Hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TẠ THỊ ÁNH

HÌNH THÀNH KĨ NĂNG TƢ VẤN

CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC

Mã số: 60.14.01

LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc gi¸o dôc

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÍNH

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian tiến hành nghiên cứu, dưới sự hướng dẫn khoa

học của PGS.TS Nguyễn Thị Tính, em đã hoàn thành xong luận văn thạc sỹ

của mình với đề tài “Hình thành kĩ năng tư vấn cho sinh viên trường

ĐHSP - ĐHTN”.

Với lòng biết ơn sâu sắc em xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo

trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, những người đã tận tình giảng dạy và

tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới cô giáo - PGS.TS

Nguyễn Thị Tính, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho em cách thức và

con đường nghiên cứu đề tài để hoàn thành đề tài nghiên cứu này.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các bạn sinh viên trường ĐHSP Thái

Nguyên những người đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu.

Với điều kiện thời gian và trình độ còn hạn chế, chắc chắn bản luận văn

của em còn có những thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến nhận xét,

góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo và các nhà khoa học…. những người quan

tâm đến vấn đề này cho luận văn của em được hoàn thiện hơn và em xin trân

trọng cảm ơn sự quan tâm đó!

Thái Nguyên, ngày tháng 8 năm 2011

Tác giả

Tạ Thị Ánh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

MỤC LỤC

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ............................................................................1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................2

3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu ...............................................................2

3.1. Đối tượng nghiên cứu .........................................................................2

3.2. Khách thể nghiên cứu..........................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................3

5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................3

6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: ............................................3

6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn...........................................3

6.2.1. Phương pháp quan sát. ................................................................3

6.2.2. Phương pháp đàm thoại, phỏng vấn, trò chuyện.........................3

6.2.3. Phương pháp điều tra ..................................................................4

6.2.4. Phương pháp khảo nghiệm ..........................................................4

6.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm .............................................4

6.2.6. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia .............................................4

6.2.7. Phương pháp bổ trợ .....................................................................4

7. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TƢ

VẤN CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ........ 6

1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu .......................................................................6

1.2 Các khái niệm công cụ .............................................................................8

1.2.1. Khái niệm kỹ năng............................................................................8

1.2.2. Khái niệm tư vấn ..............................................................................9

1.2.3. Hình thành kỹ năng tư vấn.............................................................11

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

1.3 Những vấn đề cơ bản về hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên

trường ĐHSP - ĐHTN...........................................................................12

1.3.1 Đặc điểm tâm lý của sinh viên Sư phạm.........................................12

1.3.2 Mục đích của hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên

trường ĐHSP.................................................................................14

1.3.3 Nội dung, nguyên tắc hình thành các kỹ năng tư vấn cho sinh

viên trường ĐHSP..........................................................................15

1.3.3.1. Các kỹ năng tư vấn cơ bản cần hình thành cho sinh viên ......15

1.3.3.2. Nội dung tư vấn cần trang bị cho cho sinh viên trường ĐHSP .......16

1.3.3.3 Nguyên tắc hình thành các kỹ năng tư vấn cho sinh viên

trường ĐHSP..........................................................................23

1.3.4 Các phương pháp và hình thức hình thành kỹ năng tư vấn

cho sinh viên trường ĐHSP ...........................................................24

1.3.4.1 Phương pháp hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên...........24

1.3.4.2 Hình thức hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên

trường ĐHSP...........................................................................30

1.4 Các yếu tố ảnh hưởng tới hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên

trường ĐHSP .........................................................................................32

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1...............................................................................34

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TƢ VẤN

CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐHSP - ĐHTN.........................35

2.1 Một vài nét về khách thể nghiên cứu .....................................................35

2.2. Thực trạng hình thành kỹ năng tư vấn của sinh viên trường ĐHSP -ĐHTN.........36

2.2.1. Nhận thức của cán bộ giảng viên và sinh viên về hình thành

kỹ năng tư vấn cho sinh viên ........................................................36

2.2.2. Thực trạng nội dung hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh

viên trường ĐHSP- ĐHTN............................................................43

2.2.2.1. Thực trạng hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên qua

thông hoạt động dạy học .........................................................45

2.2.2.2 Thực trạng hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên qua

hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp .....................................50

2.2.3. Thực trạng kỹ năng tư vấn của sinh viên trường ĐHSP - ĐHTN.......52

2.2.4. Những nguyên nhân khách quan và chủ quan của thực trạng ......55

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2...............................................................................56

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TƢ VẤN

CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐHSP - ĐHTN ........................58

3.1. Một số nguyên tắc xây dựng biện pháp hình thành kỹ năng tư

vấn cho sinh viên..................................................................................58

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích trong quá trình hình

thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên...............................................58

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò chủ đạo của

giảng viên với việc phát huy tính tự giác, tính tích cực, tính

chủ động, độc lập sáng tạo của sinh viên trong quá trình

hình thành kỹ năng tư vấn .............................................................59

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa hình thành kỹ năng

tư vấn cho sinh viên với thực tiễn giáo dục phổ thông, với

gia đình và xã hội..........................................................................61

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung

với tính vừa sức riêng trong quá trình hình thành kỹ năng tư

vấn cho sinh viên ...........................................................................63

3.2. Các biện pháp hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên ......................65

3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ giáo viên và sinh viên về

tầm quan trọng của kỹ năng tư vấn trong hoạt động dạy học

và giáo dục học sinh......................................................................65

3.2.2. Tạo môi trường tư vấn, hỗ trợ thuận lợi giúp sinh viên trải

nghiệm hình thành kỹ năng tư vấn ................................................67

3.2.3. Hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên thông qua hoạt

động dạy học các môn học chiếm ưu thế ......................................70

3.2.4. Hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên thông qua hoạt

động GDNGLL..............................................................................72

3.2.5. Biên soạn tài liệu hướng dẫn tổ chức thực hiện việc hình

thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên...............................................75

3.2.6. Phối kết hợp giữa giảng dạy các môn NV và rèn luyện

NVSPTX nhằm nâng cao hiệu quả của việc hình thành kỹ

năng tư vấn....................................................................................76

3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất.......................................77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

3.3 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .........................................78

3.3.1 Mục đích khảo nghiệm:....................................................................78

3.3.2 Phạm vi và nội dung khảo nghiệm:..................................................78

3.3.3 Phương pháp khảo nghiệm ..............................................................78

3.3.4 Kết quả khảo nghiệm .......................................................................79

3.3.4.1.Về sự cần thiết của các biện pháp.............................................79

3.3.4.2 Về tính khả thi của các biện pháp............................................81

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3...............................................................................83

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................84

1. Kết luận ....................................................................................................84

2. Khuyến nghị.............................................................................................84

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................86

PHỤ LỤC .......................................................................................................88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. ĐHSP : Đại học Sư phạm

2. ĐHTN : Đại học Thái Nguyên

3. HĐGDNGLL : Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

4. GV : Giảng viên

5. SV : Sinh viên

6. TL% : Tỷ lệ phần trăm

7. RLNVSP : Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm

8. KN : Kĩ năng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Nhận thức của giảng viên và sinh viên về khái niệm tư vấn .......36

Bảng 2.2: Nhận thức của SV và SV về khái niệm kỹ năng tư vấn...............38

Bảng 2.3: Nhận thức của GV và SV về kỹ năng tư vấn ..............................39

Bảng 2.4: Nhận thức của sinh viên về nội dung tư vấn................................40

Bảng 2.5: Nhận thức của GV và SV về ý nghĩa của việc hình thành kỹ

năng tư vấn...................................................................................42

Bảng 2.6: Thực trạng kỹ năng tư vấn đã hình thành cho sinh viên .............43

Bảng 2.7: Thực trạng nội dung tư vấn được quan tâm để hình thành kỹ

năng tư vấn cho cho sinh viên......................................................44

Bảng 2.8: Hình thức hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên ....................46

Bảng 2.9: Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học của giảng viên

trong quá trình hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên ............49

Bảng 2.10: Các hoạt động GDNLL giảng viên thực hiện việc hình thành

kỹ năng tư vấn cho sinh viên .......................................................50

Bảng 2.11: Thực trạng kỹ năng tư vấn của sinh viên trường ĐHSP - ĐHTN ......53

Bảng 3.1: Sự cần thiết và mức độ quan trọng của các biện pháp nâng cao

hiệu quả của việc hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên............79

Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp hình thành kỹ năng tư vấn

cho sinh viên ................................................................................81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

1. Lý do chọn đề tài

Chất lượng giáo dục phụ thuộc vào năng lực và trình độ chuyên môn

được đào tạo của nhà giáo, đứng trước những yêu cầu của thời kỳ hội nhập

quốc tế và khu vực đã đặt ra cho người thầy giáo những cơ may và thách

thức, những yêu cầu ngày càng cao về năng lực chuyên môn và trình độ

nghiệp vụ sư phạm. Trước yêu cầu phát triển của nghề nghiệp đòi hỏi giáo

viên không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn phải thành thạo về kỹ năng nghề

nghiệp và các kỹ năng bổ trợ như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thích ứng, kỹ

năng hướng dẫn và tư vấn tâm lý cho học sinh.

Trong những năm qua hệ thống các trường Sư phạm tiến hành đào tạo

giáo viên cho cả nước đã đáp ứng được những mục tiêu đặt ra, tuy nhiên về

chất lượng cần phải nhìn nhận một cách khách quan và thực tế hơn bởi có

một số lượng đông sinh viên tốt nghiệp còn thiếu tự tin khi đứng trước vấn đề

của cuộc sống, khả năng giao tiếp, thuyết trình trước đám đông còn kém, sinh

viên chưa có kỹ năng chăm sóc tâm lý và thuyết phục cảm hóa người học vì

vậy dẫn tới chất lượng giáo dục phổ thông chưa cao. Từ thực tế yêu cầu của

xã hội đòi hỏi các trường Sư phạm ngoài việc trang bị cho sinh viên hệ thống

kỹ năng dạy học, giáo dục cần phải hình thành và phát triển ở sinh viên các kỹ

năng mềm như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hướng dẫn, tư vấn, chăm sóc tâm

lý học sinh, kỹ năng xác định giá trị ngầm định của bản thân, kỹ năng theo

đuổi mục tiêu, kỹ năng hoạt động xã hội vv… Bởi nhờ có hệ thống kỹ năng

trên mà người giáo viên mới có thể vận dụng tri thức một cách thành công và

hiệu quả, những kỹ năng dạy học và giáo dục mới được phát huy tác dụng.

Trong các kỹ năng đó kỹ năng tư vấn có một vai trò vô cùng quan trọng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Thực tế cho thấy chương trình đào tạo, nội dung và phương pháp đào

tạo hiện nay ở các trường Sư phạm quá coi trọng việc trang bị kiến thức thiếu

quan tâm đến việc phát triển kỹ năng dạy học, kỹ năng giáo dục học sinh đặc

biệt là chưa quan tâm đến phát triển hệ thống kỹ năng bổ trợ cho kỹ năng dạy

học và kỹ năng giáo dục đó là kỹ năng mềm cho sinh viên, hơn nữa trong

những năm gần đây do chính sách thu hút phần lớn sinh viên thi vào các

trường sư phạm là sinh viên có đầu vào thấp hơn một số trường đại học như

Kinh tế quốc dân, Ngân hàng, Bách khoa, Ngoại thương, Ngoại Giao vv... và

trong số đó lại có nhiều sinh viên được xuất thân từ nông thôn họ hạn chế về

giao tiếp và kỹ năng hòa nhập, kỹ năng hoạt động xã hội vv... Vì vậy sau khi

tốt nghiệp nhận công tác ở trường phổ thông, sinh viên tỏ ra lúng túng trong

giao tiếp, gặp khó khăn khi triển khai tổ chức hoạt động cho người học và xử

lý các mối quan hệ với học sinh, phụ huynh và đồng nghiệp vv… Xuất phát từ

những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề nghiên cứu:

“Hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên trường Đại học Sư phạm -

Đại học Thái Nguyên”

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên và

khảo sát thực trạng kỹ năng tư vấn của sinh viên trường ĐHSP - ĐHTN từ đó

đề xuất một số biện pháp hình thành kỹ năng tư vấn cho sinh viên.

3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp hình thành kỹ năng tư vấn của sinh viên trường ĐHSP - ĐHTN.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục kỹ năng tư vấn cho sinh viên trường ĐHSP - ĐHTN