Giáo trình chọn giống và nhân giống - chương 4 pps

89

Chương IV

SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT DỤC

CỦA VẬT NUÔI

4.1 Khái niệm về sinh trưởng và phát dục

4.1.1 Khái niệm về sinh trưởng

Sinh trưởng là quá trình tích lũy các chất hữu cơ do đồng hóa và dị

hóa, là sự tăng chiều cao, chiều dài, bề ngang, khối lượng của các bộ phận

và toàn bộ cơ thể của con vật trên cơ sở tính di truyền có từ đời trước.

Từ định nghĩa trên, có thể nói sinh trưởng như là kết quả của sự tác

động tương hỗ của các hệ thống tổ chức và chức năng của cơ thể. Sinh

trưởng là tổng thể của các quá trình xẩy ra đồng thời của việc tăng lên về

mặt số lượng, thể tích bề mặt và kích thước, khối lượng của từng phần

cũng như toàn bộ cơ thể con vật.

Lee (1898) cho rằng sinh trưởng bao gồm các quá trình: tế bào

phân chia, thể tích tăng lên và hình thành các chất giữa các tế bào mà hai

quá trình đầu là quan trọng nhất.

Somangaozen (1935) cho rằng: “Sự phát triển của cơ thể sống là ở

chổ tăng lên về khối lượng của các phần hoạt động trong cơ thể, từ đó mà

năng lượng tự do trong cơ thể tăng lên. Sự phát triển được thực hiện qua

việc tăng lên các chiều, sự sinh sản của tế bào và các chất khác giữa các tế

bào”. Tất nhiên quá trình phát triển là kết quả của diễn biến trao đổi chất

trên cơ sở dinh dưỡng. Do trao đổi chất mà có điều kiện để tế bào sinh sôi

nảy nở và các chất giữa các tế bào hình thành. Các phần mới hình thành

lại lập tức đi vào quĩ đạo trao đổi chất nói chung, lại trở thành nguồn gốc

hiện lên các khối lượng mới của vật chất sống.

Gatner, 1922 cho rằng: quá trình sinh trưởng trước hết là do kết

quả của phân chia tế bào, tăng thể tích của tế bào tạo nên sự sống. Như

vậy sự sinh trưởng của sinh vật phải thông qua 3 quá trình:

- Phân chia tế bào bằng hình thức nguyên nhiễm để tăng số lượng tế

bào.

- Tăng thể tích của tế bào bằng quá trình sinh tổng hợp các chất trong

tế bào, đặc biệt là quá trình sinh tổng hợp protein xẩy ra tại riboxom.

- Tăng thể tích giữa các tế bào bằng cách tăng cường tổng hợp các

chất gian bào.

Về mặt sinh học như trên đã nói sự sinh trưởng được xem như là một

90

sự tổng hợp protein, cho nên người ta thường lấy việc tăng trọng lượng,

khối lượng làm chỉ tiêu tăng trưởng. Tăng trưởng thực sự là các tế bào mô

cơ có tăng thêm khối lượng, số lượng và kích thước các chiều. Sự tăng

trưởng được bắt đầu từ khi trứng được thụ tinh cho đến khi cơ thể đã

trưởng thành, được chia làm hai giai đoạn chính là giai đoạn trong bào thai

và giai đoạn ngoài thai. Thông thường tế bào phân chia mạnh ở giai đoạn

phôi thai phát triển. Tế bào tăng thể tích và các chất hình thành là cả một

giai đoạn từ phôi thai đến khi cơ thể hết lớn. Davenport (1899) viết rằng:

“...Sự sinh trưởng của cơ thể là tăng thể tích. Ðây không phải là phát triển

và phát dục. Ðây cũng không phải là tăng khối lượng, mặc dù tăng khối

lượng là một đặc trưng của sinh trưởng. Sinh trưởng tức là tăng các chiều

và có như thế là do hình thành các chất mới qua sự tổng hợp của plasma￾tức là nguồn nguyên liệu của đồng hóa - hoặc sự sinh trưởng cũng có thể

thực hiện được qua hấp thu. Sự tăng lên này có thể nhất thời hoặc cũng có

thể mãi mãi.” Như vậy cơ sở chủ yếu của sinh trưởng gồm hai quá trình

chính: tế bào sinh sản và phát triển, trong đó sự phát triển của tế bào là

chính, vì nếu chỉ có sinh sản mà các tế bào con không lớn dần lên thì

không thể tăng thể khối của toàn cơ thể.

Tất cả những đặc tính của vật nuôi, dù về ngoại hình, thể chất hay sản

xuất, đều không phải có sẵn hoàn toàn trong các tế bào sinh duc; trong

phôi tử cũng không phải có đầy đủ ngay. Khi hình thành phôi thai, vẫn

tiếp xuất hiện, hình thành, hoàn chỉnh trong quá trình sinh trưởng của con

vật. Các đặc tính của các bộ phận hình thành trong quá trình sinh trưởng

tuy là một sự tiếp tục thừa hưởng các đặc tính di truyền từ bố mẹ, nhưng

hoạt động mạnh hay yếu, hoàn chỉnh hay không còn do tác động của môi

trường.

4.1.2 Sự phát dục của vật nuôi

Phát dục là quá trình thay đổi về chất lượng, tức là tăng thêm, hoàn

chỉnh các tính chất, chức năng của các bộ phận của cơ thể vật nuôi.

Như chúng ta đã biết, cơ thể bắt đầu từ trứng được thụ tinh phải

trải qua một con đường phức tạp mới đến giai đoạn trưởng thành. Con

đường phức tạp đó tuy thế là cả một sự nhịp nhàng, đồng bộ trong đó cấu

tạo và hoạt động của các phần, bảo đảm cho toàn bộ cơ thể có đầy đủ sinh

lực, trật tự trong sinh hoạt tổng thể. Trong sinh hoạt tổng thể đó, mối liên

quan giữa các bộ phận chính là kết quả của sự phát triển. Sự phát triển

không phải chỉ ở việc tăng chiều ngang, chiều dài, mà còn ở chổ chức

năng hoạt động, tính cách hoạt động của các bộ phận.

Cơ thể động vật không chỉ tăng chiều cao, chiều ngang, khối lượng

mà còn có sự thay đổi, tăng cường chức năng hoạt động, tính cách hoạt