Hình thái giải phẫu thực vật phần 7 pps

135

3.3.1. Sự thụ phấn

- Các hạt phấn là thể giao tử đực được bắt đầu phát triển ngay khi

chúng trong ở các túi bào tử bé: hạt phấn của Tuế, Bạch quả, Thông ...,

chúng được phát tán ra ngoài để thụ phấn và một số ít trong chúng được

thụ tinh.

- Bào tử lớn luôn luôn nằm trong túi bào tử lớn, và tại đó phát triển

thành nguyên tản cái, do đó mà có tên là nội nguyên tản.

Do thực vật chồi cành không có động bào tử, nên bào tử Quyết

cũng như hạt phấn thực vật Tiền hạt và Hạt trần, mỗi lần phát tán ra ngoài,

chúng không có khả năng tự vận động. Sự phát tán thụ động của chúng

phụ thuộc các yếu tố vật lý (trọng lực, nước, gió và các tác nhân sinh học

(côn trùng, chim, thú). Ngoài ra trong khi thụ phấn, sự vận chuyển hạt

phấn từ các túi phấn đến các noãn của ngành Hạt trần, đôi khi cũng có con

người tham gia.

Ở thực vật Hạt trần thì sự thụ phấn đến rất sớm trước khi noãn phát

dục, bởi vì sự thụ phấn xảy ra khi nội nhũ còn ở giai đoạn cọng bào, nó

chưa kết thúc sự tăng trưởng. Vì vậy, các túi noãn còn chưa hình thành.

Thụ phấn nhờ gió là rất bấp bênh và kèm theo sự hoang phí lớn vật chất

sống. Do đó, người ta xem thụ phấn nhờ gió là nguyên thuỷ. Trong số thực

vật như loài Bạch Quả (bộ Bạch quả) kiểu thụ phấn nhờ gió là điển hình,

nhưng bộ Tuế như Encephalartos thụ phấn bởi sâu bọ có cánh. Cũng như

thế, sự thụ phấn nhờ sâu bọ được biết rõ ở loài Welwitschia mirabilis.

- Sự nẩy mầm của hạt phấn Thông (H.14): Ở các loài thông (họ

Thông), trong các túi bào tử bé, các bào tử bé một nhân với hai bóng khí. Lần

phân chia thứ nhất, bào tử bé tạo ra tế bào gốc và tế bào lớn (c), lúc đó xảy ra

sự phát tán của hạt phấn ra ngoài, hạt phấn được giữ lại bởi giọt chất nhầy ở

lỗ noãn và được dẫn vào tiếp xúc với phôi tâm, ở đây không có buồng phấn.

Sự nảy mầm bắt đầu ngay, tế bào lớn phân chia cho ra tế bào chân nằm sát tế

bào gốc và tế bào con. Tế bào con phân chia tạo ra tế bào sinh tinh và tế bào

ống phấn. Lúc này, tế bào phấn đã phát dục hoàn toàn và ống phấn bắt đầu đi

vào phôi tâm. Khoảng hai tháng sau, tế bào đế và tế bào mẹ của giao tử hay tế

bào sinh tinh sẽ dừng lại trong mùa đông. Sự tăng trưởng ống phấn trở lại vào

mùa xuân và tiếp tục đi đến cổ túi noãn. Tế bào mẹ phân chia cho hai giao tử.

Vì vậy, ngoài tế bào đế và nhân sinh dưỡng, ống phấn còn chứa hai giao tử

(hình 14).

Có lúc, nhờ vào các nhú của vỏ noãn hay phôi tâm mà hạt phấn

được giữ lại cũng giống như nuốm nhuỵ của Hạt kín.