Giải pháp giảm nghèo huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THẾ GIANG

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO

HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THẾ GIANG

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO

HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn “Giải

pháp giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang” là trung thực, là kết quả

nghiên cứu của riêng tôi.

Các , số liệu sử dụng trong luận văn do Cục Thống kê tỉnh Tuyên

Quang, Chi cục Thống kê huyện Lâm Bình, phòng NN và PTNT huyện Lâm Bình,

UBND huyện Lâm Bình,

...

.

Ngày 8 tháng 12 năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Thế Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Giải pháp giảm nghèo huyện Lâm Bình,

tỉnh Tuyên Quang”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều

cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân

và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà t

doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá

trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn

PGS.TS. Đỗ Thị Bắc.

- Đại

học Thái Nguyên.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của các

đồng chí tại địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn Cục Thống kê tỉnh

Tuyên Quang; chi cục Thống kê huyện Lâm Bình; UBND huyện Lâm Bình, cán bộ

các xã và ngƣời dân ở huyện Lâm Bình.

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp tôi thực

hiện luận văn này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Ngày 8 tháng 12 năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Thế Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT..................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của luận văn .....................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ..........................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢM NGHÈO .................5

1.1. Cơ sở lý luận về giảm nghèo................................................................................5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản......................................................................................5

1.1.2. Đặc điểm của nghèo, vai trò của giảm nghèo .................................................12

1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến nghèo...........................................................................17

1.1.4. Nội dung giảm nghèo ......................................................................................21

1.1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến giảm nghèo.........................................................24

1.2. Kinh nghiệm giảm nghèo của một số nƣớc trên thế giới và ở Việt Nam ..........28

1.2.1. Kinh nghiệm giảm nghèo của một số nƣớc trên thế giới................................28

1.2.2. Kinh nghiệm giảm nghèo ở Việt Nam............................................................30

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................37

2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết........................................................37

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................38

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu ....................................................................................38

2.2.2. Thu thập số liệu...............................................................................................38

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích....................................................................................40

2.2.4. Các chỉ tiêu phân tích......................................................................................40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG GIẢM NGHÈO TẠI HUYỆN LÂM BÌNH,

TỈNH TUYÊN QUANG ............................................................................42

3.1. Đặc điểm tự nhiện, kinh tế - xã hội huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang.........42

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Lâm Bình...............................................................42

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Lâm Bình....................................................46

3.1.3. Đánh giá thuận lợi và khó khăn trong giảm nghèo huyện Lâm Bình .................62

3.2. Thực trạng giảm nghèo tại huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang ......................63

3.2.1. , tỉnh Tuyên Quang ................63

3.2.2. Thực trạng hộ nghèo và đặc điểm hộ nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh

Tuyên Quang qua điều tra nghiên cứu .........................................................70

3.2.3. Thực trạng triển khai các chính sách giảm nghèo ở huyện Lâm Bình,

tỉnh Tuyên Quang.........................................................................................76

3.2.4. Những nhân tố ảnh hƣởng đến giảm nghèo huyện Lâm Bình ........................80

3.2.5. Đánh giá chung công tác giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang........80

Chƣơng 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO TẠI

HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG ......................................83

4.1. Các quan điểm, định hƣớng, mục tiêu giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh

Tuyên Quang................................................................................................83

4.1.1. Các quan điểm giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh tuyên Quang ...................83

4.1.2. Định hƣớng giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang ......................83

4.1.3. Mục tiêu giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang ............................84

4.2. Giải pháp giảm nghèo tại huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang ........................85

4.2.1. Tăng cƣờng xây dựng cơ sở hạ tầng huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang.............85

4.2.2. Phát triển sản xuất các ngành của huyện Lâm Bình nhằm giảm nghèo ..............89

4.2.3. Phát triển các lĩnh vực xã hội nhằm giảm nghèo ở huyện Lâm Bình .............92

4.2.4. Nhóm giải pháp tạo điều kiện cho ngƣời nghèo ở huyện Lâm Bình phát

triển sản xuất, tăng thu nhập ........................................................................94

4.2.5. Các chính sách nhằm tạo cơ hội cho ngƣời nghèo tiếp cận các dịch vụ

xã hội............................................................................................................98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

4.2.6. Nhóm giải pháp nâng cao nhận thức phối hợp tổ chức thực hiện chính

sách của các cấp các ngành và ngƣời dân..................................................100

4.2.7. Giải pháp về công tác tổ chức thực hiện giảm nghèo ...................................104

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................106

KẾT LUẬN............................................................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................110

PHỤ LỤC...............................................................................................................112

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

BHYT : Bảo hiểm y tế

CN : Công nghiệp

CLB : Câu lạc bộ

CSXH : Cơ sở xã hội

CĐ : Cố định

DVT : Đơn vị tính

HS : Học sinh

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

THCS : Trung học cơ sở

TTTT : Thể dục thể thao

TT-TH : Truyền thanh-Truyền hình

NN : Nông nghiệp

PTNT : Phát triển nông thôn

QL : Quốc lộ

KCN : Khu công nghiệp

KCX : Khu chế xuất

XD : Xây dựng

VĐV : Vận động viên

UBND : Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Số hộ điều tra ở các điểm nghiên cứu.......................................................39

Bảng 3.1. Tình hình đất đai, sử dụng đất đai huyện Lâm Bình năm 2013 ...............44

Bảng 3.2. Dân số của huyện Lâm Bình.....................................................................46

Bảng 3.3. Tình hình giao thông huyện Lâm Bình.....................................................47

Bảng 3.4. Tình hình văn hóa, thông tin huyện Lâm Bình.........................................51

Bảng 3.5. Tình hình phát thanh, truyền hình huyện Lâm Bình ................................52

Bảng 3.6. Tình hình bƣu chính, viễn thông huyện Lâm Bình...................................53

Bảng 3.7. Thực trạng giáo dục của huyện Lâm Bình ...............................................54

Bảng 3.8. Thực trạng y tế của huyện Lâm Bình .......................................................55

Bảng 3.9. Thực trạng chợ và các điểm bán hàng của huyện Lâm Bình....................56

Bảng 3.10. Thực trạng sản xuất lƣợng thực của huyện Lâm Bình ...........................56

Bảng 3.11. Tình hình sản xuất cây màu, chè của huyện Lâm Bình..........................57

Bảng 3.12. Tình hình chăn nuôi của huyện Lâm Bình .............................................58

Bảng 3.13. Tình hình sản xuất lâm nghiệp của huyện Lâm Bình.............................59

Bảng 3.14. Kết quả sản xuất công nghiệp của huyện Lâm Bình ..............................60

Bảng 3.15. Tình hình lao động của hộ nghèo huyện Lâm Bình ...............................63

Bảng 3.16. Phân loại nhà ở của hộ nghèo huyện Lâm Bình năm 2013 ....................64

Bảng 3.17. Kế hoạch giảm nghèo của huyện Lâm Bình năm 2011-2013 ................65

Bảng 3.18. Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo chia theo xã ở huyện Lâm Bình .............68

Bảng 3.19. Diễn biến hộ nghèo chia theo xã ở huyện Lâm Bình .............................70

Bảng 3.20. Diễn biến hộ cận nghèo chia theo xã ở huyện Lâm Bình.......................71

Bảng 3.21. Loại nhà ở của hộ nghèo tại huyện Lâm Bình năm 2011-2013 .............74

Bảng 3.22. Tổng hợp các ý kiến của ngƣời dân ở các điểm nghiên cứu ..................75

Bảng 3.23. Kết quả giảm hộ nghèo theo nhóm nguyên nhân chính ở huyện

Lâm Bình năm 2013 ..............................................................................79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của luận văn

Đói nghèo là một phạm trù lịch sử có tính tƣơng đối ở từng thời kỳ và ở mọi

quốc gia. Hiện nay, trên thế giới tỷ lệ ngƣời đang sống trong cảnh đói nghèo còn rất

cao, kể cả các nƣớc có thu nhập cao nhất thế giới vẫn có một tỷ lệ dân số sống trong

tình trạng nghèo nàn cả về vật chất và tinh thần. Tỷ lệ ngƣời nghèo ở mỗi nƣớc

cũng khác nhau, đối với nƣớc giàu thì tỷ lệ đói nghèo nhỏ hơn các nƣớc kém phát

triển song khoảng cách giàu nghèo lại lớn hơn rất nhiều. Trong xu thế hợp tác và

toàn cầu hóa hiện nay thì vấn đề xóa đói giảm nghèo không còn là trách nhiệm của

một quốc gia mà đã trở thành mối quan tâm của cả cộng đồng quốc tế. Nếu đói

nghèo không đƣợc giải quyết, thì không một mục tiêu nào mà cộng đồng quốc tế,

cũng nhƣ quốc gia đặt ra nhƣ tăng trƣởng kinh tế, cải thiện đời sống, hoà bình ổn

định, bảo đảm các quyền con ngƣời đƣợc thực hiện. Cũng nhƣ các nƣớc trong khu

vực và trên thế giới, Đảng và Nhà nƣớc ta luôn luôn đặt con ngƣời là vị trí trung

tâm của sự phát triển, coi xóa đói giảm nghèo là một trong những mục tiêu cơ bản

của chiến lƣợc phát triển kinh tế -xã hội. Thực hiện mục tiêu giảm nghèo là một chủ

trƣơng lớn của Đảng, Nhà nƣớc ta nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của

ngƣời nghèo, góp phần thu hẹp khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa nông

thôn và thành thị, giữa các vùng, các dân tộc và các nhóm dân cƣ; đồng thời thể

hiện quyết tâm trong việc thực hiện Mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc mà

Việt Nam đã cam kết.

Những năm gần đây, nhờ chính sách đổi mới, kinh tế nƣớc ta tăng trƣởng

nhanh, đời sống đại bộ phận nhân dân đã đƣợc nâng lên một cách rõ rệt. Xóa đói

giảm nghèo từ chỗ là phong trào (giai đoạn 1990-1997) đến năm 1998 đã trở thành

một chƣơng trình mục tiêu quốc gia. Qua 7 năm thực hiện phong trào và hơn 10

năm thực hiện chƣơng trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo, tỷ lệ hộ đói nghèo của

nƣớc ta đã giảm đáng kể (bình quân mỗi năm giảm 2%), tạo điều kiện để ngƣời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

nghèo tiếp cận tốt hơn các dịch vụ xã hội cơ bản; cơ sở hạ tầng của các huyện, xã

nghèo đƣợc tăng cƣờng; đời sống ngƣời nghèo đƣợc cải thiện rõ rệt.

Tuy nhiên, kết quả giảm nghèo chƣa thực sự bền vững, số hộ đã thoát nghèo

nhƣng mức thu nhập nằm sát chuẩn nghèo còn lớn, tỷ lệ hộ tái nghèo hàng năm còn

cao; chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm dân cƣ vẫn còn khá lớn, đời sống

ngƣời nghèo nhìn chung vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là ở khu vực miền núi, vùng

cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Lâm Bình là huyện mới đƣợc thành lập của tỉnh Tuyên Quang theo Nghị quyết

số 07/NQ-CP ngày 28/01/2011 của Chính phủ trên cơ sở điều chỉnh địa giới hành

chính huyện Na Hang và huyện Chiêm Hóa. Địa hình của toàn huyện chủ yếu là đồi

núi cao, đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời dân còn nhiều khó khăn, thiếu thốn,

trình độ dân trí không đồng đều. Giảm nghèo là vấn đề đang đƣợc huyện Lâm Bình

nói riêng và tỉnh Tuyên Quang nói chung đặc biệt quan tâm; Trung ƣơng, tỉnh đã có

một số cơ chế, chính sách và giải pháp thực hiện giảm nghèo trên địa bàn huyện,

nhƣng đến nay vẫn còn là huyện nghèo, 8/8 xã đặc biệt khó khăn, số hộ nghèo vẫn

chiếm tỷ lệ cao (năm 2013 tỷ lệ hộ nghèo bình quân toàn huyện là 53,81% trên tổng

số hộ) và thậm chí có xu hƣớng tái nghèo, chƣa kể dân số sinh sống trên địa bàn

huyện chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống phụ thuộc vào sản xuất

nông nghiệp tuy không thuộc diện hộ nghèo, nhƣng do thu nhập không ổn định,

nằm giáp ranh chuẩn nghèo cũng có nguy cơ đói nghèo.

Vấn đề đặt ra ở đây là: với tình hình, thực trạng nghèo của huyện Lâm Bình

nhƣ vậy, huyện cần có những giải pháp nào để đẩy nhanh quá trình giảm nghèo,

từng bƣớc ổn định đời sống của các hộ nghèo, từ đó tạo những điều kiện thuận lợi

để các hộ vƣơn lên thoát nghèo, không bị tái nghèo. Đây là vấn đề bức rất bức thiết

đối với Lâm Bình cần đƣợc nghiên cứu giải quyết, việc đề xuất những giải pháp chủ

yếu nhằm thực hiện có hiệu quả giảm nghèo bền vững ở huyện miền núi Lâm Bình

vừa có ý nghĩa lý luận cơ bản, vừa là vấn đề cần thiết đối với thực tiễn trong giai đoạn

hiện nay, góp phần đƣa huyện Lâm Bình sớm thoát nghèo và giảm nghèo bền vững.

Xuất phát từ ý nghĩa, tầm quan trọng và sự cần thiết của vấn đề xóa đói

giảm nghèo của cả nƣớc, tỉnh Tuyên Quang nói chung và huyện Lâm Bình nói

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

riêng trong quá trình hội nhập và phát triển, tác giả lựa chọn đề tài: “Giải pháp

giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang” làm đề tài nghiên cứu, luận văn

thạc sỹ kinh tế.

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn

2.1. Mục tiêu chung

Mục tiêu bao trùm của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng giảm

nghèo ở huyện Lâm Bình hiện nay, đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm giảm nghèo

trên địa bàn huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang góp phần thực hiện thắng lợi mục

tiêu phát triển kinh tế-xã hội huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tiễn về giảm nghèo.

- Phân tích, đánh giá thực trạng giảm nghèo huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên

Quang năm 2011-2013.

- Đề ra định hƣớng và những giải pháp nhằm giảm nghèo trên địa bàn huyện

Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian tới.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu là các xã nghèo, hộ nghèo thuộc huyện Lâm Bình, tỉnh

Tuyên Quang thông qua việc điều tra, khảo sát tình hình thực tiễn và các số liệu

hiện có trong các báo cáo tổng kết về xoá đói giảm nghèo và số liệu thống kê của

địa phƣơng.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang.

- Về thời gian: Năm 2011 - 2013.

- Về nội dung nghiên cứu: Vấn đề nghèo là vấn đề rất rộng, vì vậy luận văn

chỉ tập trung nghiên cứu, giải quyết các vấn đề thực trạng nghèo, giảm nghèo và

nguyên nhân nghèo của các hộ huyện Lâm Bình và hiệu quả thực hiện các chƣơng

trình giảm nghèo trên địa bàn huyện.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn