Giải Pháp Thực Hiện Nhóm Tiêu Chí Về Kinh Tế Và Tổ Chức Sản Xuất Trong Chương Trình Xây Dựng Nông Thôn Mới Ở Huyện Thạch Thất Thành Phố Hà Nội

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, và có kế

thừa các công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến đề tài. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, ngày 29 tháng 4 năm 2016

Tác giả

Nguyễn Thị Lệ Quyên

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã nhận được sự quan tâm

giúp đỡ tận tình của Khoa Đào tạo sau Đại học - Trường đại học Lâm Nghiệp,

Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện; Đảng ủy và Ủy ban nhân dân các xã và

đông đảo bà con nhân dân huyện Thạch Thất - Hà Nội.

Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các thầy cô giáo trong Bộ môn

Kinh tế - Khoa Đào tạo sau Đại học - Trường đại học Lâm Nghiệp, đặc

biệt là Tiến sĩ Ngô Văn Hải, người đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện, các

phòng, ban chuyên môn thuộc Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện Thạch Thất;

xin cảm ơn Đảng ủy, Ủy ban nhân dân các xã và bà con nhân dân đã giúp đỡ

tôi trong quá trình thực hiện đề tài.

Hà Nội, ngày 29 tháng 4 năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lệ Quyên

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan ..................................................................................................i

Lời cảm ơn .....................................................................................................ii

Mục lục .........................................................................................................iii

Danh mục các từ viết tắt................................................................................. v

Danh mục các bảng ....................................................................................... vi

Danh mục các hình.......................................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN NHÓM

TIÊU CHÍ KINH TẾ VÀ TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRONG CHƯƠNG

TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI..................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận. .......................................................................................... 4

1.1.1.Các khái niệm liên quan ........................................................................ 4

1.1.2. Tổng quan về Chương trình xây dựng nông thôn mới........................... 6

1.1.2.Hệ thống tiêu chí đánh giá ................................................................... 15

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến kinh tế và tổ chức sản xuất trong Chương

trình xây dựng nông thôn mới ...................................................................... 15

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................... 19

1.2.1. Kinh nghiệm nước ngoài về thực hiện tiêu chí kinh tế và tổ chức sản

xuất trong phát triển nông thôn..................................................................... 19

1.2.2. Kinh nghiệm trong nước về thực hiện tiêu chí kinh tế và tổ chức sản

xuất .............................................................................................................. 28

1.3.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn cho huyện Thạch Thất 30

1.4. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................... 30

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 34

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Thạch Thất ................................................ 34

iv

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên .............................................................................. 34

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội.................................................................... 35

2.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 43

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu.............................................................. 43

2.2.2. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu, tài liệu.................................. 45

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................... 46

3.1. Thực trạng tình hình thực hiện các tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất . 46

3.1.1 Đánh giá chung tình hình thực hiện 19 tiêu chí NTM và 4 tiêu chí kinh

tế - tổ chức SX của cả huyện Thạch Thất ..................................................... 46

3.1.2.Thực trạng tổ chức chương trình xây dựng Nông thôn mới của 3 xã điều

tra................................................................................................................. 48

3.1.3.Thực trạng thực hiện các tiêu chí Kinh tế - tổ chúc SX của 3 xã điều tra.

..................................................................................................................... 54

3.1.4.Tổng hợp tình hình thực hiện nhóm tiêu chí kinh tế và tổ chức SX...... 62

3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện các tiêu chí kinh tế và tổ chức

sản xuất........................................................................................................ 67

3.2.1 Các nhân tố khách quan....................................................................... 67

3.2.2. Các nhân tố chủ quan.......................................................................... 69

3.2.3. Phân tích ma trận SWOT.................................................................... 76

3.3. Một số giải pháp thúc đẩy phấn đấu thực hiện các tiêu chí kinh tế & sản

xuất trong chương trình xây dựng NTM ở huyện Thạch Thất trong giai đoạn

tới................................................................................................................. 79

3.3.1. Quan điểm, đinh hướng của TP, huyện.............................................. 79

3.3.2. Giải pháp thúc đẩy phấn đấu thực hiện các tiêu chí kinh tế & sản xuất

trong CT xây dựng NTM ở huyện Thạch Thất trong giai đoạn tới................ 82

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ BIỂU

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

KT - XH Kinh tế xã hội

NTM Nông thôn mới

XDNTM Xây dựng nông thôn mới

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

SXNN Sản xuất nông nghiệp

LĐNT Lao động nông thôn

MTQG Mục tiêu quốc gia

KHKT Khoa học kỹ thuật

GTSX Giá trị sản xuất

HTX Hợp tác xã

CN-TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp

UBND Ủy ban nhân dân

HĐND Hội đồng nhân dân

DĐĐT Dồn điền đổi thửa

HTXNN Hợp tác xã nông nghiệp

TC Tiêu chí

QH Quy hoạch

MTQG Mục tiêu quốc gia

HND Hội nông dân

HPN Hội phụ nữ

NLN Nông lâm nghiệp

LĐ Lao động

TDND Tín dụng nhân dân

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

1.1 Tiêu chí chuẩn theo vùng 10

2.1 Hiện trạng sử dụng đất đai huyện Thạch Thất năm 2015 36

2.2 Tình hình dân số huyện Thạch Thất 39

2.3 Số lượng mẫu điều tra ở các xã 44

3.1 Tình hình thực hiện các tiêu chí NTM của các xã trong

huyện Thạch Thất qua các năm 46

3.2 Số xã đạt các tiêu chí về KT-XH và phát triển sản xuất

trong toàn huyện qua 4 năm (2012 - 2015) 48

3.3. Một số thông tin cơ bản của 3 xã Điều tra 49

3.4 Tổng hợp trình độ cán bộ chủ chốt 3 xã điều tra 50

3.5 Kết quả xây dựng nông thôn mới ở xã điều tra 51

3.6 Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí kinh tế và tổ chức sản

xuất ở xã điều tra qua các năm 53

3.7 Tình hình chủ hộ nông dân điều tra năm 2015 55

3.8 Thu nhập bình quân của các hộ ND các xã điều tra 56

3.9 Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn huyện Thạch thất và các xã

điều tra

57

3.10 Cơ cấu lao động theo ngành nghề của các xã điều tra 58

3.11 Tổng hợp các loại hình tổ hợp tác, HTX 60

3.12 Mức độ phấn đấu thực hiện nhóm tiêu chí Kinh tế và tổ

chức sản xuất ở các xã điều tra

66

3.13 Đánh giá của hộ nông dân về hệ thống thủy lợi phục vụ

sản xuất nông nghiệp của địa phương

67

3.14 Nông dân đánh giá về chất lượng lãnh đạo của cán bộ cấp

thôn, xã 69

3.15 Ảnh hưởng của điều kiện bên ngoài đến sản xuất của hộ

nông dân 03 xã điều tra năm 2015 71

3.16 Ý kiến của cán bộ xã thôn nguyên nhân ảnh hưởng điều

kiện bên ngoài đến sản xuất của hộ nông dân 72

3.17 Sự tham gia và đánh giá của hộ nông dân đối với các

chương trình dạy nghề của 03 xã điều tra 74

3.18 Phân tích ma trận SWOT 76

3.19 Dự kiến đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn

cho hộ nông dân đến năm 2020 85

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Tên hình Trang

3.1 Tỷ lệ lao động có việc làm theo ngành nghề tại 03 xã điều tra 59

3.2 Đánh giá của hộ nông dân về hệ thống thủy lợi phục vụ sản

xuất nông nghiệp của 03 xã

68

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Chương trình xây dựng nông thôn mới của Việt Nam đã và đang

được triển khai thực hiện rộng khắp trong cả nước. Bộ mặt nông thôn đã

có những thay đổi rõ rệt, cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội (KT-XH) được

phát triển, đời sống vật chất và tinh thần người dân được cải thiện và

không ngừng nâng lên. Tuy nhiên, do nhận thức chưa đồng đều, chỉ đạo,

phối hợp thực hiện chưa thực sự hiệu quả, đầu tư còn phân tán, dàn trải

nên kết quả còn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được so với các yêu cầu

đặt ra. Đồng thời quá trình tổ chức thực hiện còn nhiều khó khăn, hạn chế

và vướng mắc cần sớm được giải quyết.

Thạch Thất là một huyện ngoại thành của Thành phố Hà Nội, khu vực

nông thôn chịu ảnh hưởng rất lớn của quá trình công nghiệp hóa và đô thị

hóa, tăng trưởng chưa đồng đều giữa các xã về ngành nghề truyền thống,

nguồn tài nguyên và lợi thế thị trường tùy theo vị trí địa lý khác nhau. Do vậy

trong thời gian qua, Đảng bộ và chính quyền huyện Thạch Thất luôn quan tâm

sát sao, nỗ lực chỉ đạo, tổ chức thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn

mới trong toàn huyện và đã thu được những kết quả bước đầu đáng khích lệ.

Tuy nhiên, thực tế quá trình thực hiện cho thấy hầu hết các địa phương trong

huyện đều đang đầu tư dàn trải và chú trọng nhiều vào việc thực hiện các

công việc xây dựng cơ bản mà chưa có sự quan tâm đúng mức tới việc triển

khai các giải pháp phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân địa

phương. Trong khi đó, quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế tuy đã đúng

hướng nhưng diễn ra còn chậm, phát triển thiếu quy hoạch, sản xuất nông

nghiệp vẫn còn manh mún, hiệu quả thấp; việc khôi phục và phát triển lại các

làng nghề truyền thống gặp nhiều khó khăn, các hoạt động dịch vụ hỗ trợ sản

xuất còn hạn chế; vấn đề giải quyết công ăn việc làm cho người lao động gặp

2

khó khăn. Điều này dẫn đến kinh tế ở một số xã phát triển chưa vững chắc,

không có chiều sâu, chất lượng và hiệu quả chưa cao, quan hệ hợp tác trong

sản xuất kinh doanh còn hạn chế từ đó đã làm suy giảm “nội sinh” trong quá

trình xây dựng nông thôn mới của địa phương. Để chương trình Nông thôn

mới có những giải pháp kịp thời khắc phục các hạn chế để đẩy nhanh quá

trình thực hiện xây dựng nông thôn mới. Xuất phát từ nhu cầu thực tế trên đã

đặt ra , chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Giải pháp thực hiện nhóm

tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất trong Chương trình xây dựng nông

thôn mới ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở nghiên cứu thực trang tình hình thực hiện nhóm tiêu chí

kinh tế và tổ chức sản xuát trong quá trình thực hiện Chương trình xây dựng

nông thôn mới tại huyện Thạch Thất - Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp

thực hiện có hiệu quả các tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất tại địa bàn

huyện Thạch Thất - Hà Nội.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về xây dựng nông

thôn mới:

- Phân tích, đánh giá thực trạng và kết quả thực hiện chương nhóm tiêu

chí về kinh tế và tổ chức sản xuất trong chương trình xây dựng nông thôn mới

tại Huyện Thạch Thất thành phố Hà Nội.

- Đồng thời xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện nhóm

tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất trong Chương trình xây dựng nông thôn

mới ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội.

- Đề xuất một số giải pháp tăng cường thực hiện nhóm tiêu chí về kinh

tế và tổ chức sản xuất trong Chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện

3

Thạch Thất giai đoạn 2016-2020.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Vấn đề thực hiện nhóm tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất trong quá

trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Thạch Thất.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

3.2.1. Phạm vi về nội dung

Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp thúc đẩy thực hiện nhóm

tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất trong quá trình xây dựng nông thôn mới

3.2.2. Phạm vi về không gian

Địa bàn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội.

3.2.3. Phạm vi về thời gian

Phân tích đánh giá thực trạng từ năm 2012 đến năm 2015.

4. Nội dung chính của luận văn

- Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện nhóm tiêu chí kinh tế và tổ

chức sản xuất trong Chương trình xây dựng nông thôn mới.

- Thực trạng thực hiện nhóm tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất

trong Chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Thạch Thất, thành phố

Hà Nội giai đoạn 2012 - 2015.

- Giải pháp thực hiện nhóm tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất trong

Chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Thạch Thất giai đoạn 2016 -

2020.

4

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN NHÓM

TIÊU CHÍ KINH TẾ VÀ TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRONG

CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

1.1. Cơ sở lý luận.

1.1.1.Các khái niệm liên quan

1.1.1.1. Nông thôn

Hiện nay đang tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn

Có quan điểm cho rằng, khi xem xét nông thôn thường dùng chỉ tiêu

mật độ dân số: mật độ dân cư ở nông thôn thấp hơn thành thị.

Có quan điểm khác lại cho rằng, khi xem xét nông thôn, thường dựa

vào chỉ tiêu trình độ phát triển cơ sở hạ tầng: vùng nông thôn có cơ sở hạ tầng

không phát triển bằng thành thị.

Quan điểm khác lại cho rằng, vùng nông thôn là vùng có dân cư làm

nông nghiệp là chủ yếu, tức là nguồn sinh kế chính của cư dân trong vùng là

từ hoạt động sản xuất nông nghiệp.

Những ý kiến này thường chỉ đúng trong từng khía cạnh cụ thể và từng

nước nhất định, phụ thuộc vào trình độ phát triển, cơ cấu kinh tế áp dụng cho

từng nền kinh tế. Bản thân khái niệm nông thôn cũng mang tính chất tương

đối, nó có thể thay đổi theo thời gian và theo tiến trình phát triển kinh tế - xã

hội của các quốc gia trên thế giới.

Tóm lại: Nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản

xuất nông nghiệp và nông dân chiếm tỷ trọng lớn. Nông thôn là vùng sinh

sống của tập hợp dân cư, trong đó có nhiều nông dân, tập hợp dân cư này

tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa – xã hội và môi trường trong một

thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ chức khác