Giải pháp huy động các nguồn lực thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN HỮU HIẾU

GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG CÁC NGUỒN LỰC

THỰC HIỆN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH

THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN HỮU HIẾU

GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG CÁC NGUỒN LỰC

THỰC HIỆN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH

THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

Ngành: Phát triển Nông Thôn

Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Đỗ Anh Tài

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sỹ Phát triển nông thôn “Giải pháp

huy động các nguồn lực thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn

huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2020” đã được

triển khai nghiên cứu tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên là công trình

nghiên cứu độc lập. Đề tài đã sử dụng nhiều nguồn thông tin liên quan khác

nhau để phục vụ cho việc viết luận văn, các nguồn thông tin đã được chỉ rõ

nguồn gốc. Ngoài ra nguồn số liệu điều tra thực tế ở địa bàn nghiên cứu đã

được xử lý.

Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả trong nghiên cứu trong luận

văn này là hoàn toàn trung thực và chưa hề được sử dụng cho bất cứ một học

vị nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017

Người thực hiện

Nguyễn Hữu Hiếu

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu, điều tra số liệu và hoàn thành luận văn,

chúng tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân

trong và ngoài trường.

Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS Đỗ Anh Tài - người đã

trực tiếp hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu

luận văn.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của UBND huyện Phú Lương, các

phòng, ban ngành trong huyện và các xã đã nhiệt tình tạo điều kiện thuận lợi,

cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết cho tôi trong việc triển khai

nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã quan

tâm, động viên, đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình hoàn thiện đề tài.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017

Người thực hiện

Nguyễn Hữu Hiếu

iii

MỤC LỤC

MỞ ĐẨU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 3

2.1. Mục tiêu chung........................................................................................... 3

3. Ý nghĩa của đề tài.......................................................................................... 3

3.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................... 3

3.2. Ý nghĩa thực tiễn........................................................................................ 3

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU......................................................... 4

1.1. Cơ sở khoa học/cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu................................ 4

1.1.1. Khái niệm về xây dựng nông thôn mới................................................... 4

1.1.2. Nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới.............................................. 5

1.2. Nội dung chủ yếu về chương trình xây dựng nông thôn mới .................... 8

1.2.1. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới....................................................... 8

1.2.2. Xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội........................................................... 8

1.2.3. Phát triển kinh tế, tổ chức sản xuất và nâng cao thu nhập...................... 9

1.2.4. Phát triển Văn hoá - Xã hội - Môi trường............................................... 9

1.2.5. Củng cố và xây dựng hệ thống chính trị xã hội vững mạnh ................. 10

1.2.6. Các tiêu chí để xây dựng mô hình nông thôn mới................................ 10

1.3. Một số bài học kinh nghiệm trên thế giới và trong nước......................... 11

1.3.1. Bài học quốc tế...................................................................................... 11

1.3.2. Bài học trong nước ................................................................................ 13

CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................... 17

2.1. Đối tượng, phạm vi .................................................................................. 17

2.1.1. Đối tượng .............................................................................................. 17

2.1.2. Phạm vi.................................................................................................. 17

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 17

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 18

iv

2.3.1. Phương pháp nghiên cứu cụ thể............................................................ 18

2.3.1.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................... 18

2.3.1.3. Phương pháp phân tích....................................................................... 20

2.3.2. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 20

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.................... 22

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Phú Lương............................ 22

3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường ...................................... 22

3.1.2. Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội...................................................... 24

3.1.3. Khái quát chung 3 xã nghiên cứu.......................................................... 30

3.2. Tình hình xây dựng NTM trên địa bàn huyện Phú Lương ...................... 33

3.2.1. Kết quả thực hiện các tiêu chí NTM giai đoạn 2014 - 2016................. 33

3.2.2. Đánh giá chung ..................................................................................... 38

3.2.3. Kết quả huy động nguồn lực để xây dựng NTM trên địa bàn huyện ... 39

3.3. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở 3 xã nghiên cứu ......... 57

3.3.1. Sự hiểu biết của người dân và cán bộ xã, thôn về chương trình................ 57

3.3.2. Tổng hợp các nguồn vốn trong xây dựng nông thôn mới của từng

xã nghiên cứu .................................................................................................. 59

3.3.3. Huy động sự tham gia ý kiến của cộng đồng ........................................ 62

3.4. Các giải pháp huy động nguồn lực thực hiện Chương trình.................... 67

3.4.1. Triển khai thực hiện các giải pháp huy động các loại nguồn vốn,

quản lý nguồn vốn........................................................................................... 67

3.4.2. Xây dựng cơ chế huy động nguồn lực, hỗ trợ đầu tư thực hiện

Chương trình NTM ......................................................................................... 69

3.4.3. Đa dạng hóa các nguồn vốn huy động đầu tư; thực hiện việc kế

thừa, lồng ghép các chương trình, dự án triển khai trên địa bàn: ................... 71

3.4.4. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, vận động nhân dân

nâng cao nhận thức, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính

trị, toàn xã hội và nội lực của người dân để xây dựng NTM.......................... 72

v

3.4.5. Phát huy vai trò của chủ thể cộng đồng dân cư trong thực hiện

chương trình nông thôn mới............................................................................ 73

3.4.6. Hoàn thiện môi trường đầu tư và tăng cường thu hút đầu tư:............... 73

3.4.7. Nâng cao chất lượng công tác quản lý, sử dụng nguồn lực đầu tư....... 75

3.4.8. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các ngành, các cấp và

công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát cộng đồng trong triển khai thực

hiện Chương trình nông thôn mới................................................................... 75

KẾT LUẬN.................................................................................................... 77

1. Kết luận ....................................................................................................... 77

2. Đề nghị ....................................................................................................... 78

2.1. Kiến nghị với Trung ương, Tỉnh Thái Nguyên........................................ 78

2.2. Kiến nghị đối với huyện Phú Lương........................................................ 80

2.2.1. Đối với Ban chỉ đạo Thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 huyện ........ 80

2.2.2. Đối với Uỷ ban Nhân dân huyện Phú Lương ....................................... 80

2.2.3. Đối với Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội huyện......... 81

2.3. Kiến nghị đối với cấp xã .......................................................................... 82

2.4. Về công tác thi đua khen thưởng ............................................................. 83

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 84

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

TT Ký hiệu, chữ

viết tắt Diễn giải Ghi chú

1 ANTT An ninh trật tự

2 BCĐ Ban chỉ đạo

3 CSHT Cơ sở hạ tầng

4 CSXH Chính sách xã hội

5 DN Doanh nghiệp

6 GTNT Giao thông nông thôn

7 GTSX Giá trị sản xuất

8 HĐND Hội đồng nhân dân

9 NN Nông nghiệp

10 HTX Hợp tác xã

11 NHNN Ngân hàng nông nghiệp

12 NTM Nông thôn mới

13 MTQG Mục tiêu quốc gia

14 KHKT Khoa học kỹ thuật

15 KT-XH Kinh tế - Xã hội

16 PTNT Phát triển nông thôn

17 SXNN Sản xuất nông nghiệp

18 TCTD Tài chính tín dụng

19 THCS Trung học cơ sở

20 THPT Trung học phổ thông

21 TPCP Trái phiếu chính phủ

22 UBND Ủy ban Nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tăng trưởng giá trị sản xuất qua các năm....................................... 24

Bảng 3.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế qua các năm ....................................... 25

Bảng 3.3. Tăng trưởng ngành nông nghiệp (Giá cố định: 2010).................... 25

Bảng 3.4: Dân số trung bình phân theo giới tính và thành thị, nông thôn...... 29

Bảng 3.5. Kết quả thực hiện các tiêu chí NTM trên địa bàn huyện................ 33

Bảng 3.6: Kết quả huy động nguồn lực để xây dựng nông thôn mới trên

địa bàn huyện .................................................................................. 39

Bảng 3.7: Người dân hiến đất xây dựng các công trình GTNT...................... 41

Bảng 3.8: Kết quả tuyên truyền, tập huấn, đào tạo về phát triển sản xuất

nâng cao thu nhập cho người dân ................................................... 51

Bảng 3.9: Một số thông tin 3 xã nghiên cứu thời điểm cuối năm 2016 ......... 32

Bảng 3.10: Sự hiểu biết của người dân về chương trình xây dựng NTM....... 57

Bảng 3.11: Đánh giá của cán bộ và người dân về việc triển khai................... 58

Bảng 3.12: Tổng hợp nguồn vốn xây dựng NTM tại 03 xã nghiên cứu......... 61

Bảng 3.13. Nợ đọng xây dựng cơ bản 03 xã nghiên cứu................................ 62

Bảng 3.14 : Những công việc người dân tham gia vào xây dựng NTM......... 63

Bảng 3.15: Ý kiến của cán bộ xã, thôn về khó khăn trong huy động

nguồn lực đóng góp bằng tiền (n = 30).......................................... 64

Bảng 3.16: Ý kiến đánh giá của cán bộ xã, thôn về sự tham gia của cộng

đồng trong xây dựng NTM (n = 30) .............................................. 65

Bảng 3.17. Nhận thức của người dân nguồn lực trong xây dựng NTM

(n=135)............................................................................................ 66

1

MỞ ĐẨU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trải qua gần 30 năm đổi mới, cùng với quá trình xây dựng và phát triển

kinh tế đất nước, nông thôn Việt Nam đã có nhiều biến đổi trên cả hai khía

cạnh tích cực và tiêu cực. Tích cực được thể hiện ở chỗ kết cấu hạ tầng kinh

tế - xã hội nông thôn được tăng cường; kinh tế nông thôn chuyển dịch theo

hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; nhiều hình thức tổ chức sản

xuất mới được hình thành và phát triển; đời sống vật chất và tinh thần của dân

cư nông thôn ngày càng được cải thiện; hệ thống chính trị ở nông thôn được

củng cố. Bên cạnh những điểm tích cực cũng cho thấy môi trường nông thôn

ngày càng ô nhiễm; năng lực thích ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn

chế. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ

nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa; chênh lệch

giàu, nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng còn lớn, phát sinh

nhiều vấn đề xã hội bức xúc... Xuất phát từ những bất cập trên, Nghị quyết

26- NQ/TW ngày 05/8/2008 của Hội nghị lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung

ương khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã nhấn mạnh mục tiêu:

“Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu

kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát

triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn

định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh

thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng

được tăng cường”. [6].

Như vậy, xây dựng NTM là nhằm tạo ra những giá trị mới của nông

thôn Việt Nam, đó là một nông thôn hiện đại hàm chứa những giá trị kinh tế

mới trên cơ sở hạ tầng hiện đại, sản xuất phát triển bền vững theo hướng kinh

tế hàng hoá; đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn ngày