Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)

HäC VIÖN CHÝNH TRÞ - hµnh chÝnh QUèC GIA

Hå CHÝ MINH

B¸o c¸o tæng kÕt

§Ò TµI KHOA HäC CÊP Bé 2008

M∙ sè: B08 - 06

Hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh

h−íng x· héi chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn

ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña Tæ chøc

Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO)

C¬ quan chñ tr×: ViÖn Kinh tÕ chÝnh trÞ häc

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. NguyÔn V¨n HËu

Th− ký ®Ò tµi: TS. NguyÔn ThÞ Nh− Hµ

7246

26/3/2009

HÀ NỘI - 2008

1

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

§¹i héi X §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam chØ râ “TiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ

kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN” vµ “§Ó hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ

tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, ®iÒu cÇn thiÕt tr−íc hÕt lµ n¾m v÷ng ®Þnh h−íng

XHCN trong nÒn KTTT ë n−íc ta”

1

Sau 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, nhÊt lµ trong kho¶ng thêi gian

ViÖt Nam chuÈn bÞ vµ sau khi gia nhËp WTO, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng (KTTT)

®Þnh h−íng XHCN ®· tõng b−íc ®−îc x©y dùng vµ ph¸t huy t¸c dông, lµm cho

nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ héi nhËp ngµy cµng s©u réng vµo

nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nhµ n−íc ®· ban hµnh míi vµ söa ®æi hµng lo¹t bé luËt vµ

c¸c v¨n b¶n d−íi luËt kh¸c nh»m h−íng vµo viÖc ®¶m b¶o c¸c quyÒn tµi s¶n;

quyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp; ®¶m b¶o cho gi¸ c¶ chñ yÕu do thÞ tr−êng

®Þnh ®o¹t; lÊy c¸c tÝn hiÖu thÞ tr−êng lµm c¨n cø quan träng ®Ó ph©n bæ c¸c

nguån lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh; ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ; khuyÕn khÝch c¸c nhµ kinh doanh t×m kiÕm lîi nhuËn hîp ph¸p…

Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng hÕt søc to lín trong c«ng cuéc

®æi míi kinh tÕ, vÉn cßn béc lé nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn ®−îc kh¶o s¸t,

nghiªn cøu cã tÝnh hÖ thèng, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ thÓ chÕ kinh tÕ, khi

nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi thay ®æi vµ khi n−íc ta ®· lµ thµnh viªn cña Tæ

chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). §iÒu ®ã ®ßi hái thÓ chÕ kinh tÕ còng ph¶i

®−îc ®iÒu chØnh cho phï hîp. H¬n n÷a, nÒn KTTT ë n−íc ta chØ míi b−íc ®Çu

®−îc h×nh thµnh, nªn thÓ chÕ KTTT ë n−íc ta còng ch−a thÓ ®−îc coi lµ hoµn

chØnh. C¸c quy ®Þnh trong luËt ph¸p, c¸c v¨n b¶n d−íi luËt cßn cã nhiÒu chç m©u

thuÉn, ch−a nhÊt qu¸n víi nhau, g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn, lµm gi¶m

®¸ng kÓ hiÖu lùc cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ cßn cã nhiÒu ®iÓm ch−a

phï hîp víi c¸c cam kÕt gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Trong ®iÒu kiÖn ®ã,

“Hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa trong

®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi

(WTO)” lµ mét ®Ò tµi cÇn thiÕt c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn hiÖn nay.

1

§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X, Nxb CTQG, H., 2006, tr.25

2

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

VÒ thÓ chÕ, thÓ chÕ kinh tÕ vµ thÓ chÕ KTTT, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh

khoa häc trong vµ ngoµi n−íc nghiªn cøu.

ë n−íc ngoµi cã nhiÒu t¸c gi¶ næi tiÕng nghiªn cøu vÒ thÓ chÕ vµ thÓ

chÕ kinh tÕ nh− Thortein Veblen (1994), Schmid (1972), North (1990-1991-

1997), Sokoloff (2001)… GÇn ®©y h¬n cßn cã mét sè t¸c gi¶ n−íc ngoµi

kh¸c còng nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy nh−:

- GS.TS. E.Iaxin (2006) víi t¸c phÈm: “Nhµ n−íc vµ kinh tÕ trong thêi

kú hiÖn ®¹i ho¸”, t¹p chÝ “Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ”, M¸t-xc¬-va, sè 4. Trong t¸c

phÈm nµy t¸c gi¶ ®· tr×nh bµy nh÷ng lý thuyÕt vÒ vai trß kinh tÕ cña nhµ

n−íc trong nÒn KTTT hiÖn ®¹i vµ kh¼ng ®Þnh nhµ n−íc lu«n tån t¹i trong

kinh tÕ, trõ nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa tù do, cßn kh«ng ai phñ nhËn vai trß

kinh tÕ cña nhµ n−íc.

- GS.TS.A.Popov (2005) trong t¸c phÈm “C¸c ph−¬ng ph¸p kÕ ho¹ch

vµ thÞ tr−êng: ®iÒu kiÖn kÕt hîp”, T¹p chÝ “Nhµ kinh tÕ”, M¸t-xc¬-va, sè

10/2005, ®· nªu lªn mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÓ chÕ KTTT, thÓ hiÖn trong

viÖc kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr−êng. Theo t¸c gi¶ th× thÓ chÕ kinh tÕ chØ ra

viÖc nhµ n−íc ®iÒu tiÕt kinh tÕ ë mét møc ®é nµo ®ã ®Ó sö dông hîp lý c¸c

nguån lùc h¹n chÕ nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, cã

hiÖu qu¶.

VÒ thÓ chÕ KTTT ë Trung Quèc cã t¸c phÈm “ThÓ chÕ KTTT XHCN

cã ®Æc tr−ng Trung Quèc” do trung t©m KHXH vµ nh©n v¨n quèc gia Trung

t©m nghiªn cøu Trung Quèc biªn so¹n, Nxb KHXH Ên hµnh n¨m 2002.

Trong t¸c phÈm nµy c¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch qu¸ tr×nh x¸c lËp lý luËn thÓ chÕ

KTTT XHCN ë Trung Quèc. §¹i héi XIV (th¸ng 10-1992) cña §¶ng CSTQ

®· kh¼ng ®Þnh “Môc tiªu cña c¶i c¸ch thÓ chÕ ë Trung Quèc lµ x©y dùng thÓ

chÕ KTTT XHCN ë Trung Quèc” vµ chØ râ, ph¶i thùc hiÖn c¶i c¸ch thÓ chÕ

kinh tÕ cò, x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ míi - thÓ chÕ KTTT XHCN, “ lµm cho

thÞ tr−êng ph¸t huy t¸c dông c¬ b¶n trong ph©n phèi c¸c nguån lùc d−íi sù

®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n−íc”.

Ngoµi ra cßn cã nhiÒu t¸c phÈm kh¸c nghiªn cøu kinh nghiÖm cña

Trung Quèc trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT nh− “Kinh

3

nghiÖm vÒ c¶i c¸ch tµi chÝnh ë Trung Quèc” do GS. TS.Tr−¬ng Méc L©m vµ

L−u Nguyªn Kh¸nh biªn so¹n, Nxb Tµi chÝnh, H.1997 Ên hµnh; Phan

Trung: “Sù hç trî cña nhµ n−íc ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ë Trung

Quèc”, t¹p chÝ “Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ”, M¸t-xc¬-va, 2002-sè 7…

VÒ thÓ chÕ KTTT ë ViÖt Nam, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh, nhiÒu nhµ khoa

häc nghiªn cøu nh−:

- “TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë

ViÖt Nam” do TS. §inh V¨n ¢n vµ Vâ TrÝ Thµnh ®ång chñ biªn, Nxb Khoa

häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi, n¨m 2006. T¸c phÈm ®· tæng hîp, giíi thiÖu nh÷ng

vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ, kinh nghiÖm x©y dùng vµ hoµn

thiÖn thÓ chÕ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− ë Mü, §øc, NhËt B¶n; ë c¸c n−íc §«ng

¢u, bao gåm c¶ c¸c n−íc thuéc Liªn X« tr−íc ®©y ®ang chuyÓn ®æi sang

KTTT; ë c¸c n−íc §«ng ¸ sau khñng ho¶ng 1997-1998 vµ ë c¸c n−íc ®ang

ph¸t triÓn, c¸c nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi sang KTTT ë ch©u ¸ nh− Trung

Quèc vµ ViÖt Nam vÒ c¸c lÜnh vùc: c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u; ph¸t triÓn ®ång bé

c¸c lo¹i thÞ tr−êng; c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n−íc, ph¸t triÓn c¸c doanh

nghiÖp phi nhµ n−íc; c¶i c¸ch thÓ chÕ tµi chÝnh; c¶i c¸ch thÓ chÕ tiÒn tÖ; c¶i

c¸ch thÓ chÕ th−¬ng m¹i; c¶i c¸ch thÓ chÕ ph©n phèi; c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh

trÞ; c¶i c¸ch bé m¸y chÝnh phñ; x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn; c¶i c¸ch thÓ

chÕ x· héi nh− c¸c tæ chøc x· héi vµ x· héi d©n sù.

- T¸c phÈm “20 n¨m ®æi míi vµ h×nh thµnh thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng

XHCN”, Nxb CTQG Ên hµnh n¨m 2005, do PGS. TS. NguyÔn Cóc chñ biªn.

Trong t¸c phÈm nµy c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬

b¶n, mét sè quan niÖm vÒ thÓ chÕ vµ thÓ chÕ kinh tÕ, tr×nh bµy quan ®iÓm ®æi

míi nhËn thøc lý luËn vÒ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ

tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam; ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®æi míi thÓ chÕ

KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta, bao gåm c¸c vÊn ®Ò ®æi míi hÖ thèng

chÝnh trÞ; ®æi míi lý luËn vÒ së h÷u vµ t¸i c¬ cÊu doanh nghiÖp; héi nhËp vµ

n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

- PGS.TS. NguyÔn Cóc vµ PGS.TS. Kim V¨n ChÝnh (2006) ®ång chñ

biªn t¸c phÈm: “Së h÷u nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc trong nÒn KTTT

4

®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam”, Nxb Lý luËn ChÝnh trÞ, Hµ Néi Ên hµnh. Néi

dung chñ yÕu cña t¸c phÈm ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ së h÷u

vµ së h÷u nhµ n−íc nh− b¶n chÊt vµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña së h÷u, ®Æc ®iÓm

cña së h÷u nhµ n−íc; vai trß cña së h÷u nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc.

- GS.TSKH. L−¬ng Xu©n Quú (2006) chñ biªn t¸c phÈm: “Qu¶n lý nhµ

n−íc trong nÒn KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam”, do Nxb LLCT, Hµ

Néi Ên hµnh. Trong t¸c phÈm, c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò cã liªn

quan ®Õn hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT: hÖ thèng ho¸ c¸c lý thuyÕt c¬ b¶n vµ

nh÷ng kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ vai trß kinh tÕ cña nhµ n−íc trong nÒn KTTT

vµ nhÊn m¹nh vai trß kinh tÕ cña nhµ n−íc trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

- “Kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2005 tr−íc ng−ìng cöa cña Tæ chøc Th−¬ng

m¹i ThÕ giíi”, Nxb §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, H., 2006, do GS.TS. NguyÔn

V¨n Th−êng vµ GS.TS. NguyÔn KÕ TuÊn lµm ®ång chñ biªn. Néi dung chñ

yÕu cña t¸c phÈm lµ tr×nh bµy tæng quan vÒ Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi;

ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi, lîi Ých vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam khi gia nhËp Tæ

chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi; nghiªn cøu, kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong

®µm ph¸n gia nhËp WTO vµ nh÷ng n¨m ®Çu sau khi gia nhËp WTO; ph©n tÝch,

®¸nh gi¸ kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2005 theo nh÷ng yªu cÇu tham gia vµo WTO,

qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam n¨m 2005; nªu lªn mét sè

khuyÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cÊp thiÕt cÇn thùc hiÖn theo yªu cÇu gia nhËp WTO

nh− tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ bæ sung ph¸p luËt, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, n©ng cao

n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

- “V¨n kiÖn gia nhËp WTO cña ViÖt Nam” do luËt gia Hoµng Anh s−u

tÇm vµ hÖ thèng ho¸, Nxb Lao ®éng-X· héi, H.,11-2006. Trong v¨n kiÖn ®·

in toµn v¨n B¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO, BiÓu cam

kÕt vÒ hµng ho¸, BiÓu cam kÕt vÒ dÞch vô cña ViÖt Nam trong WTO. Trong

b¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c vÒ viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO cã sù rµ so¸t c¸c

chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam cïng víi c¸c ®iÒu kho¶n dù

kiÕn cña b¶n dù th¶o NghÞ ®Þnh th− gia nhËp WTO. C¸c quan ®iÓm cña c¸c

thµnh viªn Ban c«ng t¸c cña WTO vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau cña chÕ ®é

5

th−¬ng m¹i ViÖt Nam vµ c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn gia nhËp WTO cña ViÖt

Nam ®· ®−îc tãm l−îc trong b¶n B¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c nµy.

- GÇn ®©y nhÊt cã ®Ò tµi khoa häc cÊp Bé “ThÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng

XHCN: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn” do Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia

Hå ChÝ Minh qu¶n lý, GS.TS.Chu V¨n CÊp lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi, ®· ®−îc

nghiÖm thu cuèi n¨m 2006… C«ng tr×nh khoa häc nµy ®· ph©n tÝch mét c¸ch

cã hÖ thèng c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÓ chÕ vµ thÓ chÕ kinh tÕ, thÓ chÕ KTTT

®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam; ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng h×nh thµnh thÓ chÕ

KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta (nhÊt lµ tõ §¹i héi IX cña §¶ng ®Õn

nay), nªu nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn, ®Ò xuÊt c¸c

ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë

ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010.

Ngoµi ra cßn cã nhiÒu t¸c phÈm kh¸c cã liªn quan ®Õn thÓ chÕ kinh tÕ

nh− “ThÓ chÕ nhµ n−íc ®èi víi mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë n−íc ta hiÖn

nay”, Nxb CTQG, H., 2003, do PGS.TS. NguyÔn Cóc lµm chñ biªn; “Mét sè

gi¶i ph¸p hoµn thiÖn thÓ chÕ tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh

nghiÖp nhµ n−íc”, ®Ò tµi khoa häc cÊp bé do Häc viÖn khu vùc I, Häc viÖn

CTQG HCM chñ tr×, PGS. TS. NguyÔn C¶nh Hoan lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi; T¸c

gi¶ §Æng Kim S¬n víi t¸c phÈm “ba c¬ chÕ thÞ tr−êng, nhµ n−íc vµ céng

®ång”, Nxb CTQG, H., 2004 do §¹i sø qu¸n Ph¸p tµi trî; vµ “Kinh tÕ ViÖt

Nam 20 n¨m ®æi míi (1986 - 2006) thµnh tùu vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra” do

PGS.TS. §Æng ThÞ Loan, GS.TSKH. Lª Du Phong vµ PGS.TS. Hoµng V¨n

Hoa lµm chñ biªn, Nxb §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, H., 2006. §ång thêi cßn

nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c vÒ thÓ chÕ KTTT ®· ®−îc ®¨ng t¶i trªn c¸c

t¹p chÝ trong n−íc víi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau…

C¸c c«ng tr×nh khoa häc nªu trªn ®· lµm s¸ng râ nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn

quan träng vÒ thÓ chÕ, thÓ chÕ kinh tÕ, thÓ chÕ KTTT vµ thÓ chÕ KTTT ®Þnh

h−íng XHCN; ®Ò cËp cã tÝnh hÖ thèng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn h×nh

thµnh thÓ chÕ KTTT ë ViÖt Nam tõ khi tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ

(1986) ®Õn nay.

Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh khoa häc trªn ®©y ®Òu ®−îc hoµn thµnh

tr−íc khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña WTO, nªn míi chØ dõng l¹i ë møc ®é

6

chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp WTO, ch−a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu mét

c¸ch ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c nh÷ng t¸c ®éng to lín cña c¸c cam kÕt tõ phÝa ViÖt

Nam khi gia nhËp WTO ®Õn viÖc ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ë

ViÖt Nam cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· cam kÕt, ®ång

thêi gi÷ v÷ng ®−îc ®Þnh h−íng XHCN trong ph¸t triÓn KTTT ë ViÖt Nam. V×

vËy, “Hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN trong ®iÒu

kiÖn ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)”

®−îc chän lµm ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé n¨m 2008 do Häc viÖn

ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh qu¶n lý.

3. Môc tiªu vµ ®èi t−îng nghiªn cøu

- Trªn c¬ së nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ thÓ chÕ, thÓ chÕ kinh tÕ,

thÓ chÕ KTTT vµ thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸

thùc tiÔn qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt

Nam trªn mét sè mÆt chñ yÕu g¾n víi ®ßi hái cÊp b¸ch cña thùc tiÔn hiÖn

nay, lµm râ nh÷ng tån t¹i cÇn ph¶i ®iÒu chØnh, hoµn thiÖn.

- §Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm, gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ

KTTT ë ViÖt Nam trªn nh÷ng mÆt, lÜnh vùc ®· ®−îc ph©n tÝch ë phÇn phÇn

thùc tr¹ng, sao cho võa phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ, võa gi÷ v÷ng ®−îc

®Þnh h−íng XHCN trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc.

§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã, ®èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ thÓ chÕ

KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam trªn c¸c lÜnh vùc chñ yÕu: hÖ thèng luËt

ph¸p vµ c¸c b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n−íc;

bé m¸y vËn hµnh vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn KTTT khi ViÖt Nam lµ

thµnh viªn cña WTO.

4. NhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi

- Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c lý thuyÕt vÒ thÓ chÕ, thÓ

chÕ kinh tÕ, thÓ chÕ KTTT vµ thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN, trªn c¬ së ®ã rót

ra quan niÖm cña ®Ò tµi vÒ thÓ chÕ KTTT vµ thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN;

- Nghiªn cøu kinh nghiÖm hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT XHCN cña Trung Quèc

sau khi gia nhËp WTO vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam;

- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ

KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam trong thêi gian qua, nhÊt lµ trong

7

kho¶ng thêi gian chuÈn bÞ vµ sau khi gia nhËp WTO. Trªn c¬ së ®ã chØ ra

nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm cña thÓ chÕ kinh tÕ hiÖn hµnh cÇn ph¶i tiÕp tôc x©y

dùng vµ hoµn thiÖn;

- Qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm cña §¶ng, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m

tiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam trong

thêi gian tíi.

5. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

- Qu¸ tr×nh x©y dùng thÓ chÕ KTTT ë ViÖt Nam chñ yÕu tõ §¹i héi IX

(n¨m 2001) ®Õn nay, nhÊt lµ trong kho¶ng thêi gian ViÖt Nam chuÈn bÞ vµ

sau khi gia nhËp WTO.

6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

- Sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ duy

vËt lÞch sö ®Ó ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn;

- Sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch, l« gÝc kÕt hîp víi lÞch sö,

tæng kÕt, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÓ chÕ KTTT ë ViÖt Nam;

- KÕ thõa mét c¸ch cã chän läc kÕt qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu

tr−íc ®©y vµ cËp nhËt nh÷ng th«ng tin míi vÒ chñ ®Ò nghiªn cøu.

7. KÕt cÊu ®Ò tµi: §Ò tµi gåm 3 ch−¬ng, 10 tiÕt:

Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ

tr−êng ®Þnh h−íng XHCN

Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ

tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam

Ch−¬ng 3: Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ

thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña Tæ chøc

Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO).

8

Ch−¬ng 1

Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thÓ chÕ

kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa

1.1. C¸c lý thuyÕt vÒ thÓ chÕ, thÓ chÕ kinh tÕ, thÓ chÕ

kinh tÕ thÞ tr−êng

1.1.1. C¸c quan niệm về thÓ chế, thÓ chế kinh tế, thÓ chế kinh tế

thị trường

Thể chế là thuật ngữ ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt sím, nh−ng nã chØ được sử

dụng rộng rãi trong nghiên cứu và hoạch định chính sách kinh tế từ nh÷ng

n¨m 20 -30 cña thế kỷ XX, lóc ®Çu ë c¸c n−íc ph−¬ng T©y. Trong quá trình

chuyển đổi nền kinh tế sang vận hành theo cơ chế thị trường tại các nước

XHCN trước đây, ë Trung Quốc và cả ở nước ta, vấn đề thể chế ngày càng

được quan tâm hơn.

Cho đến nay, thuật ngữ thể chế đã trải qua những thời kỳ lịch sử nhất

định gắn với một trường phái trong kinh tế học là kinh tế học thể chế. Theo

giác đé nµy, có thể phân chia các quan niệm về thể chế theo các giai đoạn

nghiên cứu thể chế một cách tương đối, bao gồm quan niệm của các học giả

trước kinh tế học thể chế và trong kinh tế học thể chế. Quan niệm của các nhà

kinh tế học thể chế cũng có thể phân thành kinh tế học thể chế cò và kinh tế

học thể chế mới.

1.1.1.1. Quan niệm của các học giả trước kinh tế học thể chế

Ngay từ rất sớm thuật ngữ thể chế đã được đưa vào sử dụng trong

nghiên cứu. Vào năm 1651, Hobbs T. (1588 -1679) - nhµ triÕt häc duy vËt chñ

nghÜa Anh đã nêu ra quan điểm cho rằng, sự hình thành những thể chế là kết

quả của sự thỏa thuận xã hội theo kiểu cam kết hợp đồng giữa những con

người đang sống trong một xã hội chưa có nhà nước và có thể gây thiệt hại

cho nhau trong cuộc chạy đua vì cái lợi của mình 2

. Vì vậy, có thể hiểu thể chế

ban đầu là những chuẩn mực được hình thành một cách có chủ đích trên cơ sở

2

Hobbs T. Leviathan. Harmondsworth: Penguin Books, 1968 (в рус. пер. см., например: Гоббс Т. Избр. произведения:

В 2 т. М.: Мысль, 1964. Т. 2. С. 85—89)

9

thỏa thuận giữa các thành viên xã hội nhằm giảm thiểu những thiệt hại mà các

thành viên của xã hội có thể gây ra cho nhau.

Khác quan điểm về sự hình thành thể chế một cách có mục đích của

Hobbs T., Hume D.(1771-1776), nhà triết học, sử học, kinh tế học và văn học

người Xcốt-len, vµo n¨m 1748 cho rằng, những thể chế như xử án và sở hữu

đã được hình thành dần dần dưới dạng các sản phẩm phụ của sự tác động xã

hội qua lại. Theo ông, nhân tố quan trọng đối với sự hình thành thể chế chính

là sự lặp đi lặp lại của những mối liên hệ tương tác này hay tương tác khác.

Chính trong sự lặp đi lặp lại đó, đã xuất hiện các chuẩn mực và chúng được

củng cố dần, chuyển hóa dần thành những quy tắc bền vững, và những thể chế

được hình thành theo kiểu đó sẽ mang lại lợi ích cho toàn xã hội 3

.

Theo quan điểm của A.Smith (1723 - 1790) - nhµ kinh tÕ ng−êi Anh,

bản thân thị trường có chức năng thúc đẩy sự hình thành các thể chế có lợi

cho xã hội nói chung, còn các thể chế không có lợi sẽ bị loại bỏ bởi cạnh

tranh. Theo, Herbert Spencer (1820-1903), nhà triết học và kinh tế học người

Anh, cần phân tích thể thể theo phương diện khả năng đáp ứng các nhu cầu

chức năng của xã hội, cơ chế loại bỏ những thể chế không hiệu quả khỏi thị

trường là sự chọn lựa của xã hội 4

.

Như vậy, nhìn chung, các học giả này mới chỉ dừng lại ở mức phát

hiện và phân tích một vài đặc điểm riêng biệt của thể chế, họ chưa đưa ra

được một quan niệm thống nhất về thể chế. Tuy nhiên những quan điểm đó

cũng đã có ảnh hưởng khá lớn tới sự hình thành một trường phái lý thuyết

kinh tế mới là kinh tế học thể chế, đặc biệt là đối với quan niệm của các học

giả kinh tế thể chế cò.

1.1.1.2. Quan niệm của các học giả kinh tế học thể chế cò

Häc thuyÕt kinh tÕ thÓ chÕ cò ra ®êi vµo thËp kû thø 2 vµ thø 3 cña thÕ

kû XX, víi c¸c nhµ khoa häc næi tiÕng lµ Veblen, Mitchell vµ Commons...

Giống như quan niệm của các học giả tr−íc kinh tế học thể chế, quan niệm về

3 Hume D. A Treatise of Human Justice. Oxford: Clarendon Press, 1960 (в рус. пер. см., например: Юм Д. Трактат

о человеческой природе. Исследование о принципах морали // Юм Д. Соч.: В 2 т. М.: Канон, 1995. Т. 2)

4

http://econline.edu.ru/textbook/Glava_2_Ekonomi4esko/2_5_Instituty/PonRtie_instituta

10

thể chế của các học giả kinh tế học thể chế cò cũng không đồng nhất. Vào năm

1934 Commons J. (1862-1945), nhà kinh tế học người Mỹ cho r»ng, ®«i khi có

thể hình dung thể chế là tòa nhà được làm bằng những luật lệ và quy định, còn

các cá nhân là những người sống trong tòa nhà đó. Và cũng đôi khi có thể hình

dung rằng, thể chế là bản thân hành vi của những người ở đó 5

.

Ví dụ như, Gustav Schmoller (1926) thuéc tr−êng ph¸i lÞch sö §øc, một

mặt cho rằng thể chế là những hình thức tổ chức kinh doanh thông thường có

tính ổn định như thị trường, doanh nghiệp, nhà nước, tức là đồng nhất thể chế

với tổ chức. Mặt khác, ông lại nói về những sự thỏa thuận, những thói quen

trong hành vi, mà theo ông chúng gắn với những tư tưởng, chuẩn mực đạo đức

và luật lệ, tức là đồng nhất thể chế với quy tắc. Thể chế được các cá nhân cảm

nhận như là những hạn định. Thể chế có tác dụng kích tích đối với động cơ hoạt

động; còn động cơ hoạt động thì để lại dấu ấn trong các chuẩn mực, giá trị, mà

các chuẩn mực và giá trị lại biểu hiện ra dưới hình thái thể chế 6

.

Veblen T.(1857-1929) - ng−êi theo tr−êng ph¸i thÓ chÕ Mü vµo n¨m

1919 cho rằng thể chế là những quy tắc và thỏa thuận xã hội được thiết lập và

có tác động điều tiết các quan hệ xã hội

7

.

Tán đồng với quan điểm của Veblen, Emile Durkheim (1858-1917), nhà

xã hội học người Pháp coi thể chế là mọi dạng tư tưởng, hành động và cảm

giác có tác động tạo khuôn khổ cho các cá nhân8

, tức là đồng nhất thể chế với

các nhân tố xã hội.

Common J. lại có quan niệm khác về thể chế, khi phân tích thể chế với

tư cách là cơ chế có tổ chức để đạt được những mục tiêu tập thể, ông đã đồng

nhất thể chế với tổ chức. Ồng cho rằng, có thể xác định thể chế như là hành

động tập thể để kiểm soát hoạt động cá nhân. Phạm vi của hành động tập thể

rất rộng: từ những thói quen chưa có tính tổ chức tới những doanh nghiệp có

tính tổ chức cao, từ các hình thái tổ chức như gia đình, tới các hình thái tổ

5

Commons J. Institutional Economics: Its Place in Political Economy. N.Y.: McMillan, 1934. P. 69

6

Schmoller G.Grundiss der Allegemeinen Volkswirtschaftslehre: 2 Bd. Bd 1. Berlin:Duncker & Humblot,1923

7

Veblen T. Why Is Economics Not an Evolutionary Science // Quarterly Journal of Economics. 1898. Vol.

12. № 4. P. 373—397

8

Дюргейм Э. Социология. Ее предмет, метод, предназначение. М.: Канон, 1995

11

chức như tập đoàn, hội chợ, hiệp hội thương mại, công đoàn…và cả nhà

nước. Nguyên tắc chung của những thể chế đó là mức độ kiểm soát nhất định

của hành động tập thể đối với hoạt động cá nhân 9

.

Từ những trình bày trên có thể thấy đặc điểm chủ yếu của trường phái

kinh tế học thể chế cò là đã coi thể chế là vấn đề quan trọng của đời sống xã

hội nói chung và của lĩnh vực kinh tế nói riêng. Mặc dù chưa có sự phân

định rõ giữa các thuật ngữ thể chế, thể chế kinh tế và thể chế KTTT, nh−ng

có thể thấy mục tiêu sử dụng thuật ngữ thể chế là nhằm giải thích một

phương diện nhất định của KTTT trong sự khác biệt với lý thuyết cổ điển.

Nếu như lý thuyết cổ điển đề cao vai trò của các yếu tố khách quan có tính

quy luật, thì kinh tế học thể chế lại quan tâm tới yếu tố chủ quan, kết quả của

những nỗ lực chủ quan nhằm tạo ra những điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt

động kinh tế của toàn xã hội nói chung. Do vậy, có thể coi thể chế KTTT là

biểu hiện cụ thể của thể chế và thể chế kinh tế trong KTTT. Khái niệm thể

chế thường được hiểu đồng nhất với các hình thái tổ chức hoạt động của con

người, bao gồm các hình thái hoạt động của cá nhân như thói quen, và các

hình thái hành động tập thể dưới dạng các tổ chức khác nhau.

1.1.1.3. Quan niệm của các học giả kinh tế học thÓ chế mới

Häc thuyÕt kinh tÕ thÓ chÕ míi ra ®êi vµo kho¶ng thËp kû thø 7 cña thÕ

kû XX ë Mü vµ mét sè n−íc kh¸c. Khác với những quan niệm trước kinh tế

học thể chế và kinh tế học thể chế cò, các học giả thuộc kinh tế học thể chế

mới ủng hộ quan điểm phân biệt thể chế với tổ chức. Họ cho rằng thể chế là

cái gì đó đứng ở vị trí cao hơn những thành viên riêng biệt của sự tác động

qua lại.

Quan điểm coi thể chế là các quy tắc có cơ sở từ tư tưởng của Hohfeld

W. (1913). Nội dung chủ yếu của tư tưởng này là: Phần lớn các thể chế đều

tồn tại tách rời bên ngoài các cá nhân cụ thể với tư cách là những quy tắc trò chơi chứ

không phải là người chơi 10. Tư tưởng này sau được Noth D. kế thừa. Theo Noth

D.(1990), thể chế bao gồm cả những quy tắc chính thức và những chuẩn mực

9

Commons J. Institutional Economics: Its Place in Political Economy. P. 69.

10

Hohfeld W. N. Some Fundamental Legal Concepts as Applied in the Study of Primitive Law // Yale Law J

ournal. 1913. Vol. 23. P.16—59; Commons J. The Legal Foundations of Capitalism. N.Y.: McMillan, 1924

(repr. — Madison, Wis.: University of Wisconsin Press, 1968).

12

phi chính thức (những chuẩn mực hành vi được thừa nhận rộng rãi, những

thỏa thuận đã đạt được, những hạn định bên trong của hoạt động) và cả những

đặc trưng nhất định của sự bắt buộc thừa hành việc này hay việc khác.

Noth D. viÕt: “C¸c thÓ chÕ bao gåm bÊt cø mét h×nh thøc giíi h¹n nµo

mµ con ng−êi t¹o ra ®Ó h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ qua l¹i cña m×nh…vµ t«i

quan t©m ®Õn c¶ c¸c giíi h¹n chÝnh thøc - nh− c¸c quy chÕ mµ con ng−êi t¹o

ra - lÉn c¸c giíi h¹n kh«ng chÝnh thøc - nh− c¸c th«ng lÖ, vµ bé luËt vÒ hµnh

vi. C¸c thÓ chÕ cã thÓ ®−îc t¹o ra, nh− HiÕn ph¸p Hoa Kú ch¼ng h¹n; hoÆc

chóng chØ cã thÓ tiÕn triÓn theo thêi gian, nh− luËt tËp tôc”

11.

Noth D. ®· ph©n biÖt râ rÖt gi÷a c¸c thÓ chÕ víi c¸c tæ chøc vµ mèi quan

hÖ gi÷a thÓ chÕ víi tæ chøc: “C¶ viÖc nh÷ng tæ chøc nµo sÏ ra ®êi lÉn viÖc

chóng sÏ tiÕn triÓn nh− thÕ nµo vÒ c¨n b¶n ®Òu chÞu t¸c ®éng cña khu«n khæ

thÓ chÕ. §Õn l−ît m×nh, c¸c tæ chøc nµy sÏ l¹i ¶nh h−ëng ®Õn c¸c tiÕn triÓn

cña khu«n khæ thÓ chÕ”

12. Noth D. nãi r»ng, trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña

«ng “sÏ nhÊn m¹nh ®Õn nh÷ng thÓ chÕ ®−îc coi lµ nh÷ng quy t¾c c¬ b¶n cña

trß ch¬i vµ viÖc tËp trung vµo c¸c tæ chøc (vµ nh÷ng ng−êi qu¶n lý chóng)

tr−íc hÕt lµ nãi ®Õn vai trß cña chóng nh− lµ nh÷ng t¸c nh©n cña sù thay ®æi

thÓ chÕ, do ®ã träng t©m chó ý sÏ ®Æt vµo mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c thÓ

chÕ vµ c¸c tæ chøc”

13

Theo quan điểm của North D., thể chế gồm ba bộ phận cấu thành:

Thứ nhất, những hạn định không chính thức (truyền thống, tập quán,

dư luận xã hội) được hình thành với tư cách là kết quả quan hệ tương tác

giữa nhiều người đang theo đuổi những lợi ích riêng. Những hạn định hay

chuẩn mực này có xu thế thay đổi dần dần theo tiến trình vận động và phát

triển của xã hội.

Thứ hai, những quy tắc chính thức (hiến pháp, luật, phán quyết của

toà án, xử lý hành chính) được nhà nước thiết lập một cách có ý thức, có thể

thay đổi nhanh chóng đặc biệt trong các thời kỳ diễn ra những biến đổi có

tính cách mạng.

11

Douglass C.North: C¸c thÓ chÕ, sù thay ®æi thÓ chÕ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ, Nxb KHXH & Trung t©m nghiªn cøu B¾c Mü, H.,

1998, tr. 22

12 S§D, tr. 24. 13

S§D, tr. 24

13

Thứ ba, những cơ chế cưỡng chế đảm bảo tuân thủ quy tắc 14.

Theo Furubotn E. và Richter R.(1997), thể chế là luật chơi, không bao

gồm cầu thủ 15.

Lin và Nugent (1995) cho rằng, thể chế là hệ thống các quy tắc hành

xử do con người sáng tạo ra để quản lý và định hình những tương tác giữa

con người với nhau, qua đó giúp họ hình thành những kỳ vọng về những

điều mà người khác sẽ làm. Theo Sokolof (2001), thể chế là khung khổ chính

trị và pháp lý tạo ra những luật lệ và nguyên tắc cơ bản cho hoạt động của

các cá nhân và công ty 16.

Một trong những tác giả đã cụ thể hóa thể chế thông qua sự phân loại

các quy tắc là Ostrom E. Theo ông, các quy tắc có vai trò quyết định việc

những hành động hay tình thế nào sẽ là cần thiết, được phép, hay không

được phép đối với các thành viên tham gia vào mối quan hệ tương tác. Mục

tiêu của quy tắc là trật tự hóa những quan hệ qua lại và làm cho chúng trở

nên có thể dự kiến được 17. Quy tắc bao gồm các thành phần:

- Những vị trí hay vai trò của các thành viên của tổ chức;

- Trình tự tham gia vào và rời bỏ những vị trí đó đối với các thành viên;

- Những hành động mà các thành viên đang giữ các vị trí này hay

khác có thể thực hiện hay không thực hiện;

- Những kết quả mà những thành viên đang giữ những vị trí này hay

khác cần phải hoặc không cần phải đạt được.

Trong đó, quy tắc chỉ có vai trò tạo khung khổ để các thành viên có

thể thực hiện sự lựa chọn trong những khung khổ đó, chứ không chỉ rõ cụ thể

rằng sự lựa chọn nào cần phải thực hiện. Những vai trò cụ thể mà các quy tắc

có thể đảm nhận và thực hiện gồm các vai trò:

14

Xem S§D, tr.86-122

15

Xem:Furubotn E., Richter R. Institutions and Economic Theory: The Contribution of the New Institutional Economics

. Ann Arbor, Mich.: University of Michigan Press, 1997. P. 7.

(dÉn theo http://econline.edu.ru/textbook/Glava_2_Ekonomi4esko/2_5_Instituty/PonRtie_instituta)

16 Dẫn theo Đinh Văn Ân – Lê Xuân Bá (2006), Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN ở

Việt nam. Nxb Khoa học và Kỹ thuật, H., tr.8.

17Ostrom E. An Agenda for the Study of Institutions // Public Choice. 1986. Vol. 48. P. 3—25.

14

- Tạo ra tổ hợp những vị trí có khả năng và số thành viên tham gia mà

họ có thể chiếm giữ các vị trí đó;

- Tạo lập công nghệ lựa chọn vị trí và rời bỏ vị trí của các thành viên;

- Những kết quả có thể đạt được và chi phí của từng phương án đạt

được kết quả;

- Những phương án hành động có thể thực hiện của các thành viên

đang chiếm những vị trí nhất định trong mối quan hệ tương tác;

- Chức năng ra quyết định trong từng trường hợp;

- Những kênh giao tiếp được phép giữa các thành viên đang giữ

những vị trí nhất định và cả hình thái tương tác giữa họ với nhau.

Như vậy, quan điểm coi thể chế là quy tắc cho phép phân tích hành vi

của những con người đang bị giới hạn bởi những khung khổ nhất định. Tuy

nhiên quan điểm này chưa làm rõ các vấn đề như vì sao thể chế có tính ổn

định tương đối; những nguyên nhân nào dẫn tới sự thay đổi về thể chế; Vì

sao trong các hệ thống kinh tế khác nhau lại có sự thực hiện các quyết định

thể chế khác nhau…

1.1.1.4. Quan niÖm vÒ thÓ chÕ kinh tÕ cña Nga vµ Trung Quèc

GS.TS.A.Popov (2005) trong t¸c phÈm “C¸c ph−¬ng ph¸p kÕ ho¹ch vµ

thÞ tr−êng: ®iÒu kiÖn kÕt hîp”, T¹p chÝ “Nhµ kinh tÕ”, M¸t-xc¬-va, sè 10, ®·

nªu lªn mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÓ chÕ KTTT, thÓ hiÖn trong viÖc kÕt hîp kÕ

ho¹ch víi thÞ tr−êng. Theo t¸c gi¶ th× thÓ chÕ kinh tÕ chØ ra viÖc nhµ n−íc ®iÒu

tiÕt kinh tÕ ë mét møc ®é nµo ®ã ®Ó sö dông hîp lý c¸c nguån lùc h¹n chÕ

nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶. ë ®©y c¸c

c¬ quan nhµ n−íc ®−îc xem xÐt d−íi d¹ng “bé m¸y tÝnh to¸n” gia nhËp vµo thÓ

chÕ kinh tÕ, t×m ra sù phèi hîp gi÷a thÞ tr−êng vµ kÕ ho¹ch. Kh¸i niÖm “thÓ chÕ

kinh tÕ” ®−îc x¸c ®Þnh nh− lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn khung khæ ho¹t ®éng cña

KTTT, nghÜa lµ tæng hoµ nh÷ng quy t¾c d−íi h×nh thøc bé tµi liÖu ®¶m b¶o cho

c¸c chñ thÓ cã kh¶ n¨ng th«ng qua quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng

nµy hay nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c.