... 81

3.1.2.1. Ban hành thông tƣ, quy định định hƣớng, hƣớng dẫn cụ thể.............................. 81

3.1.2.2. Đẩy nhanh tiến độ hiện đại hóa hệ thống ngân hàng .......................................... 82

3.1.2.3. Nâng cao hiệu quả hoạt dộng của trung tâm thông tin tín dụng Ngân hàng Nhà

nƣớc (CIC) ....................................................................................................................... 82

3.2. GIẢI PHÁP ĐỂ HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN

HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ĐẠT KẾT QUẢ.................................................................. 83

3.2.1. Giải pháp về vốn .................................................................................................... 83

3.2.1.1. Chính sách lãi suất tiền gửi linh hoạt.................................................................. 83

3.2.1.2. Mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt........................................................... 84

3.2.1.3. Phát hành kỳ phiếu và trái phiếu......................................................................... 84

3.2.1.4. Phát hành trái phiếu dài hạn................................................................................ 85

3.2.1.5. Phát hành cổ phiếu .............................................................................................. 86

3.2.2. Đa dạng hóa các loại hình tài trợ xuất nhập khẩu.................................................. 86

3.2.2.1. Triển khai hình thức tín dụng thuê mua.............................................................. 87

3.2.2.2. Mở L/C trong nƣớc ............................................................................................. 87

3.2.2.3. Mở rộng nghiệp vụ bảo lãnh ............................................................................... 88

3.2.2.4. Mở rộng nghiệp vụ chiết khấu chứng từ............................................................. 88

3.2.2.5. Triển khai nghiệp vụ bao thanh toán (Factoring)................................................ 88

3.2.2.6. Cùng các ngân hàng khác tìm kiếm và đồng tài trợ cho các dự án lớn .............. 89

3.2.3. Giải pháp tăng cƣờng hoạt động kinh doanh đối ngoại ......................................... 89

3.2.4. Giải pháp xây dựng các chiến lƣợc kinh doanh..................................................... 90

3.2.4.1. Chiến lƣợc khách hàng........................................................................................ 90

3.2.4.2. Chiến lƣợc ngành hàng ....................................................................................... 91

3.2.4.3. Chiến lƣợc thị trƣờng và thị phần ....................................................................... 91

3.2.5. Giải pháp hoàn thiện và nâng cao chất lƣợng cán bộ tín dụng .............................. 91

3.2.5.1. Kỹ năng bán hàng................................................................................................ 92

3.2.5.2. Kỹ năng quan sát, tìm hiểu điều tra .................................................................... 92

3.2.5.3. Kỹ năng phân tích ............................................................................................... 92

3.2.5.4. Kỹ năng tổng hợp................................................................................................ 92

3.2.5.5. Kỹ năng viết ........................................................................................................ 93

3.2.5.6. Kỹ năng đàm phán với khách hàng..................................................................... 93

3.2.5.7. Kỹ năng đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng............................................. 93

3.2.6. Nâng cao chất lƣợng thẩm định và đánh giá phƣơng án kinh doanh..................... 93

3.2.7. Thực hiện tốt công tác đảm bảo tiền vay ............................................................... 95

3.2.8. Tăng cƣờng có hiệu lực công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ ................................ 96

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................................. 97