Hoàn thiện hình thức chế độ tiền lương, tiền thưởng ở Công ty Xi măng Bút Sơn.DOC

Lêi nãi ®Çu

Trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc, vÊn ®Ò tr¶ c«ng

lao ®éng bao gåm c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu lµ tr¶ l¬ng tr¶ thëng ®ang lµ mét trong

nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng cÇn ®îc gi¶i quyÕt hîp lý. TiÒn l¬ng, tiÒn thëng lµ lµ

mét yÕu tè vËt chÊt quan träng, kÝch thÝch ngêi lao ®éng trong viÖc t¨ng n¨ng

suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®éng viªn ngêi lao ®éng n©ng cao

tr×nh ®é nghÒ nghiÖp, c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu g¾n tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng víi c«ng

viÖc... §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao trong lao ®éng gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t

triÓn cña x· héi, vÊn ®Ò tr¶ c«ng lao ®éng ®· kh«ng tån t¹i trong mét ph¹m vi

cña doanh nghiÖp, C«ng ty, mµ nã cßn trë thµnh vÊn ®Ò cña x· héi cÇn ®îc

Nhµ níc quan t©m, gi¶i quyÕt. MÆt kh¸c vÊn ®Ò tr¶ c«ng lao ®éng cßn gãp

phÇn quan träng trong viÖc s¾p sÕp, æn ®Þnh lao ®éng trong toµn x· héi.

Tuy nhiªn, vÊn ®Ò tr¶ c«ng lao ®éng ph¶i g¾n liÒn víi quy luËt ph©n

phèi theo lao ®éng, nÕu l¹m dông khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng th«ng qua viÖc

tr¶ c«ng lao ®éng sÏ ph¶n l¹i t¸c dông vµ g©y ra sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp

trong x· héi gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng vµ c¸c doanh nghiÖp. V× vËy c«ng t¸c tr¶

c«ng lao ®éng lu«n lµ mét vÊn ®Ò quan träng. ChÝnh v× vËy mµ mçi doanh

nghiÖp, mçi C«ng ty hiÖn nay lu«n ®Æt ra c©u hái nªn ¸p dông h×nh thøc tr¶

c«ng lao ®éng nh thÕ nµo cho phï hîp víi tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh

doanh cña mçi doanh nghiÖp, mçi C«ng ty ®ã ®Ó cã thÓ ph¸t huy tiÒm lùc tèi

®a hiÖn cã còng nh kÝch thÝch ngêi h¨ng say lao ®éng, hoµn thµnh tèt nhiÖm

vô ®îc giao.

Trong ®ît thùc tËp t¹i C«ng ty t«i ®· chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h×nh

thøc chÕ ®é tiÒn l¬ng, tiÒn thëng ë C«ng ty Xi m¨ng Bót S¬n".

§Ó hoµn thiÖn ®îc néi dung cña ®å ¸n nµy t«i ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì

tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ thÇy §ç V¨n Phøc, gi¸o viªn híng

dÉn trùc tiÕp cña c¸c c«, c¸c chó ë Phßng Tæ chøc - Hµnh chÝnh, Phßng KÕ

to¸n - Tµi chÝnh vµ c¸c Phßng ban kh¸c trong C«ng ty.

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 1

Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh ®ã cña

c¸c c«, c¸c chó, c¸c thÇy.

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 2

PhÇn I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ quü tiÒn l-

¬ng vµ tiÒn thëng

I. B¶n chÊt vµ ý nghÜa cña quü l¬ng

- B¶n chÊt cña quü tiÒn l¬ng

Quü tiÒn l¬ng lµ tæng sè tiÒn mµ C«ng ty dïng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng

phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng trong ph¹m vi C«ng ty m×nh phô

tr¸ch.

+ Quü tiÒn l¬ng ®îc chia thµnh 2 bé phËn lµ bé phËn c¬ b¶n vµ bé phËn

biÕn ®æi.

Bé phËn c¬ b¶n gåm tiÒn l¬ng cÊp bËc cã nghÜa lµ møc tiÒn l¬ng do c¸c

thang b¶ng l¬ng cña tõng ngµnh, tõng xÝ nghiÖp quy ®Þnh hÖ thèng thang

b¶ng l¬ng nµy do Nhµ níc quy ®Þnh ban hµnh hoÆc do xÝ nghiÖp, c¸c hîp t¸c

x· tù tÝnh trªn c¬ së tham kh¶o thang b¶ng l¬ng cña Nhµ níc quy ®Þnh.

Bé phËn biÕn ®æi bao gåm c¸c lo¹i phô cÊp, c¸c lo¹i tiÒn thëng n»m

c¹nh tiÒn l¬ng c¬ b¶n.

Quan hÖ gi÷a hai bé phËn nµy tõ 70-75% tiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ tõ 25 -

30% lµ bé phËn tiÒn l¬ng biÕn ®æi.

+ TiÒn l¬ng thêi kú b¸o c¸o vµ tiÒn l¬ng thêi kú kÕ ho¹ch: tiÒn l¬ng thêi

kú b¸o c¸o lµ nh÷ng sè liÖu vÒ tiÒn l¬ng thùc tÕ trong thêi kú b¸o c¸o; tiÒn l-

¬ng kú kÕ ho¹ch lµ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o kÕ ho¹ch s¶n

xuÊt, ®¶m b¶o quü tiÒn l¬ng ®Ó tr¶ cho kú s¾p tíi. Nh÷ng con sè ë ®©y ®Òu lµ

nh÷ng con sè dù kiÕn tríc. Cho nªn gi÷a kÕ ho¹ch vµ thùc tÕ thùc hiÖn sÏ cã

nhng sai lÖch. Tuy nhiªn nh÷ng con sè, tÝnh to¸n nã dùa vµo mÉu c¨n cø sau:

1- NhiÖm vô s¶n xuÊt k× kÕ ho¹ch (gi¸ trÞ tæng s¶n l¬ng, chñng lo¹i s¶n

phÈm ph¶i s¶n xuÊt).

2- N¨ng suÊt lao ®éng cña tõng lo¹i c«ng nh©n.

3- T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch n¨ng xuÊt lao ®éng,

sè ngêi lµm viÖc ë thêi k× ®· qua (tham kh¶o ®Ó tÝnh to¸n k× kÕ ho¹ch).

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 3

+ KÕt cÊu chi tiÕt vÒ c¸c kho¶n môc thuéc thµnh phÇn quü tiÒn l¬ng. KÕt

cÊu nµy cã thÓ thay ®æi mét sè kho¶n môc tuú theo tõng níc, tõng ngµnh,

tõng C«ng ty kh«ng b¾t buéc ph¶i gièng nhau.

* ý nghÜa cña quü tiÒn l¬ng:

TiÒn l¬ng cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi c«ng ty vµ ngêi lao ®éng.

+ §èi víi c«ng ty: tiÒn l¬ng lµ mét kho¶n chi phÝ b¾t buéc, do ®ã muèn

n©ng cao lîi nhuËn, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¸c c«ng ty ph¶i biÕt qu¶n lý vµ

tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l¬ng. TiÒn l¬ng cao lµ mét ph¬ng tiÖn rÊt hiÖu qu¶ ®Ó

thu hót lao ®éng cã tay nghÒ cao vµ t¹o ra lßng trung thµnh cña ngêi nh©n

viªn ®èi víi c«ng ty.

TiÒn l¬ng lµ mét ph¬ng tiÖn kÝch thÝch vµ ®éng viªn ngêi lao ®éng rÊt

hiÖu qu¶ nhê chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o nªn sù thµnh c«ng c«ng ty trªn

thÞ trêng.

+ §èi víi ngêi lao ®éng: tiÒn l¬ng lµ phËn thu nhËp chñ yÕu cña ngêi

lao ®éng, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ngêi lao ®éng

còng nh gia ®×nh hä. TiÒn l¬ng lµ mét b»ng chøng cô thÓ, thÓ hiÖn gi¸ trÞ cña

ngêi lao ®éng, thÓ hiÖn uy tÝn, ®Þa vÞ cña m×nh trong x· héi. TiÒn l¬ng cßn

mét ph¬ng tiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ lµ møc ®é ®èi xö cña chñ c«ng ty ®èi víi ngêi lao

®éng ®· bá søc lao ®éng cho c«ng ty.

II. TiÒn l¬ng lµ bé phËn chÝnh cña quÜ l¬ng:

1. Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng

TiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, nã ph¶n ¸nh mèi quan

hÖ vÒ kinh tÕ trong viÖc tr¶ l¬ng, tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng phô

thuéc vµo kÕt qu¶ cña lao ®éng , nh÷ng mèi quan hÖ s¶n xuÊt mµ tríc hÕt lµ

quan hÖ vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. tiÒn l¬ng lµ vÊn ®Ò quan träng trong c¸c

ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã quan hÖ chÆt chÏ vµ ¶nh hëng ®Õn qu¸ qu¸ tr×nh t¸i s¶n

xuÊt x· héi, ®Æc biÖt lµ t¸i s¶n xuÊt.

Trong x· héi t b¶n th× tiÒn c«ng hay tiÒn l¬ng chÝnh lµ sù thÓ hiÖn søc

lao ®éng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, nhng thùc chÊt th× nhµ t b¶n tr¶ cho ngêi

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 4

c«ng nh©n tiÒn c«ng nhá h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng anh ta bá ra vµ nhµ t bµn c￾íp kh«ng gi¸ trÞ thÆng d ®ã. TiÒn l¬ng díi CNXH lµ mét phÇn cña thu nhËp

quèc d©n, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ë tÇm vÜ m« chØ ®îc phÐp ph©n phèi cho tiªu

dïng trong ph¹m vi thu nhËp quèc d©n s¶n xuÊt. Tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh

qu©n kh«ng ®îc cao h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng b×nh qu©n. Trong

mét giai ®o¹n ®Æc biÖt ng¾n, nguyªn t¾c nµy cã thÓ bÞ vi ph¹m, nhng trong

mét thêi gian ng¾n nguyªn t¾c nµy cã thÓ bÞ vi ph¹m, nhng trong mét thêi

gian dµi ®ã lµ quy luËt thÐp cho c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«. tiÒn l¬ng lµ bé phËn

cña thu nhËp quèc d©n, ®îc nhµ níc ph©n phèi cho ngêi lao ®éng, v× thÕ nã

chÞu ¶nh hëng cña hµng lo¹t c¸c nh©n tè: Tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quan

hÖ tÝch luü vµ tiªu dïng trong tõng thêi vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc nh»m thùc

hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ chÝnh trÞ trong thêi kú ®ã. Trªn ®©y ta thÊy vai trß

cña nhµ níc ®èi víi vÊn ®Ò tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng ®· thay thÕ vai trß cña

thÞ trêng vµ nhµ níc díi Chñ nghÜa T b¶n. V× tõ tríc ®Õn nay ta quan niÖm

r»ng díi CNXH ë níc ta søc lao ®éng kh«ng cßn lµ hµng ho¸. Nhµ níc ®·

c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ®Êt níc trong tõng thêi kú vµ c¸c yªu cÇu vÒ

t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho ngêi lao ®éng (®é phøc t¹p cña lao ®éng vµ søc

tiªu hao lao ®éng) còng nh c¸c chÝnh s¸ch môc tiªu kinh tÕ trong tõng thêi kú

c©n ®èi gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, chiÕn lîc vÒ c¬ cÊu ngµnh nghÒ, ®Ó tÝnh

chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng chung toµn bé nÒn kinh tÕ tõ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù

nghiÖp ®Õn c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh.

Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay, søc lao

®éng trë thµnh hµng ho¸ v× tån t¹i c¸c ®iªu kiÖn mang tÝnh chÊt tiÒn ®Ò ®Ó søc

lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ ®ã lµ sù t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö

dông t liÖu s¶n xuÊt, ngêi lao ®éng cã quyÒn tù do lµm chñ søc lao ®éng cña

m×nh. Trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n còng nh nhµ níc gi¸m ®èc, c«ng

nh©n, ngêi lµm thuª ®Òu lµ ngêi b¸n søc lao ®éng vµ ®îc tr¶ c«ng.

Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña níc ta hiÖn

nay thùc chÊt cña tiÒn l¬ng ®îc nh×n nhËn tõ nhiÒu kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n

xuÊt.

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 5

Søc lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh

t¸i s¶n xuÊt nªn tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng vµ lµ ph¹m trï cña s¶n

xuÊt yªu cÇu ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ tríc khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng vµ

s¶n xuÊt:

Søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nªn tiÒn l¬ng lµ ph¹m trï cña trao ®æi, nã ®ßi

hái ph¶i ngang gi¸ víi c¸c t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt nh»m t¸i s¶n xuÊt lao

®éng.

Søc lao ®éng lµ mét yÕu tè cña mét qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cÇn ph¶i bï

®¾p sau khi ®· hao phÝ nªn tiÒn c«ng ph¶i ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh

ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n dùa trªn hao phÝ lao ®éng, hiÖu qu¶ lao ®éng

cña ngêi lao ®éng, do ®ã tiÒn c«ng lµ ph¹m trï cña ph©n phèi.

Søc lao ®éng cÇn ph¶i ®îc t¸i s¶n xuÊt th«ng qua viÖc sö dông c¸c t liÖu

sinh ho¹t, th«ng qua quü tiªu dïng c¸ nh©n vµ do ®ã tiÒn c«ng lµ mét ph¹m

trï cña tiªu dïng.

Nh vËy tiÒn c«ng hay tiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp vµ bao

gåm chøc n¨ng sau:

2. C¸c chøc n¨ng tiÒn l¬ng cña c¸c c«ng ty

TiÒn l¬ng cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau:

+ TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o ®îc t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng (bao gåm c¶ t¸i

s¶n xuÊt ®¬n tøc tøc kh«i phôc l¹i søc lao ®éng vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc

lao ®éng). §iÒu nµy cã nghÜa lµ: Víi tiÒn l¬ng, ngêi lao ®éng kh«ng chØ ®ñ

sèng mµ cßn d ®Ó n©ng cao tr×nh ®é vÒ mäi mÆt cho b¶n th©n con c¸i hä,

thËm chÝ cã mét phÇn nhá ®Ó tÝch luü.

+ Chøc n¨ng kÝch thÝch ngêi lao ®éng: tiÒn l¬ng ®¶m b¶o vµ gãp phÇn

t¸c ®éng ®Ó tµo ra c¬ cÊu lao ®éng hîp lý trong toµn bé nÒn kinh tÕ , khuyÕn

khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh vµ l·nh thæ. TiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ, thu

hót ngêi lao ®éng h¨ng say lµm viÖc, lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng n¨ng xuÊt,

khuyÕn khÝch n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô g¾n tr¸ch nhiÖm c¸

nh©n víi tËp thÓ vµ c«ng viÖc.

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 6

+ Chøc n¨ng thanh to¸n cña tiÒn l¬ng: Dïng tiÒn l¬ng ®Ó thanh to¸n c¸c

kho¶n chi tiªu ph¸t sinh trong ®êi sèng sinh ho¹t hµng ngµy, gióp cho ngêi

lao ®éng cã quyÒn tÝnh to¸n c¸c kho¶n sÏ hÕt bao nhiªu vµ hä sÏ tù ®iÒu

chØnh c©n ®èi chi tiªu cho hîp lý víi sè tiÒn hä nhËn ®îc khi kÕt thóc mét

qu¸ tr×nh lao ®éng.

+ TiÒn l¬ng lµ thíc ®o møc ®é cèng hiÕn cña ngêi lao ®éng, Chøc n¨ng

nµy lµ sù biÓu hiÖn cña quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng.

3. C¸c nguyªn t¾c tr¶ l¬ng

§Ó ph¸t huy tèt t¸c dung tiÒn l¬ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh

vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c¸c C«ng ty, khi tæ chøc tiÒn l¬ng cho ngêi lao

®éng cÇn ®¹t ®îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau:

+ B¶o ®¶m t¸i xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt

chÊt tinh thÇn cho ngêi lao ®éng

+ Lµm cho n¨ng xuÈt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao.

+ §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, dÔ tÝnh, dÔ hiÓu.

XuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu trªn, c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o

®îc c¸c nguyªn t¾c sau:

Nguyªn t¾c 1: §¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng vµ g¾n víi

hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.

Nguyªn t¾c nµy ®îc ®Ò ra dùa trªn c¬ së quy luËt ph©n phèi theo lao

®éng.

Néi dung cña nguyªn t¾c nµy lµ trong cïng mét ®iÒu kiÖn lµm viÖc,

cïng lo¹i c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh÷ng c«ng viÖc hao phÝ lao ®éng

s¶n xuÊt nh nhau, lao ®éng ngang nhau thÓ hiÖn khi so s¸nh thêi gian lao

®éng, cêng ®é lao ®éng, tr×nh ®é thµnh th¹o cña ngêi lao ®éng. Sù so s¸nh ®ã

lµ c¬ së ph©n biÖt ®ãng gãp møc lao ®éng. Néi dung ®îc thÓ hiÖn cô thÓ lµ

trong khi tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng kh«ng ph©n biÖt lµ nam hay n÷, giµ trÎ,

kh«ng ph©n biÖt d©n téc hay t«n gi¸o.

§©y lµ nguyªn t¾c quan träng cña tæ chøc tiÒn l¬ng víi nguyªn t¾c nµy

tiÒn l¬ng míi thùc hiÖn ®îc yªu cÇu cña quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng.

Qu¶n TrÞ Doanh NghiÖp 7