Hiệu quả kinh tế nuôi cá của hộ nông dân trên địa bàn huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐÀO MẠNH HIỀN

HIỆU QUẢ KINH TẾ NUÔI CÁ CỦA HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HẠ HÒA, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐÀO MẠNH HIỀN

HIỆU QUẢ KINH TẾ NUÔI CÁ CỦA HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HẠ HÒA, TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Minh Thọ

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong

bất kỳ luận văn nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã

được chỉ rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 01 năm 2018

Tác giả luận văn

Đào Mạnh Hiền

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến TS Nguyễn Thị Minh Thọ người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn đến các Thầy giáo, Cô giáo Khoa Kinh tế và

PTNT, phòng Đào tạo - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp

giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi cũng xin bày tỏ sự cảm ơn đến Huyện Ủy, UBND huyện Hạ Hòa, các

phòng ban chức năng của huyện; UBND và các hộ nông dân các xã đã cung cấp

số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình,

người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu thực hiện đề tài.

Thái Nguyên, tháng 01năm 2018

Tác giả luận văn

Đào Mạnh Hiền

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH............................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Ý nghĩa của luận văn..............................................................................................3

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU...........................................4

1.1. Tổng quan về hiệu quả kinh tế nuôi cá của hộ dân..............................................4

1.1.1. Tổng quan về ngành thủy sản ...........................................................................4

1.1.2. Tổng quan về hiệu quả kinh tế nuôi cá của hộ nông dân..................................9

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá của hộ nông dân..........19

1.2. Tình hình hiệu quả kinh tế nuôi trồng thủy sản ở thế giới và Việt Nam ...........27

1.2.1. Tình hình hiệu quả kinh tế nuôi trồng thủy sản ở một số nước ......................27

1.2.2. Tình hình hiệu quả kinh tế nuôi trồng thủy sản ở Việt Nam ..........................29

1.3. Những vấn đề đặt ra cho nghiên cứu hiệu quả kinh tế nuôi trồng thủy sản

ở hộ nông dân .................................................................................................33

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........35

2.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................35

2.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................35

2.3. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................35

2.4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................35

2.4.1. Chọn điểm nghiên cứu ....................................................................................35

2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................35

2.4.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ..........................................................37

2.4.4 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...........................................................................39

iv

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................43

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Hà Hòa .......................................43

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của tỉnh Phú Thọ...............................................................43

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................47

3.1.3 Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên của huyện đến sự phát triển kinh tế

huyện hội và tình hình nuôi cá .......................................................................52

3.2. Tình hình nuôi cá tại huyện Hạ Hòa tỉnh Phú Thọ ............................................53

3.2.1 Tình hình sử dụng diện tích mặt nước cho nuôi trồng cá của huyện...............53

3.2.2 Tình hình nuôi cá của huyện Hạ Hòa...............................................................58

3.3. Tình hình nuôi cá của các hộ được khảo sát của huyện Hạ Hòa tỉnh Phú Thọ.........62

3.3.1. Các thông tin chung của các hộ nuôi cá được khảo sát ..................................62

3.3.2. Kỹ thuật nuôi cá của nông hộ được khảo sát ..................................................64

3.3.3. Dịch vụ cho nuôi cá ở huyện Hạ Hòa .............................................................67

3.3.4. Nguồn lực của các hộ nuôi cá của huyện được khảo sát ................................68

3.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả kinh tế nuôi nuôi cá của các hộ................83

3.4.1. Yếu tố điều kiện tự nhiên ................................................................................83

3.4.2 Trình độ kiến thức của nông hộ .......................................................................83

3.4.3 Phương thức nuôi và loài nuôi .........................................................................85

3.4.4 Kinh nghiệm nuôi cá của nông hộ ...................................................................86

3.4.5 Yếu tố giống.....................................................................................................87

3.4.6. Yếu tố Thức ăn................................................................................................87

3.4.7. Yếu tố quy mô diện tích nuôi..........................................................................88

3.4.8. Môi trường ao nuôi .........................................................................................89

3.4.9. Yếu tố vốn .......................................................................................................90

3.4.10. Yếu tố thị trường tiêu thụ cá .........................................................................91

3.4.11. Yếu tố về chính sách Nhà nước.....................................................................91

3.4.12. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển nuôi

cá của huyện Hạ Hòa tỉnh Phú Thọ...................................................................93

3.5. Giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế của nuôi cá tại huyện

Hạ Hòa tỉnh Phú Thọ......................................................................................95

v

3.5.1 Các quan điểm định hướng ..............................................................................95

3.5.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế của nuôi cá tại

huyện Hạ Hòa tỉnh Phú Thọ...........................................................................97

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................104

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................107

PHỤ LỤC...............................................................................................................111

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BQC : Bình quân chung

CC : Cơ cấu

CĐ : Cao đẳng

DT : Diện tích

FAO : Tổ chức lương thực và nông nghiệp Liên hiệp quốc

GCN : Giấy chứng nhận

HĐND : Hội đồng nhân dân

KH-CN : Khoa học - công nghệ

KTTT :Kinh tế trang trại

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NTTS : Nuôi trồng thủy sản

PTTH : Phổ thông trung học

SL : Số lượng

SX : Sản xuất

SX-KD : Sản xuất - kinh doanh

TDTT : Thể dục thể thao

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

TSCĐ : Tài sản cố định

TT : Trang trại

TTATXH : Trật tự an toàn xã hội

UBND : Ủy ban nhân dân

VAC : Vườn ao chuồng

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

Hình 1.1. Cơ cấu sản lượng và giá trị các nhóm loài thủy sản nuôi trên thế

giới 2014 (FAO 2015).........................................................................28

Bảng 2.1. Số hộ điều tra ở từng xã ......................................................................36

Bảng 3.1 Tình hình sử dụng đất của huyện Hạ Hòa qua 3 năm (2014 - 2016) ........45

Bảng 3.2: Giá trị, cơ cấu ngành kinh tế huyện Hạ Hòa giai đoạn 2014 -2016............48

Bảng 3.3: Dân số và lao động của huyện Hạ Hòa giai đoạn 2014 – 2016 ..........49

Bảng 3.4. Tình hình diện tích nuôi cá giai đoạn từ năm 2014-2016 ...................54

Bảng 3.5. Cơ cấu diện tích mặt nước nuôi cá của huyện Hạ Hòa giai đoạn

2014 - 2016..........................................................................................56

Bảng 3.6. Số hộ và lao động nuôi cá của huyện Hạ Hòa năm 2016....................58

Bảng 3.7: Tình hình nuôi cá của huyện Hạ Hòa giai đoạn 2014-2016................60

Bảng 3.8. Sản lượng nuôi thuỷ sản theo đối tượng nuôi huyện Hạ Hòa năm

2014-2016............................................................................................61

Bảng 3.9. Độ tuổi và giới tính của các chủ hộ nuôi cá ở huyện Hạ Hòa.............62

Bảng 3.10. Trình độ văn hóa của chủ hộ nuôi cá được khảo sát...........................63

Bảng 3.11. Số năm nuôi cá của các chủ hộ được khảo sát của huyện Hạ Hòa .....63

Bảng 3.12. Công tác chuẩn bị ao nuôi cá ..............................................................65

Bảng 3.13. Các phương thức nuôi và mức độ thâm canh của các hộ nuôi cá .......67

Bảng 3.14: Diện tích đất bình quân của các hộ nuôi cá năm 2016........................68

Bảng 3.15: Lao động bình quân của các hộ nuôi cá năm 2016 .............................69

Bảng 3.16: Tình hình đầu tư vốn của các hộ nuôi cá năm 2016............................71

Bảng 3.17. Các loài cá, cỡ cá và mật độ thả bình quân cho 1 ha ..........................74

Bảng 3.18. Các loài cá và mật độ thả theo đối tượng nuôi chính..........................74

Bảng 3.19. Tổng hợp chi phí cho 1 ha nuôi ghép cá ở Hạ Hòa.............................75

Bảng 3.20. Sản lượng và giá trị thu được cho 1 ha nuôi ghép cá ở Hạ Hòa .........76

Bảng 3.21. Hiệu quả kinh tế mô hình nuôi ghép các loài cá trong ao của các

hộ tính bình quân cho 1 ha ..................................................................77

Bảng 3.22. Các loài cá và cơ cấu thả trong ao tính cho 1 ha ao kết hợp nuôi vịt........78

Bảng 3.23. Tổng hợp chi phí nuôi cá cho 1 ha ao kết hợp nuôi vịt.......................79

viii

Bảng 3.24. Sản lượng và giá trị thu được cho 1 ha nuôi cá với thả vịt ở Hạ Hòa .....80

Bảng 3.25. Hiệu quả kinh tế mô hình nuôi ghép các loài cá kết hợp thả vịt

trong ao của các hộ tính bình quân cho 1 ha .......................................81

Bảng 3.26. So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế phương thức nuôi ghép và

nuôi ghép kết hợp nuôi vịt...................................................................82

Bảng 3.27. Ảnh hưởng của trình độ văn hóa đến thu nhập của hộ........................84

Bảng 3.28. Ảnh hưởng của việc tập huấn đến thu nhập của hộ ............................84

Bảng 3.29. Ảnh hưởng của kinh nghiệm nuôi cá đến thu nhập của hộ .................86

Bảng 3.30. Chất lượng thức ăn ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá..............87

Bảng 3.31. Ảnh hưởng của quy mô diện tích nuôi đến thu nhập của hộ nuôi cá........89

Bảng 3.32. Ảnh hưởng của môi trường ao nuôi đến thu nhập của hộ nuôi cá ......90

Bảng 3.33. Ảnh hưởng của thị trường đến thu nhập của hộ nuôi cá .....................91

Bảng 3.34: Phân tích SWOT trong phát triển nuôi cá ở huyện Hạ Hòa tỉnh

Phú Thọ ...............................................................................................93

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau 30 năm đổi mới, phát triển nuôi trồng thủy sản đã được Đảng và Nhà

nước ta đặc biệt quan tâm.Nuôi trồng thuỷ sản được xem là một thế mạnh của

Việt Nam, góp phần tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá

nền kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái. Chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông

nghiệp nông thôn nhằm đa dạng hoá các hoạt động kinh tế, tạo điều kiện để

sử dụng hợp lý, hiệu quả hơn nguồn lợi và tài nguyên thiên nhiên.Trong gia

đoạn từ năm 2000 đến năm 2015 diện tích nuôi trồng thủy sản đã phát triển cả ba

vùng nước: lợ, mặn, ngọt, đang mở rộng ở nước lợ và vươn ra biển, với tốc độ

nhanh bình quân khoảng 4-5 % năm .Trong nuôi trồng thủy sản, đối tượng nuôi

phong phú, hình thức nuôi đa dạng. Nhiều giống loài thủy sản nuôi có giá trị

kinh tế cao. Nhiều hình thức nuôi như bán thâm canh, thâm canh xuất hiện đã trở

thành mô hình sản xuất tiên tiến, đã và đang được mở rộng trong cả nước.

Thực tiễn sản xuất nông nghiệp cho thấy, ngành thuỷ sản đã góp phần

đáng kể vào việc tăng trưởng kinh tế của đất nước, đã tạo ra nhiều công ăn, việc

làm tăng thu nhập cho nhiều người dân và mở ra hướng làm ăn đầy triển vọng

góp phần xoá đói, giảm nghèo, chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông

thôn. Vì vậy, phát triển nuôi trồng thủy sản đã trở thành nhu cầu bức thiết của cả

nước nói chung và cảu các địa phương nói riêng nhằm tăng thu nhập trên một

đơn vị diện tích canh tác, cải thiện cuộc sống và làm giàu cho nhân dân.

Tuy nhiên,tình trạng nuôi trồng tự phát và chưa có quy hoạch, sắp xếp

theo lộ trình nhằm phát triển bền vững, ổn định đang tồn tại ở nhiều địa

phương. Do đó, phát triển nuôi thủy sản nước ngọt ở hồ chứa vẫn còn ở mức

cầm chừng, manh mún, chưa tận dụng, khai thác hết tiềm năng mặt nước và

diện tích hiện có một cách hiệu quả và bền vững.

Vì vậy, để khắc phục những tồn tại nêu trên, cần xây dựng kế hoạch,

qui hoạch để phát triển nuôi cá nhằm tận dụng mặt nước để phát huy hiệu quả

diện tích mặt nước hiện có nhằm tạo sinh kế, tăng thu nhập cho người dân các

2

địa phương và tạo điều kiện cho các cơ sở sản xuất giống phát triển trên quy

mô lớn, phong phú về các đối tượng nuôi có giá trị kinh tế.

Hạ Hòa là một huyện của tỉnh Phú Thọ, thuộc khu vực đồng bằng Bắc Bộ,

có một tiềm năng lớn về diện tích mặt nước và diện tích ruộng trũng trồng lúa

một vụ, có năng suất thấp, có thể chuyển sang nuôi trồng thủy sản. Đây là điều

kiện phát triển nuôi trồng thuỷ sản. Trong những năm qua, đặc biệt từ khi có

chính sách chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, huyện Hạ Hòa được đánh

giá là một trong những địa phương đi đầu của tỉnh Phú Thọ trong việc thực hiện

các giải pháp lớn như: quy hoạch vùng sản xuất; hỗ trợ đất đai, vốn, đưa công

nghệ mới vào sản xuất, góp phần giúp bà con đầu tư, khai thác hiệu quả diện tích

nuôi trồng thủy sản, phát triển nuôi thuỷ sản theo hướng hàng hoá với mục tiêu

tăng giá trị lên 2 - 4 lần so với độc canh cây lúa. Đến năm 2016, toàn huyện đã

có trên 1470,81 ha diện tích mặt nước, trong đó trên 13,45% ruộng trũng được

chuyển đổi sang nuôi thả cá các loại, có 78 ha nằm trong các dự án đã được phê

duyệt, tạo ra nhiều vùng sản xuất thuỷ sản tập trung, có giá trị kinh tế cao, thu

hút nhiều lao động nông thôn. Nhiều hộ có diện tích nuôi thả lớn, đạt thu nhập

60 - 100 triệu đồng/năm .

Cho đến nay, nuôi cá trên địa bàn huyện vẫn phát triển, đặc biệt ở các xã

có nhiều diện tích đất trũng, hiệu quả trồng lúa thấp. ở các hình thức nuôi cá, với

sự đầu tư cũng như trình độ thâm canh khác nhau, hiệu quả nuôi trồng khác

nhau. Do vậy vấn đề đặt ra là thực trạng nuôi cá ở các hộ nông dân huyện Hạ

Hòa đang diễn ra như thế nào? Hiệu quả ra sao? Những nhân tố nào ảnh hưởng

đến hiệu quả nuôi cá? Nên lựa chọn mô hình nuôi cá nào, ở qui mô nào thì có

hiệu quả? Biện pháp nào cần tác động để nâng cao hiệu quả kinh tế của nuôi

thuỷ sản? Đây là những vấn đề được các cấp uỷ Đảng, chính quyền đoàn thể và

các hộ nông dân nuôi trồng thủy sản hết sức quan tâm. Để giải quyết trả lời câu

hỏi trên tôi chọn đề tài: “Hiệu quả kinh tế nuôi cá của hộ nông dân trên địa

bàn huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ kinh

tế nông nghiệp.