Hóa chất bảo vệ thực vật

ĐÀ NẴNG

HÓA CHẤT BẢO VỆ

THỰC VẬT

NHÀ XUẤT ĐÀ NẴNG - 2009

LÖÔÏC SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA HOÙA CHAÁT BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

I. THÔØI KYØ XA XÖA

Töø thôøi coå ñaïi TBVTV ñaõ ñöôïc söû duïng ít nhieàu. Saùch Ebers Papyrus, ñöôïc vieát

vaøo khoaûng 1550 B.C. coù lieät keâ caùc caùch thöùc cheá taïo thuoác ñeå ñuoåi boï cheùt ra

khoûi nhaø. Taøi lieäu coå nhaát veà löu huyønh laø cuûa Homer (khoaûng 1000 B.C.) vieát

raèng Odyssey ñoát löu huyønh"...ñeå laøm saïch ñaïi saûnh phoøng vaø cung ñình..."

(Odyssey XXII, 492-494). Pliny the Elder (23-79 A.D.) ghi vaøo saùch lòch söû töï

nhieân cuûa oâng nhieàu caâu chuyeän veà duøng thuoác saùt truøng trong 3 ñeán 4 theá kyû

tröôùc ñoù. Nhaø y hoïc ngöôøi Hy Laïp Dioscorides (40-90 A.D.) ñaõ bieát veà tính ñoäc

cuûa löu huyønh vaø thaïch tín. Ñaõ coù nhöõng taøi lieäu cho thaáy raèng vaøo khoaûng 900

A.D. ngöôøi Trung Quoác duøng arsenic sulfides ñeå tröø coân truøng trong vöôøn. Hai

loaøi caây Veratum album vaø V.nigrum (caây leâ lö) ñaõ ñöôïc ngöôøi La Maõ duøng laøm

thuoác tröø loaøi gaäm nhaám. Vaøo 1669, taøi lieäu ñaàu tieân veà arsenic ôû phöông Taây

laø taøi lieäu veà caùch duøng arsenic troän vôùi maät ñeå baãy dieät kieán. Vaøo cuoái theá kyû

17 ñaõ coù caùch duøng thuoác laù laøm thuoác tieáp xuùc tröø chí raän. Caùc hôïp chaát ñoàng

ñöôïc bieát ñeán töø 1807 duøng ñeå trò naám vaø dung dòch Bordeaux (goàm voâi ngaäm

nöôùc vaø sulfat ñoàng) ñöôïc duøng ñaàu tieân ôû phaùp vaøo 1883. Acid hydrocyanic

ñöôïc ngöôøi Hy Laïp vaø La Maõ duøng laøm chaát ñoäc. Naêm 1877 chaát naøy ñöôïc

duøng xoâng hôi ñeå tieâu dieät dòch haïi phaù caùc boä söu taäp coân truøng trong nhaø baûo

taøng. CS2 ñaõ ñöôïc duøng laøm chaát xoâng hôi ñeå dieät coân truøng vaøo naêm 1854.

Cho ñeán naêm 1930 phaàn lôùn thuoác tröø dòch haïi coù nguoàn goác töï nhieân hoaëc laø

caùc hôïp chaát voâ cô. Caùc chaáât goác arsenic ñöôïc duøng phoå bieán baát keå tính ñoâïc

haïi cuûa noù.

Maëc duø vieäc söû duïng thuoác tröø saâu goác arsenic trong noâng nghieäp giaûm daàn ñi

khi caùc thuoác tröø saâu loaïi môùi xuaát hieän, vieäc duøng caùc thuoác dieät coû goác

arsenic vaãn coøn tieáp dieãn.

Ñaàu theá kyû 19 (1802) ñaõ coù nhöõng ñeà nghò ñaàu tieân veà vieäc duøng löu huyønh ñeå

tröø beänh. Vaøo khoaûng naêm 1850 ngöôøi ta bieát ñeán tính chaát xoâng hôi cuûa löu

huyønh. Maõi ñeán naêm 1903, 95% löu huyønh duøng treân theá giôùi ñöôïc laáy töø ñaûo

Sicily. Maëc duø coù söï xuaát hieän thuoác dieät naám löu huyønh höõu cô nhö: captan,

maneb vaø nhöõng chaát khaùc vaøo nhöõng naêm cuoái cuûa thaäp nieân 1950 chuùng vaãn

coù khuyeát ñieåm do coù ñoäc tính vì vaäy löu huyønh voâ cô vaãn coøn laø thuoác dieät

naám quan troïng. Öu theá chính cuûa löu hyønh laø chuùng ít ñoäc vôùi ngöôøi, ñoäng vaät

hoang daõ vaø moâi tröôøng.

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Nicotine ñöôïc duøng roäng raõi ñeå dieät coân truøng khaép nôi treân theá giôùi, rotenone

cuõng vaäy, chaát naøy ñöôïc duøng ñeå thuoác caù ôû Nam Myõ töø naêm 1725. HgCl2

ñöôïc söû duïng roäng raõi laøm thuoác tröø naám keå töø 1891 vaø daàn daàn bò thay theá

bôûi caùc hôïp chaát thuûy ngaân phenyl (1915), thuûy ngaân alkyloxyalkyl (vaøo nhöõng

naêm 1920) vaø thuûy ngaân anlyl (vaøo nhöõng naêm 1940). Caùc hôïp chaát thuûy ngaân

höõu cô ñaõ gaây ra tai hoïa nhieãm ñoäc cheát ngöôøi ôû Iraq naêm 1971-1972 do ngöôøi

aên baùnh mì laøm töø caùc haït nguõ coác xöû lyù thuoác. Khoaûng 5000 ngöôøi laâm naïn

trong bieán coá naøy. Raát nhieàu nhieãm ñoäc lieân tuïc do maét phaûi thuûy ngaân höõu cô

ñaõ khieán loaïi thuoác naøy bò haïn cheá söû duïng daàn daàn.

Thuoác dieät coân truøng toång hôïp ñaàu tieân ñöôïc ñem söû duïng roäng raõi laø caùc hôïp

chaát dinitro vaø thiocyanates vaøo ñaàu nhöõng naêm 1930. Töø ñoù, nhieàu khaùm phaù

quan troïng ñaõ dieãn ra vaø ñöa ñeán söï phaùt trieån oà aït cuûa caùc loaïi thuoác tröø dòch

haïi toång hôïp môùi bao goàm DDT, caùc laân höõu cô vaø pyrethroids

II. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CAÙC THUOÁC SAÙT TRUØNG MÔÙI

Thôøi kyø töø 1935 ñeán 1950 laø thôøi kyø phaùt trieån cuûa DDT vaø caùc thuoác saùt truøng

goác clo khaùc. Maëc duø ñaõ ñöôïc Zeidler toång hôïp tröôùc tieân vaøo naêm 1874, maõi

ñeán naêm 1939 DDT (Dichloro Diphennyl Trichloroethane) môùi ñöôïc Paul

Muller chöùng minh laø coù taùc duïng ñoäc tieáp xuùc dieät ruoài muoãi vaø caùc coân truøng

khaùc. Naêm 1940 khaùm phaù naøy ñöôïc caáp baèng saùng cheá vaø ñeán naêm 1942 cheá

phaåm ñaõ ñöôïc thöông maïi hoùa döôùi teân Gerasol vaø Neocid vaø nhieàu teân khaùc.

Vaøo naêm 1948 oâng Muller ñöôïc nhaän giaûi Nobel Y hoïc veà khaùm phaù naøy.

Trong suoát theá chieán thöù II giaù trò thöïc tieãn cuûa DDT ñaõ ñöôïc chöùng minh vì noù

giuùp chaän ñöùng thaønh coâng dòch soát phaùt ban traàm troïng ôû Naples. Beänh naøy do

chaáy raän kyù sinh treân cô theå truyeàn ñi, Taåm boät DDT vaøo aùo quaàn cuûa 1,3 trieäu

ngöôøi ñaõ khoáng cheá hoaøn toaøn côn dòch. Sau ñoù DDT ñaõ ñöôïc duøng moäït caùch

thaønh coâng vaøo caùc chöông trình dieät tröø soát reùt. Trong suoát nöûa theá kyû naøy, coù

khoaûng 300 trieäu ngöôøi bò beänh soát reùt moãi naêm trong soá ñoù coù 3 trieäu ngöôøi

cheát.

Tröôùc khi coù DDT haàu heát nhöõng noã löïc dieät tröø soát reùt ñeàu khoâng thaønh coâng.

Moät ví duï veà söï thaønh coâng cuûa DDT laø ôû tænh Latina (YÙ) coù 50-60 tröôøng hôïp

beânh soát reùt treân moãi ngaøn daân cö vaøo naêm 1944. Con soá naøy giaûm ñeán zero

vaøo naêm 1949 sau khi khôûi ñoäng chieán dòch phun DDT vaøo naêm 1945. Söùc saûn

xuaát DDT ôû Myõ ñaõ leân ñeán cao ñieåm vaøo nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1960 vaø

sau ñoù giaûm xuoáng daàn. Naêm 1962, Rachel Carson xuaát baûn cuoán saùch Muøa

Xuaân Caâm Laëng (Silent Spring), chæ trích hoùa chaát ñaõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng,

ñaëc bieät nhaán maïnh vaøo söï tích luõy sinh hoïc cuûa DDT vaø aûnh höôûng cuûa thuoác

treân söï sinh saûn cuûa chim. Cuoán saùch naøy ñaõ thuùc ñaåy chính phuû Lieân bang Myõ

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

ñeà ra caùc bieän phaùp choáng laïi söï oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí cuõng nhö choáng

moät soá thuoác saùt truøng coù tính beàn bó. Do ñoù, vieäc saûn xuaát vaø baùn DDT ñaõ bò

caám ôû Thuïy ñieån naêm 1970 vaø ôû Myõ naêm 1973. Thò tröôøng theá giôùi veà caùc

thuoác hydrocarbon clo hoùa vaãn duy trì trong khoaûng 10 naêm tieáp theo sau ñoù

chuû yeáu bôûi vì DDT vaãn coøn caàn duøng ôû nhieàu vuøng treân theá giôùi ñeå tröø caùc coân

truøng moâi giôùi truyeàn beänh soát reùt.

Baûng 1 Lòch söû phaùt trieån cuûa thuoác tröø dòch haïi

Naêm Loaïi thuoác

1000BC Ngöôøi Hy Laïp duøng löu huyønh.

900 BC Ngöôøi Trung Quoác duøng caùc chaát thaïch tín

1763 Duøng nicotine trong thuoác laù thoâ ñeå dieät coân truøng.

1800 Laàn ñaàu tieân duøng pyrethrin ôû chaâu AÙ

1848 Laàn daàu tieân duøng caùc chaát rotenoids

1939 P. Muller khaùm phaù tính chaát saùt truøng cuûa DDT

1940-1950 Phaùt trieån thuoác saùt truøng clo höõu cô (aldrin, dieldrin...)

1944 G. Schrader toång hôïp parathion

1950 Phaùt trieån caùc thuoác carbamate

1963 Schering A.G. toång hôïp chaát Chlordimeform, chaát ñaàu

tieân trong nhoùm thuoác saùt truøng formamidine

1970 Phaùt trieån caùc thuoác pyrethroids ñôøi môùi.

Cuøng vôùi DDT caùc thuoác saùt truøng hydrocarbon clo hoùa cuõng ñaõ ñöôïc phaùt trieån

trong cuøng thôøi kyø. Chaát ñaàu tieân laø hexachlorocyclohexan (coøn goïi laø benzen

hexachloride, BHC) ñöôïc Faraday toång hôïp naêm 1825 nhöng tính saùt truøng cuûa

noù khoâng ñöôïc phaùt hieän trong suoát hôn 100 naêm sau ñoù. Vaøo nhöõng naêm ñaàu

cuûa thaäp nieân 1940, caùc nhaø khoa hoïc ôû Anh vaø Phaùp tìm ra chaát ñoàng phaân

gamma cuûa BHC, thöôøng ñöôïc goïi laø Lindane coù tính saùt truøng maïnh vaø saûn

xuaát ñöa vaøo thò tröôøng. Caùc thuoác saùt truøng hydrocarbon clo hoùa coù daïng

cyclodien baét ñaàu ñöa vaøo thò tröôøng vaøo nhöõng naêm giöõa thaäp kyû 1940. Caùc

tính chaát dieät coân truøng cuûa chlordane ñöôïc moâ taû vaøo nhöõng naêm 1945, vaøo

naêm 1948 heptachlor ñöôïc ñöa vaøo suû duïng trong noâng nghieäp vaø trong voøng

naêm naêm sau ñoù dieldrin vaø aldrin cuõng ñöôïc ñöa vaøo thò tröôøng.

Taïi Myõ, thò phaàn DDT ñaõ bò thay theá bôûi caùc hôïp chaát laân höõu cô bao goàm phaàn

lôùn caùc thuoác saùt truøng ñang duøng hieän nay. Vaøo naêm 1931, Willy Lange ôû

Vieän Ñaïi hoïc Berlin toång hôïp moät soá chaát chöùa noái P-P. Trong khi toång hôïp

dimethyl vaø dimethyl phosphofluoridate, oâng vaø sinh vieân laø G. Von Kreuger,

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

phaùt hieän thaáy hieäu öùng ñoäc haïi cuûa theå hôi chaát naøy leân chính hoï. Hoï ñaõ vieát

laïi nhö sau:”... Theå hôi cuûa caùc hôïp chaát naøy coù moät muøi thôm maïnh, deã chòu,

nhöng sau khi hít phaûi chæ vaøi phuùt, phaàn yeát haàu nghe bò eùp naëng neà vaø khoâng

thôû ñöôïc. Theá roài, yù thöùc baét ñaàu roái loaïn, choùng maët vaø maét ñau buoát vì trôû

neân quaù nhaïy vôùi aùnh saùng. Sau nhieàu giôø trieäu chöùng môùi giaûm bôùt ... Chæ caàn

moät löôïng nhoû ñuû ñeå taïo ra trieäu chöùng keå treân...” Lange hoaøn toaøn bieát veà khaû

naêng duøng caùc hôïp chaát laân höõu cô ñeå laøm thuoác saùt truøng nhöng oâng ta sau ñoù

ñaõ rôøi nöôùc Ñöùc vaø khoâng tieáp tuïc hoaït ñoäng trong laõnh vöïc naøy. Bôõi vaäy,

Gerhard Scharader ñöôïc xem nhö laø cha ñeû cuûa caùc loaïi thuoác saùt truøng laân höõu

cô. Oâng laø moät nhaø hoaù hoïc taïi I.G. Farbenindustrie (Baây giôø laø Bayer A.G.).

Vaøo nhöõng naêm giöõa cuûa thaäp nieân 1930 taïi Ñöùc taát caû taøi nguyeân ñeàu ñöôïc söû

duïng vaøo vieäc xaây döïng caùc döï aùn quoác phoøng, haïn cheá toái ña caùc nhaäp caûng

khoâng caàn thieát, trong ñoù coù nicotine vaø rotenone, voán laø nhöõng chaát caàn thieát

ñeå baûo veä caây troàng. Trong khi toång hôïp caùc hôïp chaát fluorine vaø löu huyønh

höõu cô, vaøo moät ngaøy thaùng 12 naêm 1936, Schrader ghi laïi raèng:” ... khi toâi ñi

treân ñöôøng veà nhaø, thò löïc toâi hôi bò giaûm, maõi ñeán ngaøy hoâm sau thò löïc môùi

trôû laïi bình thöôøng vaø toâi môùi laøm vieäc laïi ñöôïc, roõ raøng laø thò löïc bò roái loaïn do

moät chaát môùi toång hôïp ñöôïc”. Veà sau oâng ñaõ phaân laäp ñöôïc chaát naøy nhöng noù

quaù ñoäc ñoái vôùi ñoäng vaät maùu noùng neân khoâng theå duøng trong noâng nghieäp.

Vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 1940, Schrader vaø caùc ñoàng nghieäp ñaõ tìm ra

moät phöông phaùp ñôn giaûn ñeå toâûng hôïp moät ester ñaëc tröng cuûa acid

pyrophosphoric (tetraethylpyrophosphate; TEPP) vaø chaát naøy ñöôïc thöông maïi

hoùa vaøo naêm 1944 döôùi teân thöông maïi laø Bladan. Raát thuù vò laø moät nhaø hoùa

hoïc Phaùp teân laø de Clermont ñaõ toång hôïp ñöôïc cuøng moät chaát vaø ñaõ cuøng ghi

laïi laø oâng ñaõ thoaùt naïn khi thöû muøi vò cuûa thuoác.

Tuy nhieân, cuõng ñaõ hôn 100 naêm troâi qua tröôùc khi khaùm phaù ra ñöôïc tính ñoäc

tieáp xuùc cuûa thuoác ñoái vôùi coân truøng. Bôûi vì Bladan khoâng ñuû beàn vöõng trong

dung dòch loûng, sau ñoù ngöôøi ta ñaõ toång hôïp ra caùc hôïp chaát höõu cô môùi. Cho

ñeán luùc keát thuùc chieán tranh Schrader ñaõ toång hôïp ñöôïc 7000 chaát laân höõu cô.

Vaøo naêm 1944, moät chaát môùi ñöôïc toång hôïp (maõ hieäu laø E 605) coù hoaït tính

dieät coân truøng vaø ñoä beàn vöõng cao. Sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, phöông

phaùp toång hôïp chaát naøy ñaõ bò löïc löôïng ñoàng minh chieám laáy; sau ñoù chaát E

605 ñöôïc ñöa vaøo thò tröôøng noâng döôïc döôùi teân thöông maïi laø Parathion, sau

ñoù trôû thaønh thuoâùc saùt truøng thoâng duïng nhaát trong nhoùm laân höõu cô. Trong

khoaûng nhöõng naêm ñoù ñaõ toång hôïp ñöôïc nhöõng chaát ñoäc hôn nhö Sarin, Sorman

vaø Tabun duøng trong chieán tranh vaø chính phuû Ñöùc giöõ bí maät raát kyõ. Naêm 1946

Mc Combie vaø Saunder laàn ñaàu tieân toång hôïp ñöôïc chaát organophotphate

diisopropyl phosphorofluoridate (DEP).

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Cuøng vôùi vieäc toång hôïp caùc chaát, ngöôøi ta ñaõ khaùm phaù ra cô cheá gaây ñoäc cuûa

laân höõu cô, ñoù laø söï öùc cheá men acetylcholinesterase. Caùc nhaø khoa hoïc Ñöùc

ñaõ tìm ra hieäu öùng parasympatomimetic cuûa caùc chaát laân höõu cô vaø tìm thaáy

raèng atropin coù theå duøng ñeå giaûi ñoäc. Nhöõng hieåu bieát veà hieäu öùng vaø cô cheá

cuûa chaát physostigmine chaéc chaén ñaõ taïo tieàn ñeà thuaän lôïi cho khaùm phaù naøy.

Chaát physostigmine laø moäït alkaloid ñöôïc Jobst vaø Hesse ôû Anh ly trích töø haït

caây ñaäu Calabar vaøo naêm 1864. Caây ñaäu naøy coù teân khoa hoïc laø Physostigma

venenosum, laø moät loaøi caây laâu naêm moïc ôû vuøng nhieät ñôùi Taây Phi , voán töø laâu

ñöôïc xem nhö moät chaát ñoäc thöû toäi trong caùc cuoäc leã phuø thuûy. Hoaït tính co

ñoàng töû cuûa chaát naøy vaø tính ñoái khaùng vôùi atropin ñaõ ñöôïc phaùt hieän sôùm vaøo

naêm 1863. Vaøo naêm 1926 Loewi vaø Nevratil ñaõ tìm thaáy caùch taùc ñoäng öùc cheá

men acetylcholine. Treân neàn taûng naøy vaøo naêm 1939 Gros ñaõ sôùm ñeà ra ñöôïc

cô cheá taùc ñoäng cuûa caùc chaát laân höõu cô. Vaøo naêm 1949 Du Bois ñaõ khaúng ñònh

raèng ñoäc tính cuûa parathion laø do söï öùc cheá men cholineterase.

Caùc khaùm phaù quan troïng khaùc trong lòch söû caùc chaát laân höõu cô laø vieäc khaùm

phaù söï taùi hoaït hoùa vaø giaø coãi cuûa nhöõng men cholinesterase phosphoryl hoùa.

Vaøo nhöõng naêm giöõa cuûa thaäp nieân 1950 Wilson ñaõ tìm thaáy raèng chaát oximes

coù theå taùi hoaït hoaù acetylcholinesterase sau khi noù ñaõ bò chaát laân höõu cô öùc

cheá. Hobbiger khaùm phaù ra raèng tính taùi hoaït hoùa cuûa oxime bò giaûm theo thôøi

gian, ñoù laø söï kieäïn caùc men phsphoryl hoùa giaø coãi khoâng theå phuïc traùng baèng

oximes vaø nhö vaäy phaàn naøo aûnh höôûng tôùi lyù thuyeát nhieãm ñoäc do laân höõu cô.

Keå töø naêm 1930 ngöôøi ta ñaõ bieát raèng moät soá chaát laân höõu cô coù khaû naêng gaây

ra beänh thieåu naêng ña thaàn kinh khi coù hôn 10 000 ngöôøi ôû Myõ nhieãm ñoäc bôûi

cresyl phosphate ñöôïc söû duïng ñeå chieát trích cuû göøng ñeå laøm trong röôïu chöng

caát. Cô cheá lieân quan ñeán hieäu öùng ñaëc bieät naøy cuûa caùc laân höõu cô ñaõ ñöôïc

nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng chæ trong thaäp nieân qua, vaø khoâng do söï öùc

cheá cuûa cholinesterase. Khaùi nieäm veà söï chuyeån hoùa bieán döôõng cuûa laân höõu

cô thaønh chaát öùc cheá cholinesterase mang hoaït tính vaø tieàm naêng taêng tính ñoäc

cuûa chuùng do caùc hoaù chaát hoaëc noâng döôïc khaùc laø hai khaùm phaù chuû yeáu khaùc

trong lónh vöïc naøy vaøo thaäp nieân 1950.

Maêc duø coù nhöõng nghieân cöùu veà physostigmine, caùc carbamate chæ ñöôïc ñöa

vaøo laøm thuoác dieät coân truøng vaøo nhöõng naêm cuoái thaäïp nieân 1940 vaø trong thaäp

nieân 1950. Loaïi chaát carbamate ñaàu tieân ñöôïc ñöa vaøo söû duïng roäng raõi nhaát ôû

Myõ laø carbaryl do coâng ty Union Carbide saûn xuaát naêm 1953.

Baûng 2: Moät soá söï kieän lieân quan ñeán tính ñoäc do hoùa chaát tröø dòch haïi

gaây ra.

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Naêm Bieán coá

1930 Chöùng baïi lieät “Ginger Jake” ôû Myõ do chaát cresyl

phosphate gaây ra

1962 Rachel Carson xuaát baûn cuoán “Muøa Xuaân Caâm Laëng”

1970-1973 Vì aûnh höôûng leân moâi tröôøng, DDT ñaõ bò Thuïy Ñieån vaø

Myõ caám söû

duïng

1971-1972 Ngoä ñoäc thuoác tröø naám alkyl thuûy ngaân ôû Iraq

1976 Ngöôøi phun thuoác ôû Pakistan bò ngoä ñoäc do caùc taïp chaát

trong

malathion

1977 Giôùi haïn söû duïng dibromochloropropane do ñoäc tính cuûa

noù treân cô

quan sinh duïc nam giôùi.

1984 Ngoä ñoäc carbaryl ôû Bhopal, Aán Ñoä gaây cheát khoaûng

20.000 ngöôøi

vaø hôn 100,000 bò nhieãm ñoäc

1986 Traøn 100 taán thuoác saùt truøng vaøo soâng Rhine

Nhoùm thuoác saùt truøng quan troïng ñöôïc khaùm phaù gaàn ñaây nhaát laø caùc

pyrethroid toång hôïp. Caùc hôïp chaát naøy daãn xuaát töø phaân töû ly trích ñöôïc trong

hoa caây thuùy cuùc. Loaïi hoa naøy ñöôïc daân trong caùc boä toäïc vuøng Caucase vaø

Persia söû duïng töø 1800 ñeå tröø chaáy raän cô theå. Hoa thuùy cuùc ñöôïc saûn xuaát haøng

hoùa laàn ñaàu tieân ôû Armenia vaøo naêm 1828. Nam Tö khôûi söï saûn xuaát vaøo naêm

1840 vaø taäp trung saûn xuaát cho ñeán theá chieán thöù nhaát, sau ñoù hoa ñöôïc troàng ôû

Nhaät vaø Ñoâng Phi. Chaát trích töø thuùy cuùc chöùa 6 ester coù quan heä gaàn guõi vôùi

nhau vaø ñeàu coù tính saùt truøng ñöôïc goïi chung laø pyrethrin, caáu truùc cuûa chuùng

ñöôïc bieát roõ vaøo khoaûng 1910-1924. Trong thôøi gian naøy haøng traêm chaát

pyrethroids ñaõ ñöôïc toång hôïp vaø chaát ñaàu tieân ñöôïc thöông maïi hoùa laø allethrin.

Sau khi allethrin ñöôïc thöông maïi hoùa chæ coù moät vaøi loaïi pyrethroids ñöôïc tieáp

tuïc khaùm phaù. Maõi ñeán naêm 1966 Coâng ty hoùa chaát Sumitomo Nhaät Baûn vaø

phoøng thí nghieäm Michael Elliot (Traïm thí nghieäïm Rothamsted taïi Harpenden ôû

Anh) mang laïi nhöõng böôùc phaùt trieån môùi veà pyrethroids. Moät soá pyrethroids

duøng saùt truøng thoâng duïng nhaát laø Permethrin, Cypermethrin vaø Fenvalerate,

ñeàu ñöôïc toång hôïp vaøo nhöõng naêm trong thaäp nieân 1970, bôõi vì chuùng ít ñoäc cho

loaøi coù vuù vaø ít beàn vöõng trong moâi tröôøng, trong nhöõng naêm tôùi möùc söû duïng

loaïi naøy seõ gia taêng.

Trong nhöõng thaäp nieân qua, TBVTV hoùa hoïc ñaõ ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ. Daân

soá ñòa caàu gia taêng nhanh choùng laøm taêng nhanh nhu caàu veà thöïc phaåm vaø caùc

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

loaïi noâng saûn khaùc. Do vaäïy, Baûo veä Thöïc vaät trôû thaønh moät laõnh vöïc troïng taâm

cuûa caùc nhaø laøm luaät vaø nhaø khoa hoïc.

Ngoaøi noå löïc ñeå phaùt trieån caùc loaïi thuoác tröø dòch haïi coù theå thaéng ñöôïc tính

choáng chòu cuûa caùc ñoái töôïng gaây haïi, nhieàu nghieân cöùu cuõng ñaõ ñöôïc tieán haønh

ñeå tìm ra caùc chaát thay theá thuoác tröø dòch haïi hoùa hoïc. Vì hieän nay coâng chuùng

hieåu roõ veà moái hieåm hoïa ñi lieàn vôùi caùc hoùa chaát tröø dòch haïi ñöôïc toång hôïp ,

cuøng vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa coâng ngheä sinh hoïc, phoøng tröø dòch haïi

baèng bieän phaùp sinh hoïc ñang trôû thaønh ngaønh kyõ ngheä phaùt trieån. Nhöõng tieán

boä naøy daãn ñeán khaùi nieäm veà IPM, laø bieän phaùp söû duïng caû hoaù chaát , sinh hoïc

vaø caùc bieän phaùp canh taùc coù heä thoáng ñeå tröø dòch haïi vaø caûi thieän saûn xuaát caây

troàng.

CAÙC HAÄU QUAÛ XAÁU DO VIEÄC SÖÛ DUÏNG THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Coù nhieàu loaïi taùc haïi ñi keøm vôùi vieäc söû duïng thuoác baûo veä thöïc vaät (TBVTV). Ngöôøi

tieáp xuùc vôùi moät soá loaïi TBVTV coù theå gaùnh chòu nhöõng haäu quaû daøi haïn hoaëc ngaén

haïn. Dö löôïng quaù cao cuûa TBVTV trong moâi tröôøng laøm giaûm chaát löôïng nöôùc vaø taùc

haïi ñeán caùc sinh vaät khoâng phaûi laø dòch haïi nhö ong maät, chim choùc vaø caùc loaïi sinh

vaät hoang daõ khaùc. TBVTV cuõng coù theå gaây ñoäc cho caây troàng khi söû duïng. Duøng

khoâng ñuùng caùch TBVTV seõ laøm cho dòch haïi quen thuoác trôû neân ñeà khaùng hoaëc tieâu

dieät heát caùc ñoái töôïng laø thieân ñòch cuûa dòch haïi.

I. SÖÏ TAÙC ÑOÄNG CUÛA TBVTV TREÂN NGÖÔØI

Hít thô,û nuoát hoaëc laøm ñoå, toùe TBVTV vaøo maét coù theå seõ gaây neân moät soá toån thöông.

Caùc hoùa chaát ñoäc gaây haïi hoaëc laøm cheát ngöôøi baèng caùch ngaên trôû caùc chöùc naêng sinh

lyù sinh hoùa cuûa cô theå. Ñaëc ñieåm vaø möùc ñoä toån thöông tuøy thuoäc vaøo tính ñoäc cuûa hoùa

chaát vaø lieàu löôïng xaâm nhaäp vaøo cô theå. Moät soá TBVTV cöïc ñoäc gaây haïi ôû lieàu raát

thaáp, traùi laïi coù nhöõng hoùa chaát ít ñoäc gaây haïi cho sinh vaät vôùi lieàu löôïng raát cao. Vì

khaû naêng gaây nguy hieåm cuûa caùc loaïi TBVTV , nhöõng ngöôøi laøm vieäc vôùi TBVTV caàn

phaûi traùnh khoâng ñeå thuoác xaâm nhaäp vaøo cô theå qua da, phoåi, heä tieâu hoùa vaø maét. Caàn

phaûi caån thaän vôùi moïi loaïi TBVTV. Khoâng ai coù theå tieân ñoaùn haäu quaû cuûa vieäc tieáp

xuùc laäp laïi laâu daøi ngay caû vôùi nhöõng loaïi TBVTV ít nguy haïi nhaát.

1.1 Caùch xaâm nhaäp cuûa thuoác vaøo cô theå ngöôøi:

Coù nhieàu caùch thuoác xaâm nhaäp vaøo cô theå ngöôøi laøm vieäc vôùi TBVTV nhöng nhieàu

nhaát laø luùc pha troän phun xòt thuoác hoaëc khi ñi vaøo vuøng xöû lyù thuoác ngay sau khi môùi

phun thuoác xong. Do ñoù khi vaøo vuøng môùi phun xòt thuoác caàn phaûi coù ñuû duïng cuï baûo

hoä, caàn phaûi theo ñuùng quy ñònh treân nhaõn hieäu veà khoaûng thôøi gian caùch ly tröôùc thu

hoaïch ñeå baûo ñaûm söùc khoeû cho ngöôøi tieâu duøng.

Con ngöôøi coøn coù theå tieáp xuùc vôùi lieàu löôïng thaáp cuûa TBVTV neáu hoï soáng gaàn vuøng

söû duïng thuoác, aên phaûi thöïc phaåm bò nhieãm TBVTV, sôø vaøo thuoác môùi phun leân gia

suùc gia caàm ñeå tröø kyù sinh, sôø vaøo taøn laù, saûn phaåm toàn tröõ .v.v. coù xöû lyù TBVTV.

TBVTV bò ñoå traøn do tai naïn cuõng laø moät moái ñe doïa nghieâm troïng cho söùc khoeû con

ngöôøi. Caùch nhieãm ñoäc coù theå do haáp thu moät löôïng thuoác lôùn moät laàn hoaëc haáp thu

laâu daøi nhieàu laàn löôïng thuoác nhoû. Con ngöôøi phaûn öùng khaùc nhau vôùi cuøng moät lieàu

löôïng thuoác. Tuoåi taùc vaø theå troïng cuõng aûnh höôûng ñeán söï haáp thu thuoác. Treû em vaø nöõ

giôùi nhaïy vôùi thuoác hôn so vôùi ngöôøi lôùn vaø nam giôùi.

1.1.1 Tieáp xuùc do tai naïn:

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Thoâng thöôøng söï tieáp xuùc do tai naïn laø nguy haïi hôn caû, ñoâi khi coøn do söï thieáu caån

thaän khi tieáp xuùc vôùi thuoác. Trong noâng nghieäp, soá ngöôøi bò tai naïn do TBVTV cao

nhaát vaø phaàn lôùn xaûy ra khi pha cheá vaø phun xòt thuoác. Ñoå traøn, noå hoaëc caùc loaïi tai

naïn khaùc xaûy ra trong khi cheá taïo vaø ñoùng goùi seõ gaây haïi cho nhöõng coâng nhaân laøm

vieäc trong nhaø maùy hoaëc nhaân daân soáng trong vuøng phuï caän vôùi nhaø maùy(ví duï tai naïn

ôû nhaø maùy Union Carbide ôû Bhopal, Aán Ñoä laøm thoaùt thuoác hôi thuoác saùt truøng laøm

cheát gaàn 6000 ngöôøi). Ñoå traøn, chaùy noå nhaø kho chöùa coù theå gaây haïi nghieâm troïng cho

coâng nhaân, nhaân vieân cöùu caáp vaø nhieàu ngöôøi khaùc.

1.1.2 Tieáp xuùc do coâng vieäc:

Maëc duø ngöôøi phun xòt vaø vaän chuyeån bò ruûi ro nhieàu nhaát do TBVTV , nhöõng ngöôøi

khaùc coù lieân quan giaùn tieáp ñeán saûn xuaát noâng nghieäp cuõng coù theå bò aûnh höôûng. Tuaân

thuû theo quy ñònh thôøi gian an toaøn tröôùc khi vaøo trôû laïi vuøng phun xòt hoùa chaát ñoäc laø

caùch toát nhaát ñeå baûo veä söùc khoeû cuûa noâng daân. Huaán luyeän caùch söû duïng thuoác an

toaøn cho noâng daân laø moät vieäc laøm raát caàn thieát. Röûa saïch seõ caùc duïng cuï phun xòt

thuoác laø bieän phaùp raát caàn thieát ñeå traùnh vaáy thuoác vaøo ngöôøi khi phun xòt laàn sau. Baûo

ñaûm thôøi gian döøng thuoác tröôùc thu hoaïch vöøa baûo veä söùc khoeû ngöôøi tieâu thuï vöøa baûo

veä coâng nhaân trong caùc xöôûng ñoùng haøng noâng saûn, trong nhaø maùy cheá bieán noâng saûn.

Noâng daân laøm vieäc trong nhaø kieáng, vöôøn öôm tieáp xuùc deã daøng vôùi taøn laù dính thuoác

do troàng caây daøy vaø loái ñi laïi chaät heïp cuõng nhö khoâng khí ít thoâng thoaùng. Ñieàu kieän

naøy cuõng xaûy ra cho nhöõng ngöôøi phun xòt thuoác trong nhöõng nôi kheùp kín nhö nhaø ôû,

kho taøng, nhaø xöôûng, vaên phoøng. Do vaäy nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc ñieàu kieän naøy

caàn phaûi luoân luoân mang duïng cuï baûo hoä lao ñoäng.

1.1.3 Tieáp xuùc vôùi thuoác trong nhaø ôû:

Duøng quaù nhieàu hoaëc khoâng ñuùng caùch TBVTV trong nhaø ôû seõ gaây haïi cho con ngöôøi.

Thöôøng gaëp nhaát trong caùc vuøng phi noâng nghieäp laø tröôøng hôïp treû con tình côø nuoát

phaûi TBVTV. Caàn phaûi ñeå thuoác traùnh xa taàm tay cuûa treû con.

1.1.4 Tieáp xuùc qua thöïc phaåm bò nhieãm thuoác:

Dö löôïng TBVTV treân thöïc phaåm thöôøng laøm cho ngöôøi tieâu thuï bò truùng ñoäc. Dö

löôïng trong thöïc phaåm coøn nhieàu laø do noâng daân söû duïng sai caùc loaïi TBVTV. Moät soá

loaïi TBVTV ñeå laïi dö löôïng treân thöïc phaåm theo nhöõng ñoä daøi thôøi gian khaùc nhau tuøy

theo loaïi thuoác vaø noâng saûn. Caùc loaïi TBVTV toàn löu trong ñaát cuõng coù theå ñöôïc caây

huùt vaøo vaø taïo ra dö löôïng trong noâng saûn thöïc phaåm. Caùc cô quan quoác teá nhö FAO,

WHO ñaõ ñeà ra nhöõng tieâu chuaån dö löôïng trong noâng saûn thöïc phaåm, töøng quoác gia

cuõng ñeà ra tieâu chuaån rieâng cuûa mình tuøy theo ñieàu kieän cuï theå. Treân caùc nhaõn thuoác

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

thöôøng quy ñònh lieàu löôïng vaø thôøi gian döøng thuoác tröôùc thu hoaïch, caàn phaûi tuaân thuû

theo caùc höôùng daãn naøy. Nhöõng cô quan chòu traùch nhieäm veà an toaøn thöïc phaåm phaûi

thöôøng xuyeân kieåm nghieäm ñeå giaùm saùt dö löôïng trong thöïc phaåm.

Thænh thoaûng, thöïc phaåm cuõng bò nhieãm TBVTV do söï söû duïng sai TBVTV sau khi thu

hoaïch. TBVTV thöôøng ñöôïc duøng trong vieäc baûo quaûn caùc noâng saûn trong kho vöïa,

thöôøng baèng caùch xoâng hôi. Coâng nghieäp thöïc phaåm coù theå duøng TBVTV trong khi

ñoùng kieän, cheá bieán vaø ñoùng goùi hoäp ñeå tieâu dieät hoaëc ngaên ngöøa dòch haïi beân trong

cuõng nhö beân ngoaøi nhaø maùy. Ñoâi khi TBVTV cuõng ñöôïc duøng ôû nhöõng nôi toàn tröõ vaø

baùn leû thöïc phaåm ñeå phoøng dieät caùc dòch haïi xaâm nhieãm. Caùc tieäm aên cuõng coù theå

duøng TBVTV ñeå dieät boïn gaëm nhaám. Ñeå coù theå giaùm saùt dö löôïng moät caùch hieäu quaû

caàn phaûi coù ñuû heä thoáng luaät leä caàn thieát vaø nhaø nöôùc phaûi kieåm tra caùc cô sôû cheá bieán,

toàn tröõ vaø phaân phoái noâng saûn thöïc phaåm.

Neáu söû duïng quaù nhieàu TBVTV ñeå tieâu dieät kyù sinh soáng treân cô theå caùc loaïi gia suùc,

gia caàm coù theå daãn tôùi söï nhieãm ñoäc caùc saûn phaåm söõa tröùng thòt. Ñeå giaûi quyeát tình

traïng naøy cuõng caàn phaûi coù luaät leä vaø söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc. Caàn phaûi coù thôøi

gian caùch ly sau khi söû duïng TBVTV treân caùc saûn phaåm ñöôïc duøng laøm thöùc aên cho gia

suùc gia caàm.

Nöôùc uoáng nhieãm TBVTV cuõng laø moät caùch ñöa thuoác vaøo cô theå con ngöôøi. Thoâng

thöôøng söï thaûi boû hoaëc duøng khoâng ñuùng caùch TBVTV cuõng laøm cho nöôùc ngaàm hay

nöôùc maët bò nhieãm thuoác saùt truøng

1.1.5 Söï tieáp xuùc vôùi TBVTV töø caùc nguoàn khaùc:

Caùc nguoàn khaùc coù theå laø: (1) thuoác dö laïi sau khi xoâng hôi nhaø ôû hoaëc khu vöïc laøm

vieäc, (2) thuoác dính treân ñoà goã, thaûm loùt nhaø ñöôïc xöû lyù TBVTV ñeå choáng coân truøng,

naám moác, (3) thuoác löu laïi treân caùc ñoäng vaät nuoâi trong nhaø ñöôïc xöû lyù thuoác ñeå choáng

kyù sinh truøng.

II. Caùc con ñöôøng thuoác ñi vaøo cô theå:

TBVTV coù theå ñi vaøo cô theå qua nhieàu con ñöôøng. Caùc con ñöôøng hay gaëp nhaát laø: (1)

qua da; (2) qua mieäng; (3) qua heä hoâ haáp; vaø (4) qua maét.

2.1 Qua da: Ñaây laø con ñöôøng tieáp xuùc thoâng thöôøng nhaát. Khi dính vaøo da, TBVTV

thöôøng gaây maãn ñoû hoaëc kích öùng, moät soá TBVTV khaùc coù theå laøm hö da. Neáu löôïng

thuoác thaám qua da quaù nhieàu seõ daãn ñeán nhieãm ñoäc maùu vaø caùc cô quan cuûa cô theå.

Söï thaám qua da tuøy thuoäc vaøo loaïi TBVTV. Caùc loaïi thuoác deã hoøa tan trong daàu hoaëc

caùc dung moâi daàu löûa thaám saâu vaøo da deã daøng hôn nhöõng thuoác hoøa tan deã daøng vaøo

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

trong nöôùc. Ñeå phoøng ngöøa söï tieáp xuùc qua da caàn phaûi mang ñaày ñuû duïng cuï baûo hoä

khi laøm vieäc vôùi TBVTV.

2.2 Qua ñöôøng mieäng: Söï xaâm nhaäp TBVTV qua ñöôøng mieäng xaûy ra do vieäc tình

côø nuoát phaûi thuoác, do söï toeù thuoác vaøo mieäng khi pha thuoác, aên uoáng caùc thöïc phaåm

thöùc uoáng bò nhieãm TBVTV. Huùt thuoác khi söû duïng thuoác cuõng ñöa TBVTV vaøo cô

theå. Thuoác ñöôïc thaám vaøo maùu qua maøng loùt cuûa mieäng, bao töû vaø ruoät. Caàn phaûi ñeå

rieâng thöïc phaåm ra khoûi caùc khu vöïc toàn tröõ, pha cheá thuoác, giöõ taát caû TBVTV trong

chai loï nguyeân thuûy, khoâng neân chieát taùch ra caùc loaïi chai loï voán duøng ñeå ñöïng caùc

chaát loûng khaùc. Khoâng ñöôïc duøng duïng cuï nhaø beáp ñeå ñong ño TBVTV.

2.3 Qua ñöôøng hoâ haáp: Nhöõng ngöôøi söû duïng thuoác saùt truøng coù theå bò toån haïi do buïi

hoaëc hôi cuûa TBVTV ñi vaøo phoåi. Neáu khoâng mang khaåu trang thì raát khoù traùnh hít

phaûi thuoác hoaëc buïi trong khi pha troän TBVTV.

2.4 Qua maét: Thuoác ñi vaøo maét seõ gaây neân nhöõng toån haïi nghieâm troïng vaø töø ñoù coù

theå ñi vaøo cô theå qua heä tuaàn hoaøn. Khi TBVTV vöông vaøo maét phaûi doäi röûa thaät nhieàu

baèng nöôùc saïch trong voøng 15 phuùt, sau ñoù phaûi ñeán baùc só ñeå khaùm ñieàu trò neáu caàn.

III. Haäu quaû cuûa söï tieáp xuùc vôùi TBVTV :

Hình thöùc ngoä ñoäc vaø ñoä traàm troïng tuøy thuoäc vaøo ñoä ñoäc cuûa thuoác, caùch thöùc taùc

ñoäng cuûa TBVTV; löôïng thuoác thaám vaøo cô theå vaø khaû naêng phaân huûy baøi tieát TBVTV

cuûa cô theå. Ñoä traàm troïng do ngoä ñoäc coù theå giaûm ñi neáu sô cöùu sôùm. Haäu quaû cuûa söï

tieáp xuùc coù theå cuïc boä nhö raùt maét, da, coå hoïng hoaëc toaøn cô theå neáu TBVTV thaám

vaøo trong maùu vaø daãn ñeán caùc cô quan khaùc. TBVTV coù theå aûnh höôûng ñeán nhieàu heä

thoáng beân trong cô theå cuøng luùc.

Neáu tieáp xuùc vôùi TBVTV vaø coù nghi ngôø bò nhieãm ñoäc caàn phaûi ñi kieåm tra söùc khoeû.

3.1 Trieäu chöùng ngoä ñoäc:

Trieäu chöùng ngoä ñoäc laø nhöõng ñieàu kieän baát thöôøng maø beänh nhaân thaáy hoaëc caûm nhaän

ñöôïc hoaëc thoâng qua caùc thöû nghieäm trong phoøng thí nghieäm cho thaáy raèng cô theå bò

toån haïi, taät beänh hoaëc roái loaïn. Söï nhieãm ñoäc coù theå ôû daïng caáp tính theå hieän ra ngoaøi

laäp töùc hoaëc kinh nieân, chæ theå hieän sau moät thôøi gian daøi tieàm aån. Moät soá caùc trieäu

chöùng thöôøng gaëp ñöôïc ghi ôû baûng 8.1

Baûng 8.1 Caùc trieäu chöùng nhieãm ñoäc TBVTV thoâng thöôøng

------------------------------------------------------------------------------------------------------

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

Caùc trieäu chöùng coù theå coù do da tieáp xuùc vôùi daïng buïi, loûng vaø hôi TBVTV

- Da bò nhuoám maøu

- Da bò ñoû leân ôû vuøng tieáp xuùc

- Phoûng nheï hoaëc caûm giaùc ngöùa ngaùy

- Caûm giaùc chaùy boûng ñau raùt

- Da phoàng doäp leân

- Moùng tay chaân bò nöùt vaø toån haïi

Caùc trieäu chöùng coù theå xaûy ra khi thuoác daïng boät, loûng hoaëc hôi vöông vaøo maét

- Khoù chòu, bao goàm chaûy nöôùc maét vaø boûng nheï

- Boûng doäp naëng ñau raùt (coù theå thieät haïi maét vónh vieãn)

Caùc trieäu chöùng coù theå xaûy ra do hít hoaëc nuoát TBVTV ôû daïng boät, loûng hoaëc hôi

- Nhaûy muõi

- Kích thích muõi vaø coå hoïng

- Ngheït muõi

- Söng taáy mieäng vaø coå hoïng

- Ho

- Khoù thôû

- Thôû ngaén hôi

- Ñau ngöïc

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Caùc trieäu chöùng nhieãm ñoäc thay ñoåi tuøy theo nhoùm thuoác vaø tuøy theo caû caùc TBVTV

khaùc nhau trong cuøng moät nhoùm. Trieäu chöùng tuøy theo lieàu löôïng tieáp xuùc. Caùc trieäu

chöùng thoâng thöôøng goàm: noåi maãn da, ñau ñaàu hoaëc kích thích maét, muõi, hoïng. Caùc

trieäu chöùng naøy coù theå bieán maát ñi sau moät thôøi gian ngaén hoaëc ñoâi khi khoù phaân bieät

vôùi trieäu chöùng do dò öùng hoaëc caûm cuùm. Caùc trieäu chöùng khi haáp thu moät löôïng lôùn

thuoác thöôøng laø: môø maét, choùng maët, ra moà hoâi, suy yeáu, oùi möûa, ñau bao töû, tieâu chaûy,

raát khaùt nöôùc, boàn choàn, caùu kænh, da phoøng doäp, co giaät, laéc lö vaø maát nhaän thöùc. Maëc

duø caùc trieäu chöùng vöøa keå coù theå chæ ra söï truùng ñoäc, vaãn coù theå laàm laãn vôùi trieäu

chöùng do beänh taät hoaëc roái loaïn cô theå. Thoâng thöôøng caàn phaûi coù xeùt nghieäm y khoa

caån thaän.

3.2 Loaïi toån thöông:

Caùc toån thöông coù theå sinh ra do cô theå haáp thu moät löôïng lôùn thuoác moät laàn hay haáp

thu nhieàu laàn vaø laâu daøi caùc löôïng nhoû. Toån thöông coù theå xaûy ra ôû daïng caáp tính, ñoät

phaùt vaø mau döùt hoaëc daïng kinh nieân keùo daøi raát laâu. Caùc toån thöông gaây ra coù theå hoài

phuïc moät caùch töï nhieân do khaû naêng cô theå hay do ñieàu trò baèng y döôïc hoaëc khoâng theå

hoài phuïc maø ñeå laïi caùc di chöùng nhö ñau beänh kinh nieân, maát khaû naêng vaø cheát.

3.3 Caùc aûnh höôûng khaùc treân con ngöôøi:

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

3.3.1 Dò öùng: Coù moät soá ngöôøi bò dò öùng vôùi caùc loaïi TBVTV söû duïng ôû nôi laøm vieäc

hoaëc nôi ôû. Chaát gaây dò öùng coù theå laø baûn thaân hoaït chaát TBVTV hoaëc caùc phuï lieäu coù

maët trong cheá phaåm. Trieäu chöùng coù theå laø khoù thôû, nhaûy muõi, chaûy nöôùc maét vaø ngöùa

maét, da noåi maãn, khoù chòu trong ngöôøi .

3.3.2 Lo aâu: Söï lo aâu phaûi tieáp xuùc vôùi TBVTV moät phaàn gaây ra do söï thieáu thoâng tin

hoaëc nhaän thoâng tin sai laïc veà khaû naêng gaây nguy haïi cuûa vieäc söû duïng TBVTV. Caùc

tröôøng hôïp tai naïn, ngoä ñoäc, vaø dö löôïng trong thöïc phaåm ñöôïc coâng boá thöôøng xuyeân

treân phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng vaø tieáp tuïc ñöôïc coâng chuùng quan taâm. Tuy nhieân

thoâng tin veà söï ích lôïi cuûa vieäc söû duïng ñuùng ñaén TBVTV ñeán noâng daân haõy coøn ít oûi.

IV. OÂ nhieãm nöôùc ngaàm:

OÂ nhieãm nöôùc ngaàm do caùc TBVTV laø moät söï kieän nghieâm troïng. Khoaûng 97% toång

löôïng nöôùc treân theá giôùi laø nöôùc maën trong ñaïi döông. Chæ coù khoaûng ít hôn 1% toång

löoïng nöôùc treân ñòa caàu laø coù theå söû duïng ñöôïc ñeå uoáng, töôùi caây, duøng trong nhaø vaø

cheá beán. Hai phaàn ba löôïng nöôùc naøy laø nöôùc ngaàm, bò keït trong caùc væa ñaát döôùi saâu.

Phaàn nöôùc coøn laïi naèm trong hoà, ao, soâng, suoái. Söï kieän oâ nhieãm nöôùc ngaàm do

TBVTV môùi ñöôïc löu yù gaàn ñaây. Luùc ñaàu ngöôøi ta cho raèng TBVTV khoâng ñe doïa ñeán

nöôùc ngaàm vì luùc baáy giôø caùc phöông tieän khoa hoïc khoâng phaùt hieän ñöôïc. Nhieàu

nghieân cöùu cho bieát raèng vi sinh vaät, caùc yeáu toá moâi tröôøng, ñaát seõ phaân huûy vaø haáp

thu phaàn lôùn TBVTV tröôùc khi chuùng coù theå tieáp xuùc vôùi nöôùc ngaàm. Tuy nhieân trong

thôøi gian gaàn ñaây do caùc phöông phaùp phaân tích hieän ñaïi, ngöôøi ta coù theå tìm thaáy

nhöõng löôïng nhoû caùc hoaù chaát keå caû TBVTV coù trong nöôùc ngaàm. Caàn phaûi ban haønh

nhöõng luaät leä chaët cheõ veà vieäc loaïi thaûi caùc hoùa chaát ñoäc haïi ñeå baûo veä nguoàn nöôùc

ngaàm.

TBVTV ñi vaøo nöôùc ngaàm theo caùch: (1) do bò röûa troâi tröïc tieáp töø ñaát hoaëc (2) xaâm

nhaäp vaøo caùc loaïi gieáng coù lieân laïc vôùi maïch nöôùc ngaàm. Caùc loaïi TBVTV ñi vaøo

nöôùc ngaàm töø nhöõng caùch phun xòt bình thöôøng treân ñoàng ruoäng goïi laø oâ nhieãm phaân

taùn. Coù moät soá tröôøng hôïp do taïi naïn hoaëc do loaïi thaûi TBVTV khoâng ñuùng caùch maø

TBVTV ñi vaøo nöôùc ngaàm vôùi moät soá löôïng raát lôùn, tröôøng hôïp naøy goïi laø oâ nhieãm

ñieåm.

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï oâ nhieãm nöôùc ngaàm:

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï oâ nhieãm nöôùc ngaàm goàm coù: (1) ñaëc ñieåm cuûa chính

TBVTV, caùc loaïi CHC beàn bó trong moâi tröôøng nhöng ít di ñoäng vì thöôøng keát chaët

trong caùc haït ñaát, do ñoù chuùng taäp trung ôû taàng ñaát maët vaø ít laøm oâ nhieãm nöôùc ngaàm.

Tuy nhieân trong thôøi gian gaàn ñaây, caùc loaïi thuoác ít beàn ñöôïc duøng nhieàu nhöng chuùng

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM

coù tính di ñoäng cao, chaúng haïn nhö caùc hôïp chaát phenoxy, urea, carbamate. Caùc

TBVTV naøy khoâng keát chaët vaøo haït ñaát vaø moät soá laïi deã hoøa tan trong nöôùc neân deã

ngaám saâu vaøo nöôùc ngaàm. Tính di ñoäng cuûa TBVTV ñöôïc lieät keâ trong Baûng 8.2

Baûng 8.2 Tính di ñoäng cuûa caùc loaïi TBVTV

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tính di ñoäng loaïi I (raát khoù di chuyeån trong ñaát)

Aldrin Ethion

Benomyl Heptachlor

Chlordane Lindane

Dacthal Morestan

DDT Paraquat

Dieldrin Parathion

Diquat Phorate

Disulfoton Trifluralin

Endrin

Tính di ñoäng loaïi II (coù theå di chuyeån chuùt ít trong ñaát)

Azinphos-methyl Linuron

Bensulide Molinate

Carbaryl Prometryn

Chlorpropham Propanil

Diazinon Pyrazon

Diuron

Tính di ñoäng loaïi III (coù khaû naêng di chuyeån trung bình trong ñaát)

Alachlor Prometone

Atrazine Propham

Diphenamid Simazine

Endothall Terbacil

Fenuron 2,4,5-T

Tính di ñoäng loaïi IV (Diazinon chuyeån trong ñaát deã daøng)

Amitrole Fenac

Bromacil MCPA

2,4-D Picloram

Tính di ñoäng loaïi V (di ñoäng maïnh meõ trong ñaát)

Chloramben Dicamba

Dalapon TCA

------------------------------------------------------------------------------------------------------

DOWNLOAD» WWW.AGRIVIET.COM