Giải pháp giảm nghèo đa chiều trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI VĂN ĐẠT

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO ĐA CHIỀU

TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI VĂN ĐẠT

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO ĐA CHIỀU

TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Chu Đức Dũng

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bài luận văn với đề tài “Giải pháp giảm nghèo đa

chiều trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên

cứu của riêng tôi, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung

thực, chính xác.

Tôi cũng xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Thái Văn Đạt

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành đề tài luận văn và kết thúc khóa học, với tình cảm chân thành,

tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới quý thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế &

Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi có môi trường học tập tốt

trong suốt thời gian tôi học tập, nghiên cứu tại trường.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Chu Đức Dũng

đã dành nhiều thời gian hướng dẫn nhiệt tình cho tôi trong quá trình nghiên cứu

và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND thị xã Phổ Yên, phòng Lao động TBXH

thị xã Phổ Yên, các đơn vị địa phương, tập thể và cá nhân đã cung cấp tài liệu và

giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện luận văn.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình

và năng lực của bản thân, tuy nhiên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi

rất mong nhận được ý kiến đóng góp chân thành của các thầy cô, bạn bè để bản luận

văn được hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Thái Văn Đạt

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ ................................................................. vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Đóng góp của luận văn............................................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................3

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢM NGHÈO ĐA

CHIỀU........................................................................................................................4

1.1. Những vấn đề chung về nghèo đa chiều ..............................................................4

1.1.1. Khái niệm về nghèo và chuẩn nghèo ở Việt Nam ............................................4

1.1.2. Nghèo đa chiều..................................................................................................7

1.2. Nội dung đánh giá nghèo đa chiều.....................................................................11

1.2.1. Các tiêu chí về thu nhập..................................................................................11

1.2.2. Các tiêu chí về mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản .............12

1.2.3. Đánh giá và đo lường mức nghèo đa chiều.....................................................16

1.3. Nội dung quản lý giảm nghèo đa chiều..............................................................16

1.3.1. Các văn bản ban hành về chính sách giảm nghèo của nước ta .......................16

1.3.2. Xây dựng kế hoạch giảm nghèo đa chiều .......................................................18

1.3.3. Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch giảm nghèo đa chiều..........................20

1.3.4. Kiểm tra, giám sát và đánh giá thực hiện kế hoạch giảm nghèo đa chiều ......20

1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến giảm nghèo đa chiều .............................................21

1.4.1. Các chính sách của Nhà nước .........................................................................21

1.4.2. Bộ máy tổ chức, công tác phối hợp và chất lượng đội ngũ cán bộ thực hiện

công tác giảm nghèo đa chiều ...................................................................................22

1.4.3. Năng lực phấn đấu vươn lên của hộ nghèo.....................................................22

iv

1.5. Kinh nghiệm giảm nghèo đa chiều tại một số địa phương và bài học cho thị xã

Phổ Yên.....................................................................................................................25

1.5.1. Kinh nghiệm giảm nghèo đa chiều tại một số địa phương .............................25

1.5.2. Bài học kinh nghiệm đối với thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên....................29

CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................31

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................31

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................31

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................31

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin………………………………………….32

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin…………………………………………33

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................34

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu lượng hóa giảm nghèo đa chiều ..............................................34

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu định tính phản ánh mức độ thực hiện công tác quản lý giảm

nghèo tiếp cận đa chiều .............................................................................................37

CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG GIẢM NGHÈO ĐA CHIỀU TRÊN ĐỊA BÀN.....

THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN........................................................38

3.1. Khái quát địa bàn Thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên........................................38

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................38

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội………………………………….……………….40

3.1.3. Tình hình hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều..............................................49

3.2. Phân tích thực trạng công tác giảm nghèo đa chiều trên địa bàn thị xã Phổ Yên

giai đoạn 2017-2019..................................................................................................52

3.2.1. Việc triển khai các chính sách giảm nghèo tại thị xã Phổ Yên.......................52

3.2.2. Công tác chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện Chương trình .....................60

3.2.3. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá thực hiện kế hoạch giảm

nghèo đa chiều...........................................................................................................77

3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến giảm nghèo đa chiều tại thị xã Phổ Yên ...............79

Năng lực phấn đấu vươn lên của hộ nghèo...............................................................79

3.3.1. Cơ chế chính sách của nhà nước, của địa phương ..........................................80

3.3.2. Sự phối hợp của các ban ngành, các tổ chức chính trị xã hội.........................80

v

3.3.3. Năng lực phấn đấu vươn lên của hộ nghèo.....................................................81

3.4. Đánh giá công tác giảm nghèo đa chiều tại thị xã Phổ Yên ..............................82

3.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................82

3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế..................................................84

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO ĐA CHIỀU TẠI THỊ XÃ PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN...........................................................................................87

4.1. Quan điểm và mục tiêu giảm nghèo đa chiều tại thị xã Phổ Yên .....................87

4.1.1. Quan điểm giảm nghèo đa chiều.....................................................................87

4.1.2. Mục tiêu giảm nghèo đến năm 2025 tại thị xã Phổ Yên.................................88

4.2. Giải pháp giảm nghèo đa chiều tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên..............89

4.2.1. Hoàn thiện cơ chế chính sách của nhà nước và địa phương về giảm nghèo đa

chiều ..........................................................................................................................89

4.2.2. Tăng cường năng lực của cán bộ trong công tác tổ chức, thực hiện, chỉ đạo và

phối hợp xóa đói giảm nghèo đa chiều .....................................................................94

4.2.3. Nâng cao năng lực phấn đấu vươn lên của hộ nghèo .....................................97

4.2.4. Các giải pháp cụ thể cho từng chiều giảm nghèo ...........................................97

4.3. Đề xuất, kiến nghị ..............................................................................................99

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước cấp Trung ương .......................................................99

4.3.2. Đối với cấp tỉnh tại Thái Nguyên....................................................................99

4.3.3. Đối với thị xã Phổ Yên..................................................................................100

KẾT LUẬN…………………………………………………………………...….102

TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………...…….104

PHỤ LỤC.…………………………………………………………………….….106

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BHYT Bảo hiểm y tế

CP Chính phủ

ĐBKK Đặc biệt khó khăn

GTSX Giá trị sản xuất

HĐND Hội đồng nhân dân

KCN Khu công nghiệp

KT – XH Kinh tế - Xã hội

MTTQ Mặt trận tổ quốc

LĐTB&XH Lao động Thương binh và Xã hội

LĐ Lao động

NĐ Nghị định

NQ Nghị quyết

QĐ Quyết định

TĐPTBQ Tốc độ phát triển bình quân

UBND Ủy ban Nhân dân

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ

Bảng

Bảng 3.1: Diện tích và dân số các đơn vị hành chính thị xã Phổ Yên ......................41

Bảng 3.2: Giá trị sản xuất của thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019 ......................43

Bảng 3.3: Tình hình dân số thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019 ..........................44

Bảng 3.4: Tình hình sử dụng lao động của thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019 ..45

Bảng 3.5. Tổng hợp hộ nghèo trên địa bàn giai đoạn 2017 - 2019...........................49

Bảng 3.6. Kế hoạch thực hiện công tác giảm nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên giai

đoạn năm 2017-2019 ...............................................................................57

Bảng 3.7. Đánh giá công tác xây dựng chiến lược, lập kế hoạch giảm nghèo của thị

xã Phổ Yên...............................................................................................59

Bảng 3.8. Kết quả thực hiện chính sách giảm nghèo tại thị xã Phổ Yên giai đoạn

2017 - 2019 ..............................................................................................62

Bảng 3.9. Thu nhập của hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên ........67

Bảng 3.10. Kết quả khảo sát sự thiếu hụt về nhu cầu giáo dục của người nghèo trên

địa bàn thị xã Phổ Yên.............................................................................68

Bảng 3.11. Tình hình tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh của hộ nghèo, hộ cận nghèo

trên địa bàn thị xã Phổ Yên......................................................................69

Bảng 3.12. Tình hình nhà ở của hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên

.................................................................................................................70

Bảng 3.13. Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ nghèo và hộ cận nghèo trên

địa bàn thị xã Phổ Yên.............................................................................71

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về tính hình thiếu hụt nước sạch và vệ sinh của hộ

nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên ...................................72

Bảng 3.15. Kết quả khảo sát sự thiếu hụt về nhu cầu sử dụng thuê bao điện thoại của

hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên ..............................73

Bảng 3.16. Tình hình sử dụng internet của hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thị

xã Phổ Yên...............................................................................................74

Bảng 3.17. Tình hình trang bị tài sản phục vụ tiếp cận thông tin của hộ nghèo, hộ

cận nghèo trên địa bàn thị xã Phổ Yên ....................................................75

viii

Bảng 3.18. Đánh giá công tác chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện giảm nghèo

của thị xã Phổ Yên...................................................................................76

Bảng 3.19. Đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra ……………………………... 78

Biểu đồ

Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ hộ nghèo phân theo khu vực .......................................................51

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trên thế giới hiện nay vấn đề đói nghèo vẫn là một trong những vấn đề cần

được quan tâm giải quyết mang tính cấp thiết. Nghèo đói làm cho nền kinh tế chậm

phát triển, giải quyết vấn đề nghèo đói là động lực phát triển kinh tế xã hội. Ngay cả

những nước phát triển cao cũng có tình trạng nghèo đói và chênh lệch giàu nghèo

ngày càng trở nên cách biệt.

Ở Việt Nam, nghèo đói là vấn đề được nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Ngay

từ những ngày đầu thành lập nước (2/9/1945 ), Chủ tịch nước Hồ Chí Minh đã quan

niệm nghèo đói như một thứ giặc đó là “giặc đói”, “giặc dốt”, “giặc ngoại xâm”.

Chính vì thế Người đã xác định nhiệm vụ trước mắt là phải diệt giặc đói để đồng

bào ta “ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành” (Hồ Chí Minh, 2011)

Tuy nhiên do nền kinh tế nước ta chưa phát triển do bởi xuất phát điểm thấp,

hậu quả của chiến tranh còn nặng nề, cơ chế quản lý cũ không còn phù hợp với xu

thế phát triển chung. Ngoài ra điều kiện tự nhiên cũng có những tác động không nhỏ

đến quá trình phát triển kinh tế như: khí hậu thời tiết khắc nghiệt, thiên tai, dịch

bệnh vẫn thường xuyên xảy ra… Thêm vào đó trình độ tay nghề, kinh nghiệm sản

xuất của người lao động còn rất thấp… Cho nên một bộ phận không nhỏ người dân

vẫn gặp không ít khó khăn trong cuộc sống mưu sinh, chính điều đó đã làm cho một

bộ phận dân cư ở những khu vực có điều kiện kinh tế chưa phát triển vẫn đang

thuộc diện nghèo đói. Đặc biệt trong nền kinh tế thị trường sự phân hóa giàu nghèo

ngày càng tăng lên một cách rõ rệt với quy mô ngày càng lớn. Số hộ nghèo chủ yếu

tập trung nhiều ở các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu

số trong đó có thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Phổ Yên là thị xã nằm ở phía nam của tỉnh Thái Nguyên, với tổng diện tích tự

nhiên 258.870km2

; tổng dân số tính đến tháng 6/2020 là 41.319 hộ, trong đó số hộ

nghèo là 1.537 hộ chiếm 3,72%. Trên địa bàn có 18 đơn vị hành chính, gồm 14 xã

và 04 phường, trong đó có 05 xã và 01 phường thuộc miền núi, tập trung ở phía tây

của thị xã; có 03 xã đặc biệt khó khăn (Khu vực III); 03 xã khó khăn (khu vực II);

có 06 xóm ĐBKK thuộc xã, phường khu vực II và 01 xã ATK. Toàn thị xã có 18