Định hướng và các giải pháp phát triển thương mại vùng ven biển các tỉnh phía bắc đến năm 2010

Bé th−¬ng m¹i

--------------

§Ò tµi khoa häc m· sè 2003-78-002

®Þnh h−íng vµ C¸c gi¶i ph¸p

ph¸t triÓn th−¬ng m¹i

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa b¾c

®Õn n¨m 2010

Hµ Néi 2005

Bé th−¬ng m¹i

--------------

§Ò tµi khoa häc m· sè 2003-78-002

®Þnh h−íng vµ C¸c gi¶i ph¸p

ph¸t triÓn th−¬ng m¹i

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa b¾c

®Õn n¨m 2010

C¬ quan chñ qu¶n: Bé Th−¬ng m¹i

C¬ quan chñ tr×: ViÖn nghiªn cøu Th−¬ng m¹i

Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn Hång Sinh

C¸c thµnh viªn: TS Tõ Thanh Thuû

Th¹c sÜ Ng« ChÝ Dòng

KS. NguyÔn V¨n TiÕn

CN. Bïi Quang ChiÕn

CN. NguyÔn ThÞ Ngäc Lan

C¬ quan chñ tr× C¬ quan chñ qu¶n Chñ tÞch Héi ®ång nghiÖm thu

(Ký tªn ®ãng dÊu) (Ký tªn ®ãng dÊu) (Ký tªn)

Hµ Néi, 2005

Môc lôc trang

Lêi nãi ®Çu

Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-th−¬ng m¹i vïng ven

biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c

1

1.Vai trß, vÞ trÝ cña vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c trong ph¸t triÓn

kinh tÕ-x· héi chung cña n−íc ta

1

1.1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ së vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ë vïng ven biÓn. 1

1.2.§Æc ®iÓm ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi cña vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa

B¾c

5

1.3.VÞ trÝ, vai trß vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c trong ph¸t triÓn kinh

tÕ x· héi chung cña c¶ n−íc vµ liªn kÕt ph¸t triÓn liªn vïng 6

2. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c: 7

2.1.Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï trong ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vïng ven biÓn

c¸c tØnh phÝa B¾c 7

2.2.§Æc ®iÓm vÒ thÞ tr−êng vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c

10

2.3.§Æc ®iÓm vÒ ph¸t triÓn s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô 11

2.4.§Æc ®iÓm vÒ ph−¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i 11

3. Nh÷ng lîi thÕ vµ h¹n chÕ liªn quan ®Õn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng

ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c : 12

3.1.Lîi thÕ vµ h¹n chÕ vÒ ®Þa lý kinh tÕ vïng 12

3.2.Lîi thÕ vµ h¹n chÕ liªn quan ®Õn nguån tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

vµ nguån nh©n lùc cho ph¸t triÓn th−¬ng m¹i 13

3.3.Lîi thÕ vµ h¹n chÕ liªn quan ®Õn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng 13

3.4.M«i tr−êng chÝnh s¸ch 14

4.Kinh nghiÖm ë mét sè n−íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ th−¬ng m¹i khu

vùc ven biÓn 14

Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh

phÝa B¾c thêi kú 1996 - 2003 20

1.Thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi, s¶n xuÊt, ®Çu t−, th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn

c¸c h×nh thøc thÞ tr−êng vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 20

1.1.T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 20

a

1.2.Thùc tr¹ng ®Çu t− vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 30

1.3.Thùc tr¹ng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vµ c¸c h×nh thøc thÞ tr−êng vïng

ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 31

1.4.Vai trß t¸c ®éng cña th−¬ng m¹i ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 39

1.5.Thùc tr¹ng ph©n c«ng vµ liªn kÕt gi÷a c¸c tØnh ®Ó b¶o ®¶m tÝnh

ph¸t triÓn ®ång bé cña vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 47

2.Thùc tr¹ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc liªn quan ®Õn ph¸t triÓn

th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 48

2.1.Tæng quan vÒ hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn

th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 48

2.2.§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn

ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 52

3.§¸nh gÝa chung 52

3.1.Nh÷ng mÆt tÝch cùc trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c

tØnh phÝa B¾c thêi gian qua 52

3.2.Nh÷ng tån t¹i h¹n chÕ sù ®ãng gãp cña th−¬ng m¹i trong khai th¸c

tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng 53

3.3.§¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ bµi häc kinh nghiÖm 53

Ch−¬ng 3: §Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th−¬ng m¹i cña

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c thêi kú ®Õn n¨m 2010 54

1.Bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng

ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 54

1.1.Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi khu vùc 54

1.2.Yªu cÇu ph¸t triÓn thÞ tr−êng vµ c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn héi

nhËp

56

b

1.3.Nhu cÇu liªn kÕt kinh tÕ vïng 65

2.Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa

B¾c 66

3.Quan ®iÓm, môc tiªu vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven

biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 76

3.1.Quan ®iÓm ph¸t triÓn 76

3.2.Môc tiªu ph¸t triÓn 77

3.3.§Þnh h−íng ph¸t triÓn: 78

4.C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh

phÝa B¾c 83

C¸c gi¶i ph¸p t¹o lËp m«i tr−êng 83

C¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i 86

C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô 89

C¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý 90

C¸c gi¶i ph¸p t¨ng c−êng kh¨ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng

cña c¸c doanh nghiÖp vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 92

C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ dÞch vô cña

c¸c doanh nghiÖp vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c 93

KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 95

Tµi liÖu tham kh¶o 96

Phô lôc 97

c

Lêi nãi ®Çu

Vïng ven biÓn lµ khu vùc cã lîi thÕ ®Æc biÖt vÒ thu hót ®Çu t−, tiÕp

nhËn c«ng nghÖ, trao ®æi hµng ho¸, cung cÊp c¸c dÞch vô cho nhu cÇu bªn

ngoµi vµ ®Æc biÖt lµ cöa më kÕt nèi c¸c khu vùc kinh tÕ néi ®Þa víi bªn

ngoµi. Ph¸t triÓn kinh tÕ ven biÓn lµ xu h−íng ®−îc nhiÒu quèc gia ®Æc biÖt

coi träng. Trong ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn, vÊn ®Ò ph¸t triÓn th−¬ng

m¹i dÞch vô cïng víi ph¸t triÓn h¹ tÇng lu«n ®−îc coi nh− mét ®iÒu kiÖn tÊt

yÕu b¶o ®¶m cho sù thµnh c«ng vµ duy tr× ph¸t triÓn æn ®Þnh.

Nhµ n−íc ta ®· sím quan t©m ®Õn ph¸t triÓn lÜnh vùc kinh tÕ ven

biÓn. ChØ thÞ 20-CT/T¦ ngµy 22/9/1997 vÒ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn

theo h−íng CNH, H§H ®· ®Æt cho kinh tÕ ven biÓn mét vai trß ®Æc biÖt.

Nhê cã ®Þnh h−íng ®óng ®¾n cña Nhµ n−íc ta, trong thêi gian qua, khu

vùc ven biÓn ViÖt Nam ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®Æc biÖt lµ trong

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸,

®ãng gãp tÝch cùc trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi chung cña ®Êt n−íc.

Vïng ven biÓn phÝa B¾c n»m trªn ®Þa bµn 6 tØnh, thµnh cã mét vÞ trÝ

quan träng trong d¶i ven biÓn ViÖt Nam. §©y lµ khu vùc ven VÞnh B¾c Bé,

mét khu vùc ®−îc dù b¸o sÏ ph¸t triÓn cùc kú s«i ®éng trong thêi gian tíi

do c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý. Víi nh÷ng lîi thÕ nh−

vËy, vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c hoµn toµn cã thÓ ®ãng vai trß mét

khu vùc cöa më ph¸t triÓn h−íng ngo¹i cña c¶ n−íc.Trong nh÷ng n¨m

qua, ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c ®· cã

nhiÒu ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn cña nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ x· héi.

Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn nµy cßn ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña khu

vùc ven biÓn,®Æc biÖt m«i tr−êng cho s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn th−¬ng

m¹i dÞch vô vµ thu hót ®Çu t− vÉn thiÕu tÝnh hÊp dÉn. TiÒm n¨ng vµ lîi thÕ

tù nhiªn cßn ch−a ®−îc khai th¸c tÝch cùc, s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn gÆp

nhiÒu khã kh¨n, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn ®æi chËm.

i

Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c hiÖn

®−îc qu¶n lý c¾t khóc theo c¸c tØnh, thµnh phè. Mçi tØnh ®Æt ra c¸c môc

tiªu kh¸c nhau trong ph¸t triÓn chung còng nh− ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ

cña m×nh, tõ ®ã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn còng nh− c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ®ång

nhÊt. Thùc tr¹ng nµy khiÕn vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c ph¸t triÓn thiÕu

tÝnh liªn kÕt, kh«ng thÓ trë thµnh mét d¶i l·nh thæ cã môc tiªu, lîi Ých

chung, h¹n chÕ viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vµ ph¸t huy vai trß cña vïng.

Còng do vËy cßn thiÕu c¸c ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vÒ tÇm chiÕn

l−îc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ th−¬ng m¹i dÞch vô nãi riªng

mang tÝnh ®Æc thï cho vïng.

§Ó gi¶i quyÕt yªu cÇu ®ã, tr−íc m¾t cÇn sím nghiªn cøu mét hÖ

thèng ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th−¬ng m¹i phï hîp víi yªu

cÇu liªn kÕt ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng, trong ®ã coi träng c¸c gi¶i

ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸.

V× nh÷ng lý do trªn ®©y viÖc cã mét ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ "§Þnh h−íng

vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c" lµ

cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.

Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

ƒ Lµm râ lîi thÕ, vÞ trÝ, vai trß, ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vïng

ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¶ n−íc

ƒ §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i cña vïng ven biÓn c¸c tØnh

phÝa B¾c1996-2003

ƒ §Ò xuÊt ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven

biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c ®Õn 2010

§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- §èi t−îng nghiªn cøu: ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña vïng ven biÓn

c¸c tØnh phÝa B¾c ®Æt trong mèi quan hÖ chung vÒ kinh tÕ-x· héi víi c¶

n−íc

- Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu :

+ §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu trªn ®Þa bµn vïng ven biÓn c¸c tØnh

phÝa B¾c ®−îc giíi h¹n tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Thanh Ho¸.

ii

+ Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vïng ven

biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i hµng ho¸, th−¬ng m¹i

dÞch vô vµ ®Çu t−

+ Ph¹m vi thêi gian nghiªn cøu : thêi kú 1996-2003 vµ thêi kú tíi

2010

Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu :

- Kh¶o s¸t thùc tÕ 6 tØnh trong vïng nghiªn cøu

- Ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch trªn c¬ së kÕ thõa c¸c nghiªn cøu ®·

cã

- Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia

Néi dung nghiªn cøu : gåm 3 phÇn chÝnh

Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-th−¬ng m¹i vïng ven

biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c

Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vïng ven biÓn c¸c tØnh

phÝa B¾c thêi kú 1996 – 2003

Ch−¬ng 3: §Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th−¬ng m¹i cña

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c thêi kú ®Õn n¨m 2010

iii

1

Ch−¬ng 1

Tæng quan vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-th−¬ng m¹i

vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c

1.Vai trß, vÞ trÝ cña vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c trong ph¸t triÓn

kinh tÕ-x∙ héi chung cña n−íc ta:

1.1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ së vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ë vïng ven biÓn.

ThÕ kû 21 ®−îc cho lµ thÕ kû cña biÓn. C¸c quèc gia ®Òu cè g¾ng giµnh

giËt lîi Ých tõ biÓn. C¸c quèc gia cã biÓn ®Òu x©y dùng chiÕn l−îc khai th¸c biÓn

cho m×nh. C¸c nghiªn cøu chiÕn l−îc cho r»ng nÕu nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¨ng

tr−ëng víi møc 6%/n¨m, d©n s« t¨ng kho¶ng 2%/n¨m vµ víi tr×nh ®é c«ng

nghÖ nh− hiÖn nay th× chØ kho¶ng 20 n¨m n÷a trªn ®Êt liÒn c¸c nguån tµi

nguyªn sÏ bÞ c¹n kiÖt; víi tr×nh ®é c«ng nghÖ nh− hiÖn thêi th× kh«ng thÓ gi¶i

quyÕt ®−îc vÊn ®Ò ®ãi nghÌo, « nhiÔm m«i tr−êng, thÊt nghiÖp … V× thÕ nh©n

lo¹i sÏ ph¶i chuyÓn sang bèn h−íng c«ng nghÖ mòi nhän vµ mét trong sè ®ã lµ

c«ng nghÖ ®¹i d−¬ng. Trong bèi c¶nh ®ã ai ra biÓn tr−íc ng−êi ®ã ®ì thiÖt thßi

h¬n vµ cã thÓ thu ®−¬c lîi nhiÒu h¬n tõ biÓn.

Néi dung ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®Ó qu¶n

lý, khai th¸c biÓn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Trong ®ã næi bËt lµ: c¸c ngµnh c«ng

nghiÖp t×m kiÕm, b¶o vÖ, khai th¸c nguån lîi biÓn vµ ven bê; nu«i trång vµ chÕ

biÕn ; ®Çu t− vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ, dÞch vô c¶ng biÓn vµ kho b·i, dÞch vô hËu

cÇn nghÒ c¸, c¸c dÞch vô tµi chÝnh, th−¬ng m¹i, ng©n hµng, b¶o vÖ vµ lµm giµu

m«i tr−êng biÓn; dÞch vô khoa häc c«ng nghÖ biÓn; ph¸t triÓn c¸c nguån nh©n

lùc; hîp t¸c khu vùc vµ quèc tÕ; qu¶n lý thèng nhÊt biÓn quèc gia

Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn lu«n dùa trªn c¬ së ph¸t triÓn vïng ven biÓn. §©y

lµ xu h−íng ®−îc nh÷ng quèc gia chñ tr−¬ng mét nÒn kinh tÕ më cöa ®èi ngo¹i

®Æc biÖt coi träng.

Vïng ven biÓn lµ mét kh¸i niÖm cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa tuú theo c¸ch

tiÕp cËn nghiªn cøu.

VÒ mÆt ®Þa lý ®©y lµ vïng chuyÓn tiÕp gi÷a lôc ®Þa vµ biÓn ( coastal zone)

víi hai phÇn: d¶i ven bê (giíi h¹n tõ ®−êng bê biÓn ra ®é s©u 1/2 b−íc sãng) vµ

2

d¶i lôc ®Þa ven biÓn, cßn gäi lµ d¶i ven biÓn (tõ ®−êng bê biÓn vÒ phÝa lôc ®Þa

®Õn ph¹m vi ¶nh h−ëng cña thuû triÒu, sãng, b·o). C¸ch tiÕp cËn nµy phï hîp

víi nghiªn cøu m«i tr−êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn.

VÒ mÆt sinh th¸i, vïng ven biÓn ®−îc tiÕp cËn víi 2 khÝa c¹nh: vïng cã

hÖ thèng tù nhiªn ®Æc tr−ng kÕt hîp víi hÖ kinh tÕ x· héi t¹o ra hÖ thèng tµi

nguyªn ®íi bê biÓn (coastal resurce system) ®ång thêi lµ khu vùc tiÕp nhËn

chÊt th¶i tõ lôc ®Þa (land bases) vµ tõ biÓn (sea bases) (theo GS. NguyÔn Chu

Håi, ViÖn H¶i d−¬ng häc)

Riªng vÒ mÆt kinh tÕ còng cã nhiÒu kiÓu tiÕp cËn. Cã nghiªn cøu giíi

h¹n vïng ven biÓn lµ khu vùc mµ ë ®ã ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi dùa trªn c¬ së

khai th¸c vïng ®¸t båi tô n−íc lî , ngµnh kinh tÕ ®Æc thï lµ ®¸nh b¾t, nu«i trång

h¶i s¶n n−íc lî vµ cã quan hÖ kinh tÕ víi c¸c vïng phô cËn, t¹o ra mét kiÓu

sinh ho¹t kinh tÕ x· héi vµ sinh th¸i ®Æc thï. C¸c nghiªn cøu víi c¸ch tiÕp cËn

réng h¬n l¹i coi vïng ven biÓn lµ mét kh«ng gian ®Ó bè trÝ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ

x· héi h−íng biÓn, víi c¸ch tiÕp cËn nµy, vïng ven biÓn lµ toµn bé phÇn ®Êt

liÒn ven biÓn vµ c¸c ®¶o trªn h¶i phËn vµ vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ quèc gia

(Nhãm nghiªn cøu do GS. §ç Hoµi Nam chñ biªn). §©y lµ c¸ch tiÕp cËn thÝch

hîp víi viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vÜ m«. Víi c¸ch

tiÕp cËn nµy vïng ven biÓn cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh

hoÆc theo c¸c tiÓu vïng kinh tÕ. Trong ®Ò tµi nµy, qua nghiªn cøu thùc tiÔn

ph©n vïng vµ qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi ph¸t triÓn l·nh thæ ë n−íc ta, chóng t«i

lùa chän c¸ch tiÕp cËn nµy ®Ó nghiªn cøu.

ViÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn vïng nãi chung vµ vïng ven biÓn nãi riªng

dùa trªn c¬ së c¸c lý thuyÕt sau ®©y:

-Lý thuyÕt t¨ng tr−ëng néi sinh: coi n¨ng lùc s¶n xuÊt néi vïng vµ c¸c

nguån lùc cña b¶n th©n vïng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù t¨ng tr−ëng, ®éng lùc t¨ng

tr−ëng lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt qua chÕ biÕn

vµ dÞch vô

-Lý thuyÕt t¨ng tr−ëng ngo¹i sinh: sù t¨ng tr−ëng ®−îc x¸c ®Þnh bëi sù

khai th¸c c¸c lîi thÕ tù nhiªn cña vïng vµ sù t¨ng c¸c c¬ së xuÊt khÈu vïng mµ

t¸c ®éng quyÕt ®Þnh lµ møc cÇu ngo¹i vïng.

-Lý thuyÕt vÒ c¸c giai ®o¹n t¨ng tr−ëng vïng: nh×n chung gåm 5 giai

®o¹n: Kinh tÕ n«ng nghiÖp khÐp kÝn Æ vïng b¾t ®Çu ph¸t triÓn giao th«ng vËn

t¶i, th−¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ Æ gia t¨ng th−¬ng m¹i néi vïng

Æ gia t¨ng d©n sè ®« thÞ do lîi tøc n«ng nghiÖp suy gi¶m Æ c«ng nghiÖp ph¸t

triÓn, vïng cã thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸, kü thuËt vµ dÞch vô.

Giai ®o¹n cuèi cña t¨ng tr−ëng vïng cã thÓ theo nh÷ng tiÕn ®é kh¸c

nhau:

HoÆc lµ theo s¬ ®å: Chuyªn m«n ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu (c¸c mÆt

hµng nµy trë thµnh yÕu tè c¬ b¶n cña vïng vµ nÒn kinh tÕ vïng mang h×nh

bãng cña ngµnh xuÊt khÈu chiÕm −u thÕ) Æ ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt

khÈu ( nÒn s¶n xuÊt cña vïng ®−îc ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn bÒ s©u, ®−îc ®Çu

3

t− më réng quy m« vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña

s¶n phÈm) Æ kinh tÕ vïng më réng theo h−íng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thay

thÕ nhËp khÈu Æ ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ trong vïng, nÒn kinh tÕ vïng trë thµnh

®Çu mèi kÕt hîp vµ kiÓm so¸t c¸c ®« thÞ l©n cËn vïng Æ trë thµnh vïng chuyªn

m«n ho¸ cao nhê sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ theo vßng xo¸y.

HoÆc theo s¬ ®å: Më réng thÞ tr−êng cho mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu vµ

mét sè nhµ xuÊt khÈu Æ c¸c nhµ s¶n xuÊt b¾t ®Çu trùc tiÕp xuÊt khÈu Æ c¸c

mÆt hµng vèn nhËp khÈu ®−îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô t¹i chç Æ c¸c ®« thÞ ®−îc

më réng, kinh tÕ vïng ®−îc ®a d¹ng ho¸ Æ hÖ thèng kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh

vµ t¸c ®éng qua l¹i t¹o nh÷ng lo¹i h×nh kinh doanh míi lµm ®a d¹ng ho¸ ho¹t

®éng cña vïng.

-Lý thuyÕt cùc t¨ng tr−ëng: sù t¨ng tr−ëng chØ xuÊt hiÖn t¹i c¸c ®iÓm ho¹c

c¸c cùc ph¸t triÓn víi c−êng ®é biÕn ®æi vµ lan to¶ theo c¸c kªnh nhÊt ®Þnh víi

hiÖu øng t¸c ®éng kh¸c nhau tíi nÒn kinh tÕ.

-Lý luËn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn do häc gi¶ Trung Quèc

V−¬ng KiÕn ®Ò xuÊt g¾n víi kh¸i niÖm chu kú quèc tÕ sinh lîi (Benefit

International Cycle) ®−îc ®−a ra trong t¸c phÈm "A Scheme for an International

Major Circulatory Economic Development Strategy" (1987) trong ®ã chøng

minh r»ng vïng ven biÓn lµ khu vùc cã lîi thÕ ®Æc biÖt vÒ thu hót ®Çu t−, tiÕp

nhËn c«ng nghÖ, trao ®æi hµng ho¸, cung cÊp c¸c dÞch vô cho nhu cÇu bªn

ngoµi vµ ®Æc biÖt lµ cöa më kÕt nèi c¸c khu vùc kinh tÕ néi ®Þa víi bªn ngoµi.

Tõ ®ã ®Ò xuÊt viÖc më cöa m¹nh mÏ khu vùc ven biÓn, t¨ng tr−ëng chÕ biÕn,

xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu víi khèi l−îng lín, nh»m tham gia vµo dßng l−u

chuyÓn chÝnh cña kinh tÕ quèc tÕ (®©y lµ t¸c phÈm ®Æt nÒn mãng cho chiÕn

l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn ®−îc Quèc héi Trung Quèc phª chuÈn

th¸ng 3/1988).

Trong ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn, vÊn ®Ò ph¸t triÓn th−¬ng m¹i dÞch

vô cïng víi ph¸t triÓn h¹ tÇng lu«n ®−îc c¸c quèc gia coi nh− mét ®iÒu kiÖn tÊt

yÕu b¶o ®¶m cho sù thµnh c«ng vµ duy tr× ph¸t triÓn æn ®Þnh.

ViÖt Nam cã h¬n 3200 km bê biÓn, lµ mét quèc gia ven biÓn, chÞu t¸c

®éng m¹nh mÏ, trùc tiÕp tõ c¸c chiÕn l−îc khai th¸c biÓn cña c¸c n−íc trªn thÕ

giíi vµ nhÊt lµ cña c¸c n−íc trong khu vùc.

ViÖt Nam cã vïng ven biÓn n»m trªn ®Þa bµn 28 tØnh, thµnh phè, cã tµi

nguyªn phong phó vµ giµu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ víi nhiÒu c¶ng biÓn,

®Çu mèi giao th«ng, thµnh phè lín vµ nhiÒu khu c«ng nghiÖp. Vïng ven biÓn

ViÖt Nam lµ khu vùc cña c¸c ®Çu mèi xuÊt nhËp khÈu, giao l−u hµng ho¸ cña

c¸c vïng kinh tÕ trong n−íc víi thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi. §©y còng lµ khu

vùc cã tiÒm n¨ng lín ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô nhu cÇu trong

n−íc vµ quèc tÕ.

Nhµ n−íc ta ®· sím quan t©m ®Õn ph¸t triÓn lÜnh vùc kinh tÕ ven biÓn

g¾n trong kinh tÕ biÓn víi kh¸i niÖm chung ®−îc ®−a ra tõ §H IV lµ kinh tÕ miÒn

4

biÓn víi chó ý träng t©m lµ tæ chøc l¹i nÒn s¶n xuÊt x· héi, bè trÝ l¹i lùc l−îng

s¶n xuÊt ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng cña khu vùc nµy. ChØ thÞ 20-CT/T¦ ngµy

22/9/1997 vÒ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn theo h−íng CNH, H§H ®· ph©n

râ kinh tÕ biÓn thµnh 3 khu vùc vµ ®Ò ra môc tiªu:" Ph¸t huy mäi tiÒm lùc vµ lîi

thÕ cña vïng biÓn, h¶i ®¶o vµ ven biÓn, x©y dùng ViÖt Nam trë thµnh n−íc

m¹nh vÒ kinh tÕ biÓn; x©y dùng kinh tÕ x· héi vïng biÓn, h¶i ®¶o vµ ven biÓn

trë thµnh vïng ph¸t triÓn n¨ng ®éng, thóc ®Èy c¸c vïng trong c¶ n−íc ph¸t

triÓn, ®ång thêi trë thµnh cöa më thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi, t¨ng c−êng kh¶

n¨ng hîp t¸c vµ gi÷ v÷ng an ninh, chñ quyÒn ®Êt n−íc, thùc sù lµ ®Þa bµn chiÕn

l−îc vÒ kinh tÕ vµ an ninh quèc phßng." ChØ thÞ nµy râ rµng ®· ®Æt cho kinh tÕ

ven biÓn mét vai trß träng t©m. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi thêi kú

2001-2010 tiÕp tôc nhÊn m¹nh: "Ph¸t huy tæng hîp kinh tÕ biÓn vµ ven biÓn,

khai th¸c lîi thÕ cña c¸c khu vùc cöa biÓn, h¶i c¶ng ®Ó t¹o thµnh vïng ph¸t

triÓn cao, thóc ®Èy c¸c vïng kh¸c. Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi g¾n víi b¶o vÖ vµ

c¶i thiÖn m«i tr−êng toµn d¶i ven biÓn. (phÇn §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c

ngµnh kinh tÕ vµ c¸c vïng).

Nhê cã ®Þnh h−íng ®óng ®¾n cña Nhµ n−íc ta, trong thêi gian qua, khu

vùc ven biÓn ViÖt Nam ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®Æc biÖt lµ trong

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, ®ãng

gãp tÝch cùc trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi chung cña ®Êt n−íc.

Vïng ven biÓn phÝa B¾c nghiªn cøu trong ®Ò tµi nµy ®−îc giíi h¹n trong

ph¹m vi ®Þa bµn 6 tØnh, thµnh cã mét vÞ trÝ quan träng trong d¶i ven biÓn ViÖt

Nam. §©y lµ khu vùc ven VÞnh B¾c Bé, mét khu vùc ®−îc dù b¸o sÏ ph¸t triÓn

cùc kú s«i ®éng trong thêi gian tíi do c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ vÞ

trÝ ®Þa lý. Khu vùc vÞnh B¾c Bé vÒ phÝa Trung Quèc hiÖn ®−îc chó träng ®Çu t−

®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ ven biÓn, ®iÓn h×nh lµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng

cña ®Æc khu kinh tÕ H¶i Nam. Sù ph¸t triÓn cña vïng ven biÓn c¸c tØnh phÝa

B¾c g¾n víi khu vùc ®éng lùc ph¸t triÓn phÝa B¾c cña ViÖt Nam (gåm 5 tØnh Hµ

Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn). §©y lµ cöa ngâ th«ng

th−¬ng kh«ng chØ cña khu vùc c¸c tØnh trong n−íc mµ cßn cña V©n Nam (Trung

Quèc), Lµo vµ §«ng B¾c Th¸i Lan th«ng qua sù g¾n kÕt víi hÖ thèng ®−êng

xuyªn ¸.

Th¸ng 5/2004 võa qua, trong chuyÕn th¨m chÝnh thøc Trung Quèc cña

Thñ t−íng Phan V¨n Kh¶i, Thñ t−íng hai n−íc ®· nhÊt trÝ ®Ò ra môc tiªu n©ng

kim ng¹ch bu«n b¸n 2 chiÒu lªn 10 tû USD vµo n¨m 2010, ®ång thêi x©y dùng

2 tuyÕn hµnh lang vµ 1 tuyÕn vµnh ®ai kinh tÕ ven vÞnh B¾c Bé, trong ®ã, hµnh

lang kinh tÕ C«n Minh - Lµo Cai - Hµ Néi - H¶i Phßng-Qu¶ng Ninh cã vai trß

hÕt søc quan träng (néi dung nµy sÏ ®−îc ®−a vµo HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c

cÊp quèc gia gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc).