Giảm nghèo bền vững ở huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN TIẾN SỸ

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

Ở HUYỆN TÂN SƠN TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN TIẾN SỸ

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

Ở HUYỆN TÂN SƠN TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60. 34. 04. 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Trọng Xuân

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

- Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và

chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các tài liệu tham khảo có nguồn

gốc trích dẫn rõ ràng.

- Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu

từ các báo cáo, các văn bản của tỉnh Phú Thọ; số liệu của các phòng, ban

chuyên môn của huyện Tân Sơn - tỉnh Phú Thọ; Các thông tin này đã được

chỉ rõ nguồn gốc, có một số thông tin thu thập từ điều tra thực tế ở địa

phương, số liệu đã được tổng hợp và xử lý.

Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Sỹ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp

đỡ quý báu của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trường.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm

khoa Đào tạo sau Đại học cùng các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và

Quản trị kinh doanh đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình

học tập tại trường.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS. Nguyễn

Trọng Xuân - Phó Tổng biên tập Tạp trí Nghiên cứu Kinh tế - Viện Kinh tế

Việt Nam, người đã tận tình trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong thời gian

thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Huyện ủy; HĐND -

UBND huyện Tân Sơn; Các phòng, ban chuyên môn, các cơ quan, đơn vị có

liên quan đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập

thông tin để thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Sỹ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ........................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ..................................................................... ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 1

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

4. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn.................................................. 2

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGHÈO VÀ

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG................................................................. 4

1.1. Lý luận về giảm nghèo bền vững............................................................... 4

1.1.1. Khái niệm nghèo ..................................................................................... 4

1.1.1.1. Khái niệm về nghèo ............................................................................. 4

1.1.1.2. Chuẩn nghèo......................................................................................... 6

1.1.2. Khái niệm về giảm nghèo bền vững ....................................................... 8

1.1.2.1. Khái niệm về giảm nghèo .................................................................... 8

1.1.2.2. Khái niệm về giảm nghèo bền vững .................................................... 9

1.1.2.3. Vai trò của giảm nghèo bền vững ...................................................... 12

1.1.3. Nội dung của công tác giảm nghèo bền vững....................................... 12

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới công tác giảm nghèo bền vững.................. 16

1.2. Kinh nghiệm giảm nghèo bền vững......................................................... 18

1.2.1. Thực tiễn của một số địa phương trong công tác giảm nghèo bền vững.... 18

1.2.1.1. Thực tiễn giảm nghèo bền vững tại 2 huyện Mù Cang Chải và

Trạm Tấu (Yên Bái)................................................................................ 19

1.2.1.2. Thực tiễn giảm nghèo bền vững ở huyện Mèo Vạc - tỉnh Hà Giang...... 21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

1.2.1.3. Thực tiễn giảm nghèo bền vững tại huyện Đakrông (Quảng Trị) ... 23

1.2.1.4. Kinh nghiệm giảm nghèo ở một số huyện của tỉnh Phú Thọ ............ 25

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho giảm nghèo bền vững của huyện

Tân Sơn - tỉnh Phú Thọ........................................................................... 30

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 31

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 31

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 31

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 31

2.2.2. Phương pháp tổng hợp .......................................................................... 32

2.2.3. Phương pháp thống kê........................................................................... 32

2.2.4. Phương pháp quy nạp và diễn dịch ....................................................... 33

2.2.5. Phương pháp hệ thống hóa.................................................................... 33

2.2.6. Phương pháp đối chiếu so sánh............................................................. 33

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................. 33

Chương 3. THỰC TRẠNG NGHÈO VÀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở

HUYỆN MIỀN NÚI TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ.................................. 35

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của Huyện Tân Sơn - Tỉnh Phú Thọ....... 35

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 35

3.1.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................... 35

3.1.1.2. Địa hình, khí hậu, thủy văn và sông ngòi .......................................... 35

3.1.1.3. Tài nguyên thiên nhiên....................................................................... 36

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................... 37

3.1.3. Những lợi thế, khó khăn thách thức đối với giảm nghèo bền vững

của huyện Tân Sơn ................................................................................. 45

3.2. Thực trạng đói nghèo của huyện Tân Sơn ............................................... 47

3.2.1. Quy trình xác định hộ nghèo và quản lý đối tượng chính sách ......... 47

3.2.2. Thực trạng đói nghèo của hộ gia đình trên địa bàn nghiên cứu ............... 55

3.2.2.1. Đặc điểm chung của nhóm hộ nghiên cứu......................................... 55

3.2.2.2. Tình hình nghèo đói của nhóm hộ điều tra ........................................ 57

3.2.2.3. Nguyên nhân nghèo đói của nhóm hộ điều tra .................................. 59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.2.2.4. Nguyện vọng của hộ nghèo dân tộc thiểu số ..................................... 65

3.3. Phân tích thực trạng quản lý giảm nghèo bền vững ở huyện Tân Sơn .... 65

3.4. Thành tựu và hạn chế trong công tác giảm nghèo bền vững ở huyện

Tân Sơn ................................................................................................... 79

3.4.1. Thành tựu .............................................................................................. 79

3.4.2. Hạn chế.................................................................................................. 81

3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 82

3.4.3.1. Nguyên nhân chủ quan....................................................................... 82

3.4.3.2. Nguyên nhân khách quan................................................................... 83

Chương 4. GIẢI PHÁP NHẰM GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở

HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ................................................ 84

4.1. Quan điểm và chính sách về giảm nghèo bền vững ở Việt Nam ................ 84

4.1.1. Quan điểm của Đảng và chính phủ ....................................................... 84

4.1.2. Quan điểm của địa phương ................................................................... 84

4.1.3. Các chính sách về giảm nghèo bền vững ở Việt Nam.......................... 84

4.1.4. Chính sách giáo dục, đào tạo, dạy nghề, nâng cao dân trí .................... 87

4.1.5. Chính sách cán bộ đối với các huyện nghèo......................................... 88

4.1.6. Chính sách, cơ chế đầu tư cơ sở hạ tầng ở cả thôn, bản, xã và

huyện nghèo ............................................................................................ 89

4.2. Phương hướng nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững ở

huyện Tân Sơn ........................................................................................ 90

4.2.1. Phương hướng của Đảng và nhà nước .................................................. 90

4.2.2. Phương hướng của địa phương ............................................................. 91

4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững ở huyện

Tân Sơn ................................................................................................... 92

4.3.1. Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách.................................................. 92

4.3.2. Nhóm giải pháp về kinh tế .................................................................... 94

4.3.2.1. Tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo ........................................................... 95

4.3.2.2. Dạy nghề cho người nghèo ................................................................ 95

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

4.3.2.3. Khuyến nông, khuyến công và hỗ trợ chuyển giao khoa học kỹ

thuật, kiến thức về tổ chức sản xuất, tổ chức cuộc sống......................... 96

3.3.2.4. Hỗ trợ ổn định sản xuất, việc làm cho hộ nghèo ............................... 97

4.3.2.5. Hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng các xã đặc biệt khó khăn, xã an toàn

khu và các thôn, bản đặc biệt khó khăn .................................................. 97

4.3.2.6. Nhân rộng mô hình giảm nghèo......................................................... 98

4.3.2.7. Nâng cao năng lực giảm nghèo.......................................................... 98

4.3.3. Nhóm giải pháp về xã hội ..................................................................... 99

4.3.3.1. Hoạt động truyền thông giảm nghèo.................................................. 99

4.3.3.2. Hỗ trợ người nghèo tiếp cận với các dịch vụ về y tế ....................... 100

4.3.3.3. Hỗ trợ người nghèo tiếp cận với các dịch vụ về giáo dục ............... 100

4.3.3.4. Hỗ trợ người nghèo về nhà ở ........................................................... 101

4.3.3.5. Thực hiện sinh xã hội, trợ giúp người có công và các đối tượng

người yếu thế......................................................................................... 101

4.3.3.6. Trợ giúp pháp lý cho người nghèo................................................... 101

4.3.3.7. Quan tâm hỗ trợ phụ nữ nghèo ........................................................ 102

4.3.3.8. Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện, nâng cao chất lượng các phong trào......... 102

4.3.3.9. Các chính sách trợ giúp khác ........................................................... 102

KẾT LUẬN.................................................................................................. 104

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 106

PHỤ LỤC..................................................................................................... 110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

Viết tắt : Nguyên nghĩa

ADB : Ngân hàng phát triển châu á

AFTA : Khu vực thương mại tự do ASEAN

ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam á

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

HĐND : Hội đồng Nhân dân

HPI : Chỉ số nghèo của con người

LĐ-TB&XH : Lao động thương binh và xã hội

ODA : Vốn viện trợ phát triển chính thức

UB MTTQ : Ủy ban Mặt trận tổ quốc

UBND : Ủy ban Nhân dân

UNDP : Chương trình phát triển Liên hiệp quốc

USD : Đô la Mỹ

WB : Ngân hàng thế giới

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

XĐGN : Xóa đói giảm nghèo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Chuẩn nghèo của Việt Nam được xác định qua các thời kỳ........... 7

Bảng 3.1. Thực trạng phân bố dân cư của huyện Tân Sơn ........................... 39

Bảng 3.2. Cân đối nguồn lao động xã hội của huyện Tân Sơn ..................... 40

Bảng 3.3. Số hộ nghèo của các xã giai đoạn 2011 - 2015 ............................ 49

Bảng 3.4. Tỷ lệ giảm nghèo giữa các vùng................................................... 51

Bảng 3.5. Tổng hợp hộ cận nghèo qua các năm ........................................... 53

Bảng 3.6. Tình hình chung của nhóm hộ điều tra ......................................... 55

Bảng 3.7. Mức sống dân cư của địa bàn nghiên cứu .................................... 57

Bảng 3.8. Tổng hợp nguyên nhân nghèo đói của hộ..................................... 59

Bảng 3.9. Tình hình vay vốn của hộ nghèo DTTS ở 3 xã giai đoạn

2012-2014 ..................................................................................... 60

Bảng 3.10. Tình hình đất đai của nhóm hộ điều tra........................................ 62

Bảng 3.11. Tổng hợp khai thác dịch vụ khuyến nông của hộ gia đình .............. 63

Bảng 3.12. Tài sản phục vụ đời sống của hộ gia đình .................................... 64

Bảng 3.13. Tổng hợp nguyện vọng của hộ nghèo .......................................... 65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu 3.1. Tỷ lệ % hộ nghèo của huyện Tân Sơn giai đoạn 2011 - 2015.... 50

Biểu 3.2. Chênh lệch tỷ lệ % giảm nghèo giữa các vùng........................... 51

Biểu 3.3. Tỷ lệ % hộ cận nghèo huyện Tân Sơn giai đoạn 2013 - 2015.... 54

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1. Nội dung về giảm nghèo bền vững............................................. 15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đói nghèo đang là vấn đề được xã hội quan tâm. Xóa đói, giảm nghèo

là yếu tố cơ bản để đảm bảo công bằng xã hội và tăng trưởng bền vững. Vì

vậy, Việt Nam coi xóa đói, giảm nghèo là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình

phát triển kinh tế - xã hội của đất nước ta theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Hiện nay, ở Việt Nam tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn tồn tại chủ yếu tập trung ở các

khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, dân tộc thiểu số (DTTS). Vấn đề đặt ra

là phải giúp họ thoát nghèo và đây cũng là một trong những ưu tiên hàng đầu

của Việt Nam trong thời gian tới. Công tác giảm nghèo theo hướng bền vững

rất quan trọng.

Huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ là một trong hơn 61 huyện nghèo trong cả

nước được chính phủ quyết định hỗ trợ đầu tư để giảm nghèo nhanh và bền

vững tại Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP.

Huyện Tân Sơn là một huyện nghèo đã được hưởng nhiều chính sách

hỗ trợ của các cấp từ Chính phủ đến Tỉnh. Tuy nhiên cách thức và phương

pháp hỗ trợ vẫn cón nhiều bất cập, chưa giúp huyện giảm nghèo bền vững.

Mặc dù đã có những chương trình của Nhà nước về xóa đói giảm nghèo, đến

nay vẫn chưa có một nghiên khoa học nghiên cứu nào phân tích tình hình thực

tế xóa đói giảm nghèo tại huyện Tân Sơn để từ đó đưa ra các giải pháp phù

hợp, bền vững cho địa phương này. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài "Giảm

nghèo bền vững ở Huyện Tân Sơn - Tỉnh Phú Thọ’’ là phù hợp mang tính

thời sự.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Làm rõ thực trạng và nguyên nhân của tình trạng nghèo của Huyện Tân

Sơn - Tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản, đồng bộ hiệu quả

trong công tác giảm nghèo bền vững tại địa bàn huyện Tân Sơn nói riêng và

của tỉnh Phú Thọ nói chung trong giai đoạn từ nay tới năm 2020.