Giáo trình mỹ học đại cương

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT

F 7 G

GIAÙO TRÌNH

MYÕ HOÏC ÑAÏI CÖÔNG

VUÕ MINH TIEÁN

2005

Myõ hoïc ñaïi cöông - 1 -

MUÏC LUÏC

MUÏC LUÏC............................................................................................................- 1 -

CAÙI THAÅM MYÕ ...................................................................................................- 3 -

I. Khaùi nieäm......................................................................................................- 3 -

II. Tính khaùch quan vaø tính xaõ hoäi cuûa caùi thaåm myõ.........................................- 4 -

CAÙI ÑEÏP...............................................................................................................- 7 -

I. Cô sôû khaùch quan cuûa caùi ñeïp .......................................................................- 7 -

1. Quan ñieåm cuûa chuû nghóa duy taâm............................................................- 7 -

2. Quan ñieåm cuûa chuû nghóa duy vaät.............................................................- 8 -

II. Ñaëc ñieåm veà myõ caûm. ..................................................................................- 9 -

1. Tính toaøn veïn............................................................................................- 9 -

2. Voâ tö khoâng vuï lôïi khi caûm nhaän caùi ñeïp. ................................................- 9 -

3. Söï thoáng nhaát giöõa tính phoå bieán vaø tính caù bieät cuûa myõ caûm. ...............- 11 -

III. Baûn chaát cuûa caùi ñeïp.................................................................................- 11 -

IV. Caùi ñeïp trong ngheä thuaät ..........................................................................- 13 -

1. Trong taùc phaåm ngheä thuaät, caùi ñeïp boäc loä ôû ba ñieåm:...........................- 13 -

2. Ngheä thuaät nhö laø moät hoaït ñoäng thaåm myõ.............................................- 14 -

3. Ngheä thuaät nhö laø tieáng noùi cuûa con ngöôøi ñoái vôùi cuoäc soáng.................- 15 -

CAÙI BI KÒCH......................................................................................................- 16 -

I. Baûn chaát thaåm myõ cuûa caùi bi kòch................................................................- 16 -

1. Noäi dung phaûn aùnh cuûa caùi bi kòch..........................................................- 16 -

2. Xung ñoät bi kòch......................................................................................- 16 -

3. Keát thuùc bi kòch.......................................................................................- 17 -

II. Nhöõng hình thöùc ñieån hình cuûa caùi bi kòch .................................................- 17 -

1. Bi kòch cuûa caùi môùi. ................................................................................- 17 -

2. Bi kòch cuûa caùi cuõ....................................................................................- 18 -

CAÙI HAØI KÒCH...................................................................................................- 20 -

I. Vaøi neùt veà lòch söû nghieân cöùu caùi haøi kich...................................................- 20 -

II. Baûn chaát thaåm myõ cuûa caùi haøi kòch ............................................................- 22 -

III. Nhöõng saéc thaùi thaåm myõ cuûa caùi haøi kòch .................................................- 24 -

1. Chaâm bieám: ............................................................................................- 25 -

2. Traøo loäng: ...............................................................................................- 25 -

3. Khoâi haøi: .................................................................................................- 26 -

CAÙI TRAÙC TUYEÄT............................................................................................- 27 -

I. Baûn chaát thaåm myõ cuûa caùi traùc tuyeät ...........................................................- 27 -

II. Tình caûm thaåm myõ cuûa caùi traùc tuyeät.........................................................- 28 -

III. Caùi traùc tuyeät trong ngheä thuaät .................................................................- 28 -

CAÙC LOAÏI HÌNH NGHEÄ THUAÄT.....................................................................- 30 -

I- Söï phaùt trieån cuûa nhöõng quan ñieåm veà caùc loaïi hình ngheä thuaät trong lòch söû

myõ hoïc. ...........................................................................................................- 30 -

1. Quan ñieåm duy taâm veà söï phaân chia ngheä thuaät caùc loaïi hình................- 30 -

2. Quan ñieåm duy vaät veà söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi hình ngheä thuaät. .........- 32 -

II- Caùc nguyeân taéc hieän ñaïi veà phaân loaïi ngheä thuaät......................................- 33 -

III- Ñaëc tröng cuûa moät soá loaïi hình ngheä thuaät...............................................- 35 -

Vuõ Minh Tieán Khoa Ngöõ vaên

Myõ hoïc ñaïi cöông - 2 -

1. Ngheä thuaät öùng duïng:..............................................................................- 35 -

2.Kieán truùc:.................................................................................................- 36 -

3. Ngheä thuaät taïo hình..................................................................................... 40

4.AÂm nhaïc....................................................................................................... 41

5. Saân khaáu vaø ñieän aûnh.................................................................................. 42

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO....................................................................................... 44

Vuõ Minh Tieán Khoa Ngöõ vaên

Myõ hoïc ñaïi cöông - 3 -

CAÙI THAÅM MYÕ

I. Khaùi nieäm

Trong thöïc tieãn cuoäc soáng, nhieàu ngöôøi chöa hoïc moät giôø veà myõ hoïc, nhöng

hoï ñeàu coù quan nieäm theá naøo laø ñeïp, xaáu, caùi ñaùng thaùn phuïc, caùi ñaùng cheâ cöôøi,

caùi bi thöông… Quan nieäm coù tính “thaåm myõ” naøy xuaát hieän ngay töø hoài coøn raát

nhoû: caùc em thích nhöõng boä quaàn aùo môùi, maøu saéc röïc rôõ… Caøng lôùn, giao tieáp

nhieàu, caøng hoïc cao hôn thì caùc quan nieäm “thaåm myõ” ôû treân caøng ñöôïc môû roäng,

phong phuù.

Thanh nieân maëc heát moden naøy ñeán kieåu khaùc. Ngay moät caùi toùc cuõng muoân

hình muoân veû. Daàn daàn, quan nieäm treân ñöôïc môû roäng sang lónh vöïc khaùc coù tính

ngheä thuaät. Nhaän xeùt veà moät ngoâi nhaø, moät coâng trình kieán truùc, moät taám hình, moät

böùc tranh, moät pho töôïng, moät baøi haùt, moät baûn nhaïc, hoaëc ñi xem moät vôû kòch chang ú

haïn: dieãn vieân dieãn gioûi (ngheä thuaät dieãn xuaát); noäi dung phong phuù, xuùc ñoäng… hay

noùi theo danh töø lyù luaän laø hình töôïng ngheä thuaät chan tha â ät, sinh ñoäng, coù söùc truyeàn

caûm maïnh meõ…

Taát caû nhöõng ñaùnh giaù treân ñeàu thuoäc veà ñaùnh giaù thaåm myõ. Caùi thaåm myõ

chính laø nhöõng phaåm chaát ñeïp, xaáu, caùi ñaùng khaâm phuïc, caùi ñaùng cheâ cöôøi, caùi bi

luî … cuûa ñoái töôïng hieän thöïc maø chæ coù nhöõng con ngöôøi coù “con maét thaåm myõ”

môùi phaùt hieän ra ñöôïc. Noùi theo danh töø myõ hoïc thì caùi thaåm myõ chính laø nhöõng

phaåm chaát thaåm myõ cuûa ñoái töôïng, hoaëc nhö I.U.Boâreùp: “Caùi thaåm myõ laø baûn chaát

vaø cô sôû cuûa caùc thuoäc tính thaåm myõ cuûa hieän thöïc cuûa caùi ñeïp, caùi xaáu, caùi cao

thöôïng, caùi ñeâ tieän, caùi bi kòch, caùi haøi kòch, caùi ñaày kòch tính” …1

Thoùi quen veà caùi ñeïp ñoù lan sang caû lónh vöïc sinh hoaït: phoøng ôû trang trí cho

ñeïp, lòch söï. Vieäc trang trí cuõng phuï thuoäc vaøo “naêng khieáu thaåm myõ” cuûa con

ngöôøi. Coù ngöôøi treo la lieät heát böùc tranh naøy ñeán böùc tranh khaùc, nhöng coù ngöôøi,

chæ treo moät, hai böùc tranh maø mình thích.

Söï ñaùnh giaù veà thaåm myõ coù yù nghóa bao quaùt nhaát so vôùi nhöõng söï ñaùnh giaù

khaùc.

Hieän thöïc laø voâ cuøng ña daïng vaø phong phuù veà maët thaåm myõ.

Hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa con ngöôøi caøng môû roäng thì phaïm vi caùi thaåm myõ

caøng môû roäng theo. Nhöõng phaåm chaát thaåm myõ môùi khoâng ngöõng xuaát hieän trong

quaù trình phaùt trieån cuûa lòch söû vaên hoïc vaø ngheä thuaät.

Trong nhöõng thôøi kyø phaùt trieån nhaát ñònh cuûa vaên hoïc vaø ngheä thuaät, coù nhöõng

phaåm chaát thaåm myõ chuû ñaïo ñöôïc ñöa leân haøng ñaàu:

Thôøi coå ñaïi: caùi ñeïp vaø caùi bi kòch.

Thôøi trung coå: caùi cao thöôïng.

1

I.U.Boâreùp. Nhöõng phaïm truø myõ hoïc cô baûn. Hoaøng Xuaân Nhò dòch. Tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp Haø noäi

xuaát baûn. 1974, trang 229.

Vuõ Minh Tieán Khoa Ngöõ vaên