Giải Pháp Thực Hiện Thành Công Chương Trình Giảm Nghèo Theo Nghị Quyết 30 A 2008 Nq Cp Trên Địa Bàn Huyện Mường La Tỉnh Sơn La

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố

trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào.

Tác giả

Phạm Tuấn Anh

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, trƣớc tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban

Giám hiệu Trƣờng Đại học Lâm nghiệp, các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy

cô giáo trong Khoa Kinh tế - những ngƣời đã trang bị cho tôi những kiến thức

cơ bản và những định hƣớng đúng đắn trong học tập và tu dƣỡng đạo đức, tạo

tiền đề tốt để tôi học tập và nghiên cứu.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Văn

Tuấn, Phó Hiệu trƣởng - Ngƣời thầy giáo đã dành nhiều thời gian và tâm

huyết, tận tình hƣớng dẫn chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và

thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Mƣờng La, ban lãnh đạo các

cấp, các phòng ban của huyện, các đơn vị hoạt động sự nghiệp, hoạt động

kinh tế đóng trên địa bàn, UBND các xã Chiềng Ân, Nậm Giôn, Mƣờng Trai

và những ngƣời dân địa phƣơng đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp

đỡ tôi trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu đề tài tại địa bàn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, ngƣời thân và bạn bè đã

quan tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập,

tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài này.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 7 tháng 10 năm 2016

Tác giả

Phạm Tuấn Anh

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ........................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐÓI NGHÈO VÀ HOẠT

ĐỘNG XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về nghèo đói và xóa đói giảm nghèo.............................................5

1.1.1. Một số khái niệm về nghèo đói............................................................... 5

1.1.2. Nguyên nhân đói nghèo ........................................................................ 15

1.1.3. Các khía cạnh của đói nghèo................................................................. 18

1.1.4. Hoạt động xóa đói giảm nghèo ............................................................. 21

1.2. Chƣơng trình giảm nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ.......................24

1.2.1. Mục tiêu................................................................................................. 24

1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về xóa đói giảm nghèo..................................................26

1.3.1.Kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo của một số nƣớc trên thế giới.......... 26

1.3.2. Thực tiễn về kinh nghiệm về hỗ trợ giảm nghèo ở Việt Nam .............. 30

Chƣơng 2 ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN HUYỆN MƢỜNG LA VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................................................... 34

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Mƣờng La tỉnh Sơn La ........................................34

2.1.1 Giới thiệu chung về huyện Mƣờng La ................................................... 34

2.1.2. Các đặc điểm tự nhiên........................................................................... 35

iv

2.1.3. Điều kiện kinh tế, xã hội huyện Mƣờng La .......................................... 38

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .....................................................................................45

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu, khảo sát ..................................... 45

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, tài liệu................................................... 45

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích liệu................................................................... 46

2.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................... 47

Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 48

3.1. Tình hình thực hiện chƣơng trình Hỗ trợ giảm nghèo theo NQ 30 A tại huyện

Mƣờng La .....................................................................................................................48

3.1.1. Nội dung chƣơng trình Hỗ trợ giảm nghèo theo NQ 30 A tại huyện

Mƣờng La........................................................................................................ 48

3.1.2. Kết quả triển khai các hoạt động của chƣơng trình giảm nghèo giai

đoạn 2011 - 2015............................................................................................. 51

3.2. Thực trạng kết quả xóa đói giảm nghèo tại điểm nghiên cứu ..........................67

3.2.1. Tình hình thực hiện các hoạt động giảm nghèo tại các xã điều tra....... 67

3.2.2. Tác động của các hoạt động giảm nghèo đến hộ điều tra ..................... 71

3.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng tới kết quả xóa đói giảm nghèo của hộ điều tra87

3.3.1.Quan điểm của ngƣời dân về các chƣơng trình giảm nghèo đƣợc thực

hiện tại địa phƣơng.......................................................................................... 87

3.3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng tới kết quả thực hiện các chƣơng trình giảm

nghèo ............................................................................................................... 90

3.4. Đánh giá những thành công, tồn tại trong thực hiện chƣơng trình giảm nghèo

tại huyện Mƣờng La.....................................................................................................91

3.4.1. Những thành công trong quá trình thực hiện chƣơng trình giảm nghèo

......................................................................................................................... 91

3.4.2. Những tồn tại, hạn chế của chƣơng trình giảm nghèo tại huyện Mƣờng

La..................................................................................................................... 93

v

3.4.3. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế................................................................ 95

3.5. Giải pháp để thực hiện thành công chƣơng trình giảm nghèo tại huyện Mƣờng

La ...................................................................................................................................98

3.5.1. Cơ sở của giải pháp: Kết quả phân tích SWOT................................... 98

3.5.2. Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả một số chƣơng trình giảm nghèo

tại huyện Mƣờng La, tỉnh Sơn La ................................................................. 100

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 108

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Diễn giải

BCĐ Ban chỉ đạo

BHYT Bảo hiểm y tế

DT Diện tích

ĐVT Đơn vị tính

GN Giảm nghèo

LĐ-TBXH Lao Động Thƣơng Binh và Xã Hội

NSNN Ngân sách nhà nƣớc

PTBQ Phát triển bình quân

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Tên bảng Trang

1.1. Giới hạn đói nghèo ở một số nƣớc trên thế giới 9

1.2.

Bảng chỉ số ngƣỡng thiếu hụt - Theo Đề án Nghèo đa chiều của

Bộ Lao động - Thƣơng Binh - Xã Hội.

13

1.3. Kết quả điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo cả nƣớc theo vùng 14

2.1. Cơ cấu loại hình sử dụng đất huyện Mƣờng La năm 2015 37

2.2. Thống kê Dân số, Lao động huyện Mƣờng La năm 2015 40

2.3. Kết quả đạt đƣợc trong phát triển kinh tế huyện 44

2.4. Các chỉ tiêu và đối tƣợng thu thập số liệu sơ cấp 46

3.1.

Hỗ trợ chuyển đổi cây trồng vật nuôi giai đoạn 2011 - 2015 tại

huyện Mƣờng La

54

3.2.

Sự phát triển giáo dục - đào tạo huyện Mƣờng La Giai đoạn

2011 - 2015

56

3.3.

Kết quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông

thôn giai đoạn 2011 - 2015

58

3.4. So sánh số xã, bản đặc biệt khó khăn của huyện Mƣờng La 63

3.5. Diễn biến hộ cận nghèo tại điểm nghiên cứu năm 2015 70

3.6. Thông tin cơ bản về các hộ điều tra 71

3.7. Tình trạng nhà ở và một số tiện nghi chính trong HGĐ 76

3.8. Nguyên nhân chính dẫn đến đói nghèo tại điểm nghiên cứu 79

3.9. Tổng hợp nhu cầu hỗ trợ của các HGĐ điều tra 83

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

STT Tên hình Trang

2.1. Vị trí huyện Mƣờng La- tỉnh Sơn La 35

2.2. Cơ cấu kinh tế Mƣờng La 43

2.3. Tỷ lệ lao động các ngành 43

3.1. Sự thay đổi hộ nghèo huyện Mƣờng La giai đoạn 2011 - 2015 60

3.2. So sánh tỷ lệ hộ nghèo năm 2011 và 2015 62

3.3. Kết quả thực hiện giảm nghèo tại điểm nghiên cứu năm 2015 69

3.4. Biểu đồ trình độ học vấn của chủ hộ theo nhóm hộ tại 3 xã 74

3.5. Cơ cấu thu nhập của hộ điều tra 78

3.6. Tổng hợp nhu cầu của các hộ gia đình điều tra 84

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trải qua một thời kỳ dài trong chiến tranh nền kinh tế của Việt Nam đã

bị sa sút nghiêm trọng. Để xây dựng và khôi phục lại nền kinh tế thì chính

sách đổi mới từ nửa cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trƣớc, Việt Nam qua từng giai

đoạn phát triển đã đạt đƣợc những thành tựu đáng kể trong phát triển kinh tế

xã hội. Một trong những thành công to lớn của công cuộc phát triển kinh tế -

xã hội đó là tỷ lệ đói nghèo chung của nƣớc ta từ 58,1% năm 1993 xuống còn

dƣới 5% năm . Trong vòng 12 năm thì tỷ lệ hộ nghèo đã giảm xuống hơn 10

lần.

Việt Nam hiện đƣợc coi là một trong những nƣớc đang phát triển thành

công nhất thế giới, đặc biệt trong lĩnh vực xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên, sự

phát triển kinh tế vẫn chƣa đồng đều giữa các vùng, các thành phần kinh tế.

Khu vực nông thôn, nhất là các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa còn nhiều

khó khăn, kinh tế chậm phát triển, tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Để phát triển

những địa phƣơng thuộc các khu vực này, một trong những yếu tố quyết định

chính là chính sách giảm nghèo của Nhà nƣớc đã góp phần cải thiện cuộc

sống của ngƣời dân nâng cao so với bạn bè các nƣớc trong và ngoài khu vực

Asian và trên trƣờng quốc tế.

Mƣờng La là huyện miền núi nghèo của tỉnh Sơn La, cách thành phố

Sơn La 41km về phía Đông Bắc. Theo số liệu thống kê, tính đến cuối năm

2015, dân số toàn huyện là 91,6 nghìn ngƣời với mật độ dân số là 64

ngƣời/km2

. Toàn huyện có 6 dân tộc anh em cùng sinh sống, bao gồm: Dân tộc

Thái chiếm 63,21%, Mông 16,98%, Kinh 12,65%, La Ha 5,91%, Kháng

0,93%, Khơ Mú 0,32%. Kinh tế của huyện phát triển chậm. Bình quân mức

tăng giá trị sản xuất hàng năm là 10%, thấp hơn bình quân của tỉnh. Trong

2

những năm qua, huyện đã đƣợc sự quan tâm hỗ trợ, đầu tƣ của Nhà nƣớc, các

cấp chính quyền bằng nhiều hình thức, nhiều chƣơng trình dự án, những dự án

phải kể tới nhƣ chƣơng trình 134, 135, 327, dự án Giảm nghèo do Ngân hàng

thế giới World Bank hỗ trợ … Đến hết năm 2015 các dự án chƣơng trình đã

mang lại nhiều đổi thay cho vùng đất này, đặc biệt là sự cải thiện đáng kể về cơ

sở hạ tầng phục vụ phát triển - kinh tế xã hội và cuộc sống đồng bào ở đây.

Tuy nhiên, năm 2015, huyện Mƣờng La vẫn nằm trong 64 huyện

nghèo nhất của cả nƣớc, đặc biệt vùng cao, tình trạng đói giáp hạt vẫn thƣờng

xuyên xảy ra nhƣ vậy, việc triển khai thực hiện các Chƣơng trình phát triển

KTXH, xóa đói giảm nghèo trƣớc đây trên địa bàn huyện còn có những tồn tại

bất cập, để tiếp tục thực hiện công tác xóa đói giảm nghèo cho các huyện

nghèo, ngày 27 tháng 12 năm 2008 Chính phủ đã có Nghị quyết số

30a/2008/NQ - CP về việc giảm nghèo nhanh và bền vững cho 61 huyện

nghèo (nay là 62 huyện) trong cả nƣớc, trong đó có huyện Mƣờng La, tỉnh

Sơn La.

Để tìm ra những tồn tại, khó khăn trong thực hiện các dự án phát triển

KTXH gắn với công tác xóa đói giảm nghèo, từ đó đƣa ra các giải pháp thực

hiện tốt Đề án giảm nghèo nhanh và bền vững trên địa bàn huyện theo Nghị

quyết 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ, nên tôi chọn đề tài:

“Giải pháp thực hiện thành công chương trình giảm nghèo theo nghị quyết

30a/2008/NQ-CP trên địa bàn huyện Mường La, Tỉnh Sơn La”

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện và nâng cao

chất lƣợng công tác tổ chức thực hiện chƣơng trình giảm nghèo theo Nghị

quyết 30a/2008/NQ - CP của Chính phủ trên địa bàn huyện Mƣờng La tỉnh

Sơn La.

3

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống đƣợc cơ sở lý luận và thực tiễn về đói nghèo và hoạt động

xóa đói giảm nghèo trong nông thôn.

- Đánh giá đƣợc thực trạng và kết quả thực hiện chƣơng trình giảm

nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ trên địa bàn huyện

Mƣờng La, Tỉnh Sơn La.

- Chỉ ra đƣợc những yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thực hiện chƣơng

trình xóa đói, giảm nghèo trên địa bàn huyện Mƣờng La tỉnh Sơn la.

- Đề xuất đƣợc các giải pháp nâng cao chất lƣợng thực hiện chƣơng

trình xóa đói giảm nghèo trên địa bàn huyện Mƣờng La tỉnh Sơn La.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là thực trạng và kết quả thực hiện

chƣơng trình giảm nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ trên địa bàn

huyện Mƣờng La giai đoạn 2011- 2015

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi không gian

Đề tài nghiên cứu huyện Mƣờng La, trong đó chọn 3 xã là: Chiềng Ân,

Nậm Giôn và Mƣờng Trai để nghiên cứu điển hình.

- Phạm vi thời gian

Các số liệu tổng hợp về chƣơng trình giảm nghèo đƣợc thu thập, phân

tích trong giai đoạn từ 2011 - 2015

Các số liệu điều tra, khảo sát thực hiện trong năm 2016

- Phạm vi nội dung

Nghiên cứu công tác tổ chức thực hiện hỗ trợ giảm nghèo theo Nghị

quyết 30a.

4

4. Nội dung nghiên cứu:

- Cơ sở lý luận về đói nghèo và xóa đói giảm nghèo trong phát triển

nông thôn.

- Thực trạng và kết quả thực hiện chƣơng trình giảm nghèo theo Nghị

quyết 30a trên địa bàn huyện Mƣờng La, tỉnh Sơn La giai đoạn 2011 - 2015.

- Các yếu tố ảnh hƣởng tới kết quả thực hiện chƣơng trình giảm nghèo

tại huyện Mƣờng La

- Giải pháp góp phần nâng cao chất lƣợng thực hiện chƣơng trình giảm

nghèo theo Nghị quyết 30a trên địa bàn huyện Mƣờng La.