Giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn miền núi ở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN XUÂN HÙNG

GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO

LAO ĐỘNG NÔNG THÔN MIỀN NÚI Ở

HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN XUÂN HÙNG

GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO

LAO ĐỘNG NÔNG THÔN MIỀN NÚI Ở

HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60 62 01 15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN ĐỨC LỢI

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn

toàn trung thực, và chƣa từng đƣợc sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ một

công trình nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này

đã đƣợc cảm ơn và thông tin trích dẫn trong luận văn đƣợc ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2014

Học viên

Nguyễn Xuân Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn Trƣờng Đại Học Kinh tế và Quản

trị kinh doanh - Đại học Tuyên Quang, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong

suốt thời gian học và làm luận văn cao học.

Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc, lời cảm ơn chân thành đến cô giáo - TS.

Trần Đức Lợi ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và động viên tôi trong suốt thời

gian hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo đã quan tâm, góp ý và

nhận xét cho bản luận văn của tôi. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy

cô giáo đã giảng dạy cho tôi trong suốt thời gian qua.

Xin kính chúc các thầy giáo, cô giáo và gia đình mạnh khỏe hạnh phúc,

tiếp tục sự nghiệp đào tạo cho các thế hệ học sinh, sinh viên đạt đƣợc nhiều

thành công hơn nữa trên con đƣờng học tập và nghiên cứu khoa học.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2014

Học viên

Nguyễn Xuân Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết phải nghiên cứu...................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................... 3

4. Giới hạn của đề tài ........................................................................................ 3

5. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu ....................................................... 3

6. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................... 3

7. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN CỦA VIỆC LÀM

VÀ TẠO VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN MIỀN NÚI....... 5

1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản......................................................................... 5

1.1.2. Đặc điểm việc làm ở nông thôn ............................................................ 17

1.1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến tạo việc làm lao động nông thôn.............. 20

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 28

1.2.1. Kinh nghiệm một số nƣớc về giải quyết việc làm cho lao động

nông thôn......................................................................................................... 28

1.2.2. Kinh nghiệm tạo việc làm cho lao động nông thôn ở Việt Nam .......... 34

1.2.3. Kinh nghiệm giải quyết việc làm của một số địa phƣơng .................... 39

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 43

2.1. Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu...................................................... 43

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 43

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 43

2.2.2. Phƣơng pháp xử lý thông tin................................................................. 44

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 45

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 45

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG VIỆC LÀM VÀ GIẢI QUYẾT VIỆC

LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN MIỀN NÚI TRÊN ĐỊA

BÀN HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG............................ 46

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 46

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 46

3.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ................................................................. 49

3.2. Thực trạng lao động nông thôn của huyện............................................... 51

3.2.1. Số lƣợng và cơ cấu lao động................................................................. 51

3.2.2. Chất lƣợng lao động.............................................................................. 53

3.3. Thực trạng việc làm cho lao động nông thôn của huyện Sơn Dƣơng

tỉnh Tuyên Quang............................................................................................ 56

3.3.1. Số lƣợng việc làm ở nông thôn của huyện............................................ 56

3.3.2. Tình trạng thiếu việc làm ở nông thôn của huyện ................................ 61

3.4. Đánh giá công tác tạo việc làm cho lao động nông thôn miền núi

trên địa bàn huyện Sơn Dƣơng Tỉnh Tuyên Quang........................................ 63

3.4.1. Các chủ trƣơng, chính sách giải quyết việc làm cho lao động

nông thôn ........................................................................................................ 63

3.4.2. Các kết quả đạt đƣợc............................................................................. 66

3.4.3. Những hạn chế và nguyên nhân............................................................ 68

Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN GIẢI

QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN MIỀN NÚI

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN DƢƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG ....... 70

4.1. Phƣơng hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của huyện đến năm 2020 ....... 70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

4.2. Mục tiêu và phƣơng hƣớng tạo việc làm cho ngƣời lao động giai

đoạn 2011 - 2020............................................................................................. 71

4.2.1. Mục tiêu tạo việc làm giai đoạn 2011-2010.......................................... 71

4.2.2. Giải quyết việc làm phải gắn với quy hoạch tổng thể phát triển

kinh tế - xã hội của địa phƣơng....................................................................... 72

4.2.3. Giải quyết việc làm phải gắn với phát triển bền vững.......................... 73

4.2.4. Giải quyết việc làm phải gắn với không ngừng nâng cao chất

lƣợng lao động................................................................................................. 74

4.3. Phƣơng hƣớng .......................................................................................... 76

4.3.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện ..................................... 76

4.3.2. Phƣơng hƣớng giải quyết việc làm của huyện...................................... 77

4.4. Một số giải pháp chủ yếu ......................................................................... 77

4.4.1. Các giải pháp về chính sách.................................................................. 77

4.4.2. Các giải pháp cụ thể .............................................................................. 83

KẾT LUẬN.................................................................................................... 93

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 95

PHỤ LỤC....................................................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CN : Công nghiệp

CNH : Công nghiệp hóa

LLLĐ : Lực lƣợng lao động

HĐH : Hiện đại hóa

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

KHKT : Khoa học kỹ thuật

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

UBND : Ủy ban nhân dân

VAT : Thuế GTGT đƣợc khấu trừ

S

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Bảng diện tích, dân số, mật độ dân số huyện Sơn Dƣơng 2010-

2012................................................................................................. 51

Bảng 3.2: Bảng diện tích, dân số và mật độ dân số năm 2012 phân theo

địa phƣơng ...................................................................................... 52

Bảng 3.3: Bảng số học sinh phổ thông huyện Sơn Dƣơng từ năm học

2010-2011 đến năm học 2012-2013 ............................................... 53

Bảng 3.4: Bảng tỷ lệ học sinh đỗ tốt nghiệp trung học phổ thông huyện

Sơn Dƣơng năm học 2010-2011 đến năm học 2012 -2013............ 54

Bảng 3.5: Bảng số trƣờng, số giáo viên, số học sinh trung cấp chuyên

nghiệp tỉnh Tuyên Quang 2010-2012............................................. 55

Bảng 3.6: Bảng số trƣờng, số giáo viên cao đẳng tỉnh Tuyên Quang

2010-2012 ....................................................................................... 55

Bảng 3.7: Bảng tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo trong các

ngành kinh tế của huyện Sơn Dƣơng 2010-2012 ........................... 56

Bảng 3.8: Bảng phân bổ lao động nông thôn theo ngành ............................... 57

Bảng 3.9: Bảng phân bổ lao động nông thôn theo giới tính ........................... 58

Bảng 3.10: Tình hình lao động tại xã Tân Trào qua 3 năm 2010-2012.......... 60

Bảng 3.11: Tình trạng thiếu việc làm ở một số xã của huyện Sơn Dƣơng..... 62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết phải nghiên cứu

Lao động, việc làm luôn là một trong những vấn đề bức xúc có tính

toàn cầu, là mối quan tâm lớn của nhân loại nói chung và của mỗi quốc gia

nói riêng. Đối với Việt Nam, trong khi nền kinh tế đang phát triển, đời sống

nhân dân không ngừng đƣợc cải thiện, an ninh, chính trị tƣơng đối ổn định thì

tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm lại diễn ra trong phạm vi rộng và có xu

hƣớng ngày càng gia tăng.

Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ: “Chú trọng

đào tạo nghề, tạo việc làm cho nông dân và lao động nông thôn, nhất là các

vùng nhà nước thu hồi đất để xây dựng kết cấu hạ tầng và phát triển các cơ

sở phi nông nghiệp. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở nông thôn,

giảm nhanh tỷ trọng lao động làm nông nghiệp, tăng tỷ trọng lao động làm

công nghiệp và dịch vụ. Tạo điều kiện cho lao động nông thôn có việc làm…”

Ngày 05/08/2008 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt

Nam đã ban hành nghị quyết số 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông

thôn, đã đề cập nhiều vấn đề bức thiết liên quan đến nông nghiệp, nông dân,

nông thôn, trong đó có vấn đề tạo việc làm cho lao động nông thôn. Chính

phủ đã ban hành Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008 về Chƣơng

trình hành động thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW, trong đó đã xác định

một chƣơng trình quốc gia về “Đào tạo nguồn nhân lực nông thôn bổ sung

vào chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo” với mục tiêu

nâng cao khả năng tiếp cận việc làm của lao động nông thôn. Vì vậy, tạo việc

làm cho lao động nông thôn đang trở thành vấn đề bức thiết trong chính sách

đối với nông dân hiện nay cũng nhƣ những năm tới.

Trong những năm qua huyện Sơn Dƣơng tỉnh Tuyên Quang đã có

những chính sách nhằm giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo. Bằng

nhiều giải pháp khác nhau huyện đã tạo đƣợc nhiều việc làm cho ngƣời lao

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

động thong qua các kênh: cho ngƣời lao động vay vốn để học nghề; Trung

tâm dạy nghề hƣớng việc làm cho thanh niên; chuyển đổi nghề cho nông dân

bị nhà nƣớc thu hồi đất nông nghiệp; khuyến khích, thúc đẩy các doanh

nghiệp vừa và nhỏ, các trang trại, các hộ kinh doanh nhận thêm nhiều lao

động vào làm việc… Tuy nhiên, kết quả đạt đƣợc chƣa cao. Trong thực tế số

lao động thiếu việc làm và không thể có việc làm ổn định còn khá đông. Hơn

nữa, hàng năm số ngƣời bƣớc vào độ tuổi lao động lại tăng lên. Do vậy, vấn

đề giải quyết việc làm cho ngƣời lao động nông thôn đang đặt ra nhƣ một

nhiệm vụ cấp bách không chỉ đối với huyện Sơn Dƣơng tỉnh Tuyên Quang,

mà còn đối với nhiều địa phƣơng khác trong cả nƣớc. Với ý nghĩa đó, tôi đã

chọn vấn đề “Giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở huyện

Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình trong

khóa đào tạo trình độ thạc sĩ Kinh tế tại trƣờng Đại học Kinh tế và QTKD

Tuyên Quang.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Luận văn tập trung vào việc đánh giá thực trạng và đề xuất một số

phƣơng hƣớng, giải pháp tạo việc làm cho ngƣời lao động nông thôn trên địa

bàn huyện Sơn Dƣơng tỉnh Tuyên Quang.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về lao động, việc

làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.

- Đánh giá thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho ngƣời lao

động nông thôn trên địa bàn huyện Sơn Dƣơng, tỉnh Tuyên Quang; làm rõ

những kết quả đạt đƣợc, những điểm còn hạn chế và nguyên nhân của nó.

- Đề xuất quan điểm, phƣơng hƣớng và một số giải pháp chủ yếu

nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn huyện Sơn Dƣơng, tỉnh

Tuyên Quang.