Giải pháp giúp doanh nghiệp việt nam đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM

---------- X œœœœœ W ----------

NGUYEÃN THÒ BÍCH HUEÄ

GIAÛI PHAÙP GIUÙP DOANH NGHIEÄP THUYÛ SAÛN

VIEÄT NAM ÑOÁI PHOÙ VÔÙI CAÙC VUÏ KIEÄN BAÙN PHAÙ GIAÙ

TRONG HOAÏT ÑOÄNG THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ

LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ

TP. HỒ CHÍ MINH, 9/2007

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM

---------- X œœœœœ W ----------

NGUYEÃN THÒ BÍCH HUEÄ

GIAÛI PHAÙP GIUÙP DOANH NGHIEÄP THUYÛ SAÛN

VIEÄT NAM ÑOÁI PHOÙ VÔÙI CAÙC VUÏ KIEÄN BAÙN PHAÙ GIAÙ

TRONG HOAÏT ÑOÄNG THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ

CHUYEÂN NGAØNH: QUAÛN TRÒ NGOAÏI THÖÔNG

MAÕ SOÁ: 60.34.10

LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ

NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN: GS.TS VOÕ THANH THU

TP. HỒ CHÍ MINH, 9/2007

1

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................7

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................8

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT...........................................................................................9

DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ CÁC BẢNG ...............................................................10

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BÁN PHÁ GIÁ, CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ

TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ.......................................... 14

1.1 Cơ sở lý luận về bán phá giá ...................................................................... 15

1.1.1 Khái niệm và bản chất của bán phá giá................................................ 15

1.1.1.1 Khái niệm về bán phá giá ........................................................................... 15

1.1.1.2 Bản chất của bán phá giá........................................................................... 16

1.1.2 Tiêu chí xác định sản phẩm tương tự và xác định biên độ phá giá.......... 17

1.1.2.1 Xác định sản phẩm tương tự...................................................................... 17

1.1.2.2 Xác định Biên độ bán phá giá .................................................................... 18

1.1.3 Cở sở pháp lý của việc xác định sản phẩm có bán phá giá ....................... 21

1.1.4 Phân loại bán phá giá ................................................................................... 22

1.1.5 Tác động của bán phá giá............................................................................. 23

1.2 Tổng quan về chống bán phá giá.................................................................... 25

1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của Luật chống bán phá giá ................ 25

1.2.2 Các khái niệm về chống bán phá giá........................................................... 25

1.1.3 Mục tiêu và bản chất của chống bán phá giá ............................................. 27

1.2.4 Tác động của các biện pháp chống bán phá giá......................................... 28

1.2.5 Quy trình điều tra bán phá giá .................................................................... 29

1.3 Tình hình các vụ kiện chống BPG trên thế giới. Bài học từ kinh nghiệm

ứng phó với các vụ kiện chống bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản ..... 32

2

1.3.2 Những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn đối phó với các vụ kiện chống

bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản .......................................................... 35

1.3.2.1 Kinh nghiệm của một số nước.................................................................... 35

1.3.2.2 Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam..................................... 37

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 39

Chương 2: THỰC TRẠNG NGÀNH THỦY SẢN VIỆT NAM TRONG VẤN

ĐẾ ĐỐI PHÓ VỚI CÁC VỤ KIỆN BÁN PHÁ GIÁ .......................................... 40

2.1 Tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam ....................................................... 41

2.1.1 Tình hình chung về xuất khẩu thủy sản Việt Nam .................................... 41

2.1.2 Tình hình xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào Hoa Kỳ........................ 43

2.1.3 Tình hình xuất khẩu cá Tra, cá Basa của Việt Nam.................................. 44

2.1.4 Tình hình nhập khẩu cá tra, cá basa của Hoa Kỳ .................................... 46

2.2 Tình hình các vụ kiện chống bán phá đối với các mặt hàng xuất khẩu của

VN, thực trạng ứng phó với các vụ kiện chống bán phá giá.............................. 48

2.2.1 Tình hình các vụ kiện bán phá giá đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam

từ năm 1994-2007 ................................................................................................... 48

2.2.2 Thực trạng ứng phó với vụ kiện chống bán phá giá của các doanh nghiệp

thủy sản VN ............................................................................................................ 50

2.2.2.1 Giới thiệu toàn bộ về diễn biến và kết quả của vụ kiện............................. 50

2.2.2.2 Nguyên nhân dẫn đến vụ kiện và ảnh hưởng của nó ............................... 52

2.2.2.3 Những tồn tại chính của Việt Nam (nguyên nhân dẫn đến thất bại) ...... 53

2.2.3 Điều tra về thực trạng công tác phòng chống và đối phó với các vụ kiện

CBPG của các doanh nghiệp thủy sản VN trong giai đoạn hiện nay................ 62

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 66

Chương 3: GIẢI PHÁP GIÚP DOANH NGHIỆP THỦY SẢN VN ĐỐI PHÓ

VỚI CÁC VỤ KIỆN BÁN PHÁ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI

QUỐC TẾ ............................................................................................................... 67

3

3.1 Mục tiêu, ý nghĩa, cơ sở đề xuất giải pháp .................................................... 68

3.1.1 Mục tiêu chung của các giải pháp ............................................................... 68

3.1.2 Ý nghĩa của việc đề xuất giải pháp.............................................................. 69

3.1.3 Cơ sở đề xuất giải pháp ................................................................................ 69

3.2 Những giải pháp nhằm giúp các doanh nghiệp thủy sản VN phòng tránh và

đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế....... 72

3.2.1 Nhóm giải pháp đề xuất cho các cơ quan quản lý Nhà Nước ................... 72

3.2.2 Nhóm giải pháp cho phía Hiệp hội CB và XK Thủy sản VN-VASEP ..... 82

3.2.3 Nhóm giải pháp cho các doanh nghiệp:...................................................... 83

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................94

KẾT LUẬN............................................................................................................. 94

DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................96

PHỤ LỤC.................................................................................................................97

4

LÔØI CAÛM ÔN

Lời đầu tiên tôi xin dành lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến GS.TS Võ

Thanh Thu, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành cuốn luận văn này. Mặc dù

đã cố gắng nổ lực hết sức mình nhưng trong quá trình nghiên cứu tôi không tránh

khỏi những khó khăn, thiếu sót. Chính nhờ sự định hướng, hướng dẫn tận tình của

GS.TS Võ Thanh Thu mà tôi mới có được định hướng đúng đắn để hoàn thành cuốn

luận văn này.

Kế đến tôi xin cảm ơn đến các thầy cô giảng dạy tại lớp QTNT – K.14, chính

nhờ kiến thức giảng dạy của các thầy cô mà tôi mới có được những kiến thức nền,

có được khả năng nắm bắt và đánh giá thông tin, tình hình diễn biến hoạt động của

các doanh nghiệp trong hoạt động thương mại quốc tế, từ đó có khả năng tiếp thu và

mở rộng kiến thức về đề tài mình đang nghiên cứu.

Cuối cùng tôi xin dành lời cảm ơn đến gia đình, người thân đã tạo điều kiện

cần thiết để tôi có thời gian theo đuổi và thực hiện được công trình nghiên cứu của

mình.

5

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan toàn bộ luận văn “Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản

Việt Nam đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá trong hoạt động thương

mại quốc tế” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép bất kỳ luận

văn, công trình nghiên cứu của tác giả nào.

6

BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT TẮT NGHĨA

VN Việt Nam

HK Hoa Kỳ

EU Liên minh Châu Âu

WTO Tổ chức Thương mại Thế giới

ADA Hiệp định thực thi Điều VI của Hiệp định chung về

thuế quan và thương mại GATT 1994 hay còn gọi là

Hiệp định chống bán phá giá của WTO

GATT Hiệp định chung về thuế quan thương mại

BĐPG Biên độ phá giá

GTTT Giái trị thông thường

GXK Giá xuất khẩu

XK Xuất khẩu

NK Nhập khẩu

BPG Bán phá giá

CBPG Chống bán phá giá

DOC Bộ thương mại Hoa Kỳ

ITC Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ

ME Nền kinh tế thị trường

NME Nền kinh tế phi thị trường

VASEP Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam

CFA Hiệp hội các nhà nuôi cá nheo Mỹ

7

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ VÀ CÁC BẢNG

NỘI DUNG TRANG

DANH MỤC ĐỒ THỊ

Đồ thị 1.1 Tác động của bán phá giá

Đồ thị 2.1 Cơ cấu thị trường XK thủy sản của VN năm 2006

Đồ thị 2.2 Cơ cấu mặt hàng XK thủy sản của VN năm 2006

Đồ thị 2.3 Lượng cá tra, cá basa xuất khẩu của Việt Nam năm

2005-2006-4T/2007

Đồ thị 2.4 Diễn biến giá XK cá tra, cá basa phile của VN trong

năm 2005-2006-4T/2007

Đồ thị 2.5 Tỷ trọng lượng catfish nhập khẩu từ VN vào HK

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1 Các vụ kiện về BPG trên thế giới từ năm 1995-2006

Bảng 1.2 Các nước khởi kiện BPG trên TG từ năm 1995-2006

Bảng 1.3 Các nước bị kiện BPG trên TG từ năm 1995-2006

Bảng 2.1 Danh mục các mặt hàng XK chủ lực của VN năm

2005-2006

Bảng 2.2 Một số thị trường XK thủy sản của VN năm 2005-

2006 (tính theo sản lượng và giá trị kim ngạch)

Bảng 2.3 Tình hình XK cá tra, cá basa của VN 2005-2006

Bảng 2.4 Tình hình NK catfish của Hoa Kỳ theo nước

Bảng 2.5 Tình hình các vụ kiện bán phá giá liên quan đến hàng

hóa của VN từ năm 1994-2007

Bảng 2.6 Quyết định về mức thuế suất (thuế chống BPG) của

DOC lên cá tra, các basa phile NK từ VN

8

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

1. Ý nghĩa và tính cấp thiết của đề tài

Toàn cầu hoá là xu thế tất yếu khách quan của thời đại, do sự phát triển của lực

lượng sản xuất, của kinh tế thị trường, một quốc gia muốn tồn tại và phát triển thì

phải mở cửa hội nhập nền kinh tế quốc tế. Thực tế cho thấy, từ khi Việt Nam thực

hiện chính sách kinh tế mở cửa đến nay, Việt Nam đã đạt được thành tựu khá ngoạn

mục trong việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa, trong đó có một số mặt hàng xuất

khẩu của Việt Nam được xếp vào vị trí một trong những nước đứng đầu của thế giới

về xuất khẩu các mặt hàng như như gạo, cà phê, tiêu, điều, thủy sản, dệt may,…

Tuy nhiên, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế và mức gia tăng xuất khẩu hàng

hóa ra thị trường thế giới như trong thời gian vừa qua thì Việt Nam cũng ngày càng

gặp phải các rào cản thương mại của các nước nhằm ngăn chặn sự thâm nhập nhanh

chóng của hàng hóa Việt Nam nói riêng và của các nước khác nói chung.

Hiện nay, các nước đang có xu hướng gia nhập vào nền kinh tế toàn cầu, dỡ bỏ

các hàng rào thuế quan nhằm đạt được sự lưu thông hàng hóa một cách tự do.

Chính Phủ VN cũng vậy, trong những năm gần đây VN đã đạt được nhiều thỏa

thuận song phương, đa phương về tự do mậu dịch, và đặc biệt là sự kiện gia nhập

WTO. Trong lộ trình gia nhập này Việt Nam sẽ phải cắt bỏ dần thuế quan của hàng

hóa nhập khẩu, và các nước khác trong các tổ chức này cũng thế. Chính vì vậy mà

các nước đã tích cực tìm các biện pháp phi thuế quan để ngăn chặn hàng hóa các

nước khác đang gia nhập vào nước mình một cách nhanh chóng, trong đó biện pháp

chống bán phá giá là một giải pháp cho các nước này vì sự dễ thực hiện và hiệu quả

của nó.

Thực tế tại Việt Nam: trước năm 2000 chỉ có 3 vụ kiện đánh vào hàng hóa

Việt Nam nhưng kể từ năm 2000 trở đi, các vụ kiện bán phá giá tăng lên đáng kể,

9

đặc biệt là năm 2004, có đến 7 vụ kiện bán phá giá hàng hóa của Việt Nam xuất

khẩu ra nước ngoài. Qua thực tế cho thấy, hầu hết các vụ kiện bán phá giá mà Việt

Nam bị kiện luôn bị đánh thuế và gây thiệt hại cho ngành sản xuất. Vụ kiện bán phá

giá cá da trơn là một điển hình, và tiếp đó là vụ kiện bán phá giá giày mũ da. Trong

tương lai những ngành công nghiệp chủ chốt của ta như dệt may, gỗ,…sẽ còn phải

đối phó với các vụ kiện bán phá giá.

Vì vậy, nhằm hạn chế tối đa những thiệt hại có thể xảy ra đối với các doanh

nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam khi bị các nước áp dụng biện pháp chống bán

phá giá, tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản

Việt Nam đối phó với các vụ kiện bán phá giá trong hoạt động thương mại

quốc tế” làm luận văn tốt nghiệp của mình, mục đích là, thống kê lại những kiến

thức cơ bản về vấn đề chống bán phá giá, về trình tự thủ tục điều tra chống bán phá

giá và kinh nghiệm đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá của một vài nước.

Đồng thời dựa vào tình hình thực tế của Việt Nam để đưa ra những giải pháp nhằm

giúp các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam

nói riêng có thể tránh được các vụ kiện bán phá giá có thể xảy ra trong tương lai

hoặc có kỹ năng đối phó với các vụ kiện bán phá giá của nước ngoài khi vụ kiện đã

xảy ra.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu Hiệp định về chống bán phá giá của WTO,

phân tích trình tự thủ tục điều tra chống bán phá giá của Hoa Kỳ, phân tích kinh

nghiệm đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá của Trung Quốc và Nhật Bản,

phân tích vụ kiện chống BPG phile cá tra, cá basa của VN do Hoa Kỳ khởi kiện,

điều tra thực tế công tác phòng chống và khả năng đối phó với các vụ kiện chống

BPG của một số doanh nghiệp thủy sản VN trong hoạt động hiện nay của DN, qua

đó đưa ra một số giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đối phó với cá vụ

kiện chống bán phá giá trong hoạt động thương mại quốc tế.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

10

- Hiệp định thực thi Điều VI của Hiệp định chung về thuế quan và thương mại

GATT 1994 hay còn gọi là Hiệp định chống bán phá giá của WTO.

- Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ và một số nước khác.

- Tài liệu của vụ kiện bán phá giá phi lê cá Tra, cá Basa xuất khẩu của Việt do

Hoa Kỳ khởi kiện.

- Hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi thời gian: các số liệu thu thập được từ năm 1994-2007

- Phạm vi lĩnh vực: nghiên cứu các vấn đề liên quan đến biện pháp chống bán phá

giá trong thương mại quốc tế; vụ kiện bán phá giá phi lê cá Tra, cá Basa của

Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ, phân tích ngành thủy sản của Việt Nam; tác

động của việc áp thuế chống bán phá giá của Hoa Kỳ đối với thủy sản của VN.

4. Những điểm mới của đề tài

Trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu về đề tài “Bán phá giá”, tác giả đã đọc

nhiều tác phẩm của nhiều tác giả bao gồm các tài liệu về văn bản pháp luật như

Hiệp định chống bán phá giá của WTO (ADA), Pháp lệnh về bán phá giá của Việt

Nam, Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ,…; các tài liệu là các công trình nghiên

cứu của các tác giả khác như: sách, công trình nghiên cứu,…và các tài liệu thông tin

như báo điện tử, các bài viết, bài bình luận,…về vấn đề bán phá giá và các vấn đề

liên quan. Trong các tác phẩm mà tác giả đã sử dụng làm thông tin tham khảo, có

một số tác phẩm rất tiêu biểu và có giá trị thực tiễn và tác giả đã thừa kế được

những điểm chủ chốt của các tác phẩm, công trình nghiên cứu này, cụ thể đó là:

ƒ Sách Quan hệ kinh tế quốc tế, tác giả GS.TS. Võ Thanh Thu, năm 2005.

Đề tài nghiên cứu của Bộ Thương mại về việc áp dụng thuế chống BPG

của tác giả Th.S Nguyễn Thanh Hưng, Vụ Chính sách thương mại đa biên

– Bộ Thương Mại.

ƒ

Sách Chủ động ứng phó với các vụ kiện Chống bán phá giá trong thương

mại quốc tế của tác giả TS. Đinh Thị Mỹ Loan (Cục trưởng Cục quản lý

ƒ

11

Sách Xuất khẩu sang Hoa Kỳ Những Điều Cần Biết, Thương vụ Việt

Nam tại Hoa Kỳ, năm 2007.

ƒ

Tài liệu hội thảo: Chống bán phá giá và nền kinh tế phi thị trường áp

dụng cho Việt Nam, Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt

Năm (2006).

ƒ

Toàn văn Hiệp định về thực thi Điều VI của Hiệp định chung về Thuế

Quan và Thương Mại – GATT 1994.

ƒ

Sách: Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ - Ngành thủy sản VN cần biết

gì? của nhóm tác giả Walter J. Spak, Đặng Khải Minh, Edmund Sim,

Diệp Hoài Nam, Lê Công Định, Trương Nhật Quang, 11-2003.

ƒ

ƒ .....

Tuy nhiên, luận văn của tác giả lần này có một số điểm mới hơn so với các tác

phẩm, công trình nghiên cứu trước là:

- Luận văn trình bày một cách đầy đủ và chi tiết hơn về những thông tin, khái

niệm liên quan đến vấn đề bán phá giá và chống bán phá giá của WTO.

- Luận văn nghiên cứu đã cập nhật được tình hình mới nhất tính đến thời

điểm nghiên cứu (năm 2006 - 2007) về số vụ Việt Nam bị kiện trong hoạt động

thương mại quốc tế, tình hình kiện bán phá giá trên thế giới, tình hình xuất khẩu

thủy sản của Việt Nam.

- Luận văn trình bày một cách chi tiết quy trình kiện bán phá giá của Hoa Kỳ,

là một thị trường lớn của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam, từ đó giúp cho độc

giả có một cái nhìn toàn diện và cụ thể về một vụ kiện bán phá giá của Hoa Kỳ,

đồng thời giúp cho các doanh nghiệp nếu nằm trong đối tượng có khả năng bị kiện

có thể sẽ không bị lúng túng, bỡ ngỡ về những gì sắp diễn ra cho doanh nghiệp, còn

độc giả là những người bình thường cũng có thể nắm và theo dõi tình hình nếu có

thông tin trên báo chí,…