Giải pháp giảm nghèo bền vững theo tiêu chí nghèo đa chiều tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

VŨ MẠNH HÙNG

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

THEO TIÊU CHÍ NGHÈO ĐA CHIỀU TẠI

HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

VŨ MẠNH HÙNG

GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

THEO TIÊU CHÍ NGHÈO ĐA CHIỀU TẠI

HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Bùi Đình Hòa

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nghiên cứu nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được

chỉ rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên,ngày 18 tháng 12 năm 2017

Tác giả luận văn

Vũ Mạnh Hùng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến TS. Bùi Đình Hòa người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn

thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn đến quý Thầy giáo, Cô giáo Khoa Kinh tế và

PTNT, phòng Đào tạo Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp

giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi cũng xin bày tỏ sự cảm ơn đến UBND huyện Phú Bình, phòng Lao

động - Thương binh và Xã hội, Chi cục Thống kê huyện Phú Bình; UBND các

xã điều tra thuộc huyện Phú Bình; các hộ dân đã cung cấp số liệu thực tế và

thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể

gia đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu thực

hiện đề tài.

Thái Nguyên, ngày 18 tháng 12 năm 2017

Tác giả luận văn

Vũ Mạnh Hùng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH..............................................................................v

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài nghiên cứu ...............................................................................2

3. Các câu hỏi đặt ra nghiên cứu .................................................................................3

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN....................................................4

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................4

1.1.1. Khái niệm nghèo ...............................................................................................4

1.1.2. Chuẩn mực xác định nghèo đói.........................................................................5

1.1.3. Khái niệm nghèo đa chiều.................................................................................8

1.1.4. Chuẩn nghèo đa chiều .......................................................................................9

1.1.5. Phương pháp tiếp cận đo lường nghèo đa chiều .............................................13

1.1.6. Cách tiếp cận đo lường nghèo đa chiều ở Việt Nam ......................................14

1.2. Lý luận về giảm nghèo bền vững.......................................................................17

1.2.1. Khái niệm giảm nghèo bền vững ....................................................................17

1.2.2. Vai trò của giảm nghèo bền vững ...................................................................18

1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá mức độ bền vững trong giảm nghèo.............................22

1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo bền vững...........................................22

1.3. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................24

1.3.1. Đặc điểm nghèo đói ở nước ta ........................................................................24

1.3.2. Kinh nghiệm giảm nghèo bền vững theo tiêu chí nghèo đa chiều ở Việt Nam........26

1.3.3. Đặc điểm nghèo đói ở Thái nguyên ................................................................28

1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho huyện Phú Bình......................................................29

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......32

2.1 Đối tượng phạm vi và nôi dung nghiên cứu......................................................32

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................32

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................32

2.1.3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................32

iv

2.2. Phương pháp chọn điểm và thu thập tài liệu......................................................32

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu ....................................................................................32

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................33

2.3. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................................34

2.4. Phương pháp phân tích.......................................................................................34

2.5. Phương pháp PRA..............................................................................................35

2.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................35

2.6.1. Nhóm chỉ tiêu phản ảnh các nguồn lực và phát triển kinh tế..........................35

2.6.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng nghèo đơn chiều .....................................35

2.6.3. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng nghèo đa chiều........................................35

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................36

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................36

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................36

3.1.2. Đặc điểm kinh tế -xã hội .................................................................................41

3.2. Thực trạng nghèo đói của huyện Phú Bình........................................................43

3.2.1. Kết quả rà soát hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2016-2020 .................43

3.2.2. So sánh tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của huyện Phú Bình so với các huyện

khác trong tỉnh Thái Nguyên............................................................................45

3.2.3. Phân tích hộ nghèo theo các nhóm đối tượng .................................................46

3.2.4. Phân tích hộ nghèo theo mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản............50

3.3. Thực trạng nghèo đói của các hộ điều tra ..........................................................52

3.3.1.Thông tin chung về các hộ điều tra ..................................................................52

3.3.2. Thực trạng nghèo đa chiều của nhóm hộ điều tra ...........................................53

3.3.3. Phân tích các nguyên nhân dẫn tới nghèo đa chiều tại địa bàn nghiên cứu...........58

3.4. Mục tiêu và giải pháp giảm nghèo đa chiều huyện Phú Bình đến năm 2020...........63

3.4.1. Mục tiêu ..........................................................................................................63

3.4.2. Về các giải pháp ..............................................................................................63

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................72

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................74

PHỤ LỤC.....................................................................................................................

v

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

Bảng 1.1. Quy định về chuẩn nghèo đói (theo tiêu chuẩn quốc gia) ..........................7

Bảng 1.2. Bảng chỉ số đo lường các dịch vụ xã hội cơ bản............................ 11

Bảng 2.1. Số lượng mẫu điều tra theo địa phương và theo nhóm hộ ............. 34

Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Phú Bình giai đoạn 2014 - 2016 ....... 38

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu kinh tế huyện Phú Bình qua 3 năm 2014-2016..... 41

Bảng 3.3. Dân số huyện Phú Bình phân theo giới tính và phân theo thành

thị nông thôn ................................................................................. 41

Bảng 3.4. Hiện trạng giáo dục phổ thông huyện Phú bình giai đoạn 2011- 2016 .. 42

Bảng 3.5. Hiện trạng ngành Y tế huyện Phú Bình giai đoạn 2012-2016 ....... 42

Bảng 3.6. Cơ cấu đội ngũ cán bộ ngành Y tế của huyện Phú Bình ................ 43

Bảng 3.7: Kết quả điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo tiếp

cận đa chiều giai đoạn 2016 - 2020 .............................................. 44

Bảng 3.8. Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của Phú Bình so với các huyện khác

và so với tỉnh Thái Nguyên........................................................... 46

Bảng 3.9. Phân tích hộ nghèo theo các nhóm đối tượng ................................ 48

Bảng 3.10. Phân tích hộ nghèo theo mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội

cơ bản............................................................................................ 50

Bảng 3.11. Thông tin chung về các hộ điều tra .............................................. 53

Bảng 3.12. Nghèo đa chiều theo giáo dục (n=120)......................................... 53

Bảng 3.13. Nghèo đa chiều theo Y tế (n=120) ............................................... 54

Bảng 3.14. Thực trạng nhà ở (n=120)............................................................. 55

Bảng 3.15. Nghèo đa chiều theo điều kiện sống(n=120)................................ 56

Bảng 3.16. Nghèo đa chiều theo tiếp cận thông tin (n=120) .......................... 57

Bảng 3.17. Tổng hợp ngưỡng thiếu hụt đa chiều (n=120).............................. 58

Bảng 3.18. Nguyên nhân đói nghèo (n=22).................................................... 59

Bảng 3.19. Nguyện vọng của hộ..................................................................... 60

Bảng 3.20. Quy mô hộ gia đình (n=120) ........................................................ 60

vi

Bảng 3.21. Quy mô hộ gia đình của nhóm hộ nghèo (n=22).......................... 61

Bảng 3.22. Ảnh hưởng của thành phần dân tộc với nhóm hộ nghèo đa

chiều (n=22).................................................................................. 62

Bảng 3.23. Ảnh hưởng của quy mô đất đai với nhóm hộ nghèo đa chiều

(n=22)............................................................................................ 63

Hình 3.1. Biểu đồ hộ nghèo, cận nghèo của huyện Phú Bình và một số

huyện của tỉnh Thái Nguyên......................................................... 46