Định giá doanh nghiệp nhà nước trong quá trình cổ phần hóa tại Việt Nam

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

MUÏC LUÏC

Trang

LÔØI NOÙI ÑAÀU:....................................................................................................... 1

CHÖÔNG I: SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ LYÙ LUAÄN

CHUNG VEÀ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP

I.1. Quaù trình hình thaønh phaùt trieån cuûa DNNN ôû Vieät Nam ..................... 4

I.2. Thöïc traïng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DNNN hieän nay ....... 6

I.3. Söï caàn thieát phaûi tieán haønh coå phaàn hoaù DNNN ................................... 9

I.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoaù ....................................................................... 9

I.3.2. Quy trình coå phaàn hoaù .................................................................... 10

I.3.3. Noäi dung coå phaàn hoaù .................................................................... 10

I.4. Doanh nghieäp vaø giaù trò doanh nghieäp ................................................. 13

I.4.1. Doanh nghieäp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa doanh nghieäp............... 13

I.4.2. Khaùi nieäm giaù trò doanh nghieäp ...................................................... 15

I.4.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò DN ........................................... 15

I.4.4. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ........................................................ 24

I.5. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp trong cô cheá thò tröôøng 26

I.5.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN theo giaù trò taøi saûn thuaàn............ 27

I.5.2. Phöông phaùp hieän taïi hoaù caùc nguoàn taøi chính töông lai ................ 31

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 1

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ ÑÒNH GIAÙ DOANH

NGHIEÄP TAÏI VIEÄT NAM

II.1. Coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam ................................................................... 36

II.1.1. Thöïc traïng CPH taïi Vieät Nam ...................................................... 36

II.1.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1996 ............... 35

II.1.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............. 38

II.1.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 38

II.1.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 40

II.1.1.5. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay .................................... 43

II.1.2. Nguyeân nhaân laøm chaäm tieán trình CPH ........................................ 47

II.1.2.1. Haïn cheá veà nhaän thöùc vaø thuû tuïc haønh chính ........................ 48

II.1.2.2. Khoù khaên trong vieäc xöû lyù nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng ............... 49

II.1.2.3. Cô cheá chính saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ........................... 50

II.1.2.4. Moâi tröôøng phaùp lyù coøn nhieàu baát caäp, khoâng ñoàng boä ........ 50

II.1.2.5. Khaâu ñònh giaù doanh nghieäp ................................................. 51

II.2. Ñònh giaù Doanh nghieäp trong tieán trình CPH taïi Vieät Nam ............ 52

II.2.1. Thöïc traïng ñònh giaù DN trong tieán trình CPH taïi VN ................... 52

II.2.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1006 ............... 52

II.2.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............... 53

II.2.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 55

II.2.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 57

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 2

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

II.2.15. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay...................................... 59

II.2.2. Nhöõng haïn cheá veà khaâu ñònh giaù Doanh nghieäp hieän nay ........... 61

II.2.2.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN coøn nhieàu haïn cheá............ 62

II.2.2.2. Khoù khaên trong vieäc tính giaù trò quyeàn söû duïng

ñaát khi ñònh giaù ..................................................................... 63

II.2.2.3. Khoâng theå tính chính xaùc giaù trò taøi saûn voâ hình ................... 64

II.2.2.4. Vöôùng maéc xung quanh vieäc xöû lyù taøi chính; öu ñaõi ngöôøi lao

ñoäng ...................................................................................... 65

CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP ÑAÅY NHANH TOÁC ÑOÄ CPH VAØ HOAØN

THIEÄN PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP

III.1. Quan ñieåm veà Coå phaàn hoaù vaø ñònh giaù DNNN taïi Vieät Nam hieän

nay ......................................................................................................... 68

III.2. Giaûi phaùp ñaåy nhanh toác ñoä CPH ...................................................... 69

III.2.1. Quaùn trieät saâu saéc chuû tröông, chính saùch vaø giaûi phaùp

ñoåi môùi DN ................................................................................. 70

III.2.2. Xaùc ñònh tieâu chí löïa choïn DNNN thöïc hieän CPH ...................... 70

III.2.3. Giaûi quyeát toát vaán ñeà lao ñoäng, vieäc laøm..................................... 71

III.2.4. Tích cöïc giaûi quyeát caùc khoaûn nôï cuûa DN ................................... 71

III.2.5. Hoaøn thieän chính saùch CPH.......................................................... 73

III.2.6. Taêng cöôøng toå chöùc, chæ ñaïo ñoái vôùi coâng taùc CPH .................... 74

III.2.7. Keát hôïp giöõa TTCK vaø CPH DNNN ........................................... 75

III.2.8. Chính saùch ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo DN khi CPH ....................... 76

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 3

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

III.2.9. Taêng cöôøng hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoái vôùi DNNN thuoäc CPH ..... 77

III.2.10. Hoaøn thieän chính saùch baùn coå phaàn cho ñoái taùc nöôùc ngoaøi ...... 77

III.3. Nhöõng bieän phaùp hoaøn thieän ñònh giaù doanh nghieäp ....................... 78

III.3.1. Thaønh laäp cô quan ñoäc laäp chuyeân thöïc hieän coâng taùc ñònh giaù .. 78

III.3.2. Xaây döïng heä thoáng thoâng tin giaù caû thò tröôøng ............................ 79

III.3.3. Ñaøo taïo ñoäi nguõ ñònh giaù chuyeân nghieäp ..................................... 80

III.3.4. Gaén keát caùc khaâu ñònh giaù doanh nghieäp, baùn ñaáu giaù coå phaàn,

nieâm yeát coå phaàn treân TTCK ....................................................... 80

III.3.5. Coâng khai, minh baïch khaâu ñaáu giaù baùn coå phaàn ....................... 84

KEÁT LUAÄN ......................................................................................................... 85

THÖ MUÏC THAM KHAÛO

PHUÏ LUÏC

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 4

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

LÔØI NOÙI ÑAÀU

D E

1. Lyù do choïn ñeà taøi:

Töø cuoái nhöõng naêm 80, laøn soùng hôïp nhaát doanh nghieäp, mua baùn doanh

nghieäp, chia taùch cô caáu laïi doanh nghieäp phaùt trieån raát maïnh treân theá giôùi.

Doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng laø moät haøng hoaù, noù cuõng coù giaù

trò söû duïng, giaù trò vaø giaù caû. Kinh teá thò tröôøng caøng phaùt trieån, söï caïnh tranh

giöõa caùc doanh nghieäp caøng saâu saéc, ñoøi hoûi söï cô caáu laïi theo höôùng hôïp nhaát,

mua baùn dieãn ra thöôøng xuyeân ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp

laøm cô sôû cho nhöõng hoaït ñoäng ñoù.

Tuy nhieân do ñaëc tính doanh nghieäp laø moät haøng hoaù ñaëc bieät bao goàm

nhieàu boä phaän caáu thaønh, caû nhöõng boä phaän höõu hình nhö taøi saûn vaät tö, nhaø

xöôûng, caû nhöõng boä phaän voâ hình nhö danh tieáng, moái quan heä caùc khaâu trong

doanh nghieäp, cuõng nhö giöõa doanh nghieäp vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi, naêng löïc

cuûa laõnh ñaïo vaø nhaân vieân vaø tính ñôn chieác cuûa doanh nghieäp neân vieäc xaùc ñònh

giaù trò doanh nghieäp laø moät vieäc phöùc taïp.

Vieät Nam sau hôn 20 naêm ñoåi môùi theo höôùng phaùt trieån neàn kinh teá

nhieàu thaønh phaàn, hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù ñIeàu tieát cuûa nhaø nöôùc, thì

söï chia taùch, saùp nhaäp, lieân doanh, lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp nhaèm taêng söùc

maïnh treân thò tröôøng dieãn ra khaù phoå bieán. Trong khu vöïc kinh teá quoác doanh,

chuû tröông cuûa nhaø nöôùc laø: ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc nhaèm naâng

cao hieäu quaû caùc doanh nghieäp theo höôùng chæ giöõ 100% voán nhaø nöôùc ñoái vôùi

nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh kinh teá quan troïng ñem laïi soá

thu lôùn cho ngaân saùch nhaø nöôùc, ñaûm baûo caân ñoái lôùn cho nhaø nöôùc coøn laïi tieán

haønh chuyeån hình thöùc kinh doanh, hình thöùc sôû höõu hoaëc giaûi theå. Taát caû nhöõng

söï kieän ñoù laøm cho vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caøng trôû neân caáp thieát.

Tuy nhieân vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay vaãn mang

tính aùp ñaët vì chuû yeáu vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay gaén vôùi coå

phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc neân neáu khoâng phaûi laø nhaø nöôùc ñöôïc lôïi thì

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 5

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

cuõng laø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng. Do ñoù vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp

khoâng chæ caàn thieát cho coâng taùc coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc maø trong

söï phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng, ñaëc bòeât laø khi coù thò tröôøng chöùng khoaùn,

xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp seõ laø coâng vieäc thöôøng xuyeân dieãn ra ôû caùc doanh

nghieäp , neân vieäc nghieân cöùu vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø heát söùc caàn

thieát vaø coù yù nghóa caû veà lyù luaän vaø thöïc tieãn ñoái vôùi tieán trình ñoåi môùi quaûn lyù

doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay cuõng nhö trong töông lai.

2. Phaïm vi ñeà taøi:

Ñeà taøi naøy nghieân cöùu vaø ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän coâng

taùc ñònh giaù doanh nghieäp nhaø nöôùc trong quaù trình coå phaàn hoaù. Vì xaùc ñònh giaù

trò doanh nghieäp laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa quaù trình coå phaàn

hoaù cuûa nöôùc ta hieän nay, do ñoù ñeà taøi ñaõ gaén keát nhöõng nghieân cöùu veà vieäc ñònh

giaù doanh nghieäp vôùi caû quaû trình coå phaàn hoaù. Treân cô sôû ñoù ngöôøi vieát seõ döïa

treân vieäc phaân tích thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam, xaùc ñònh roõ

nhöõng nguyeân nhaân caûn trôû tieán trình thöïc hieän coå phaàn hoaù, ñöa ra nhöõng giaûi

phaùp kieán nghò nhaèm thuùc ñaåy coâng vieäc coå phaàn hoaù nhanh choùng ñaït tôùi muïc

tieâu maø keá hoaïch cuûa Chính phuû ñaõ ñeà ra.

Maëc duø raát coá gaéng tuy nhieân quyõ thôøi gian coù haïn neân luaän vaên naøy

khoâng traùnh khoûi thieáu soùt. Ngöôøi vieát raát mong nhaän ñöôïc söï quan taâm, theo doõi

vaø nhöõng ñoùng goùp quyù baùu cuûa Quyù Thaày Coâ, cuûa caùc anh chò vaø cuûa caùc baïn

ñeå ñeà taøi ngaøy caøng hoaøn thieän hôn vaø coù yù nghóa thieát thöïc trong coâng cuoäc phaùt

trieån neàn kinh teáâ vaø ñoåi môùi ôû ñaát nöôùc ta. Xin chaân thaønh caùm ôn.

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 6

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

CHÖÔNG I:SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ

LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀÂ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH

NGHIEÄP

I.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA DOANH NGHIEÄP

NHAØ NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM.

Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam ñöôïc hình thaønh töø naêm 1954 (ôû

mieàn Baéc) vaø töø naêm 1975 (ôû mieàn Nam). Do hình thaønh töø nhieàu nguoàn goác

khaùc nhau vaø ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cuûa nhieàu quan ñieåm neân caùc doanh

nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam coù nhieàu ñaëc tröng khaùc bieät so vôùi nhieàu nöôùc

trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, bieåu hieän ôû choã :

• Quy moâ doanh nghieäp phaàn lôùn nhoû beù, cô caáu phaân taùn. Naêm 1992 caû

nöôùc coù treân 2/3 toång soá doanh nghieäp nhaø nöôùc coù soá löôïng lao ñoäng döôùi

100 ngöôøi, chæ coù 4% doanh nghieäp coù soá löôïng lao ñoäng treân 100 ngöôøi. Soá

löôïng lao ñoäng trong khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám tæ troïng khaù nhoû

trong toång soá lao ñoäng xaõ hoäi khoaûng 5-6%.

• Trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä laïc haäu, tröø moät soá raát ít (18%) soá doanh

nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc ñaàu tö môùi ñaây, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc

ñaõ ñöôïc söû duïng khaù laâu, coù trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä thaáp keùm so vôùi caùc

nöôùc töø 3 ñeán 4 theá heä. Coù doanh nghieäp coøn trang bò caùc thieát bò kó thuaät töø

naêm 1939 vaø tröôùc ñoù ñöôïc xaây döïng baèng kó thuaät cuûa nhieàu nöôùc khaùc nhau

neân tính ñoàng boä cuûa doanh nghieäp thaáp. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò

tröôøng, caùc doanh nghieäp khoù coù khaû naêng caïnh tranh caû trong nöôùc vaø treân

theá giôùi.

• Vieäc phaân boá coøn baát hôïp lyù veà ngaønh, vuøng. Khi chuyeån sang neàn

kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng coøn ñöôïc bao caáp moïi

maët nhö tröôùc nöõa, ñaõ theá laïi bò caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc caïnh tranh quyeát

lieät, neân nhieàu doanh nghieäp khoâng theå truï noåi buoäc phaûi phaù saûn, giaûi theå.

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 7

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp

Ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây chuùng ta ñaõ tieán haønh caûi caùch doanh

nghieäp nhaø nöôùc. Do ñoù maëc duø soá löôïng caùc doanh nghieäp ñaõ giaûm töø

12.084 tính ñeán ngaøy 1/4/1994 xuoáng coøn 6.264 doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhôø

söï ñoåi môùi veà toå chöùc quaûn lyù, veà kó thuuïat vaø coâng ngheä cuûa caùc doanh

nghieäp coøn laïi, toång saûn phaåm giaù trò tuyeät ñoái cuûa kinh teá nhaø nöôùc, cuõng

nhö tyû troïng toång saûn phaåm quoác daân (GDP) khoâng nhöõng khoâng giaûm maø

coøn taêng leân ñaùng keå.

Baûng sau ñaây cho chuùng ta thaáy roõ ñieàu ñoù :

Giai ñoaïn (naêm) 1971 - 1980 1981 - 1985 1986 - 1990 1991 - 1997

Toác ñoä taêng tröôûng kinh

teá bình quaân naêm (%)

0,4 6,4 3 7,8 ñeán 8,5

Naêm 1990 1991 1992 1993 1997

Tyû troïng kinh teá quoác

doanh GDP (%)

34,1 36 39,6 42,9 43,6

Toác ñoä taêng tröôûng neàn kinh teá nöôùc ta trong nhöõng naêm qua ñaõ taêng

nhanh, ñaëc bieät caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn ñoùng vai troø chuû yeáu trong nhieàu

ngaønh kinh teá, nhaát laø nhöõng ngaønh quan troïng ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn, kó thuaät cao vaø

caùc ngaønh saûn xuaát cung öùng caùc haøng hoaù vaø caùc dòch vuï coâng coäng. Ñoàng thôøi

doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn laø thaønh phaàn kinh teá ñoùng goùp chuû yeáu cho ngaân

saùch nhaø nöôùc. Coù theå nhaän thaáy raèng: haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc cuûa

ta hình thaønh töø thôøi quaûn lyù taäp trung quan lieâu bao caáp, khi chuyeån sang cô cheá

môùi laïi thieáu kieåm soaùt chaët cheõ vieäc thaønh laäp neân phaùt trieån traøn lan (nhaát laø

caáp tænh thaønh phoá, quaän huyeän, cô quan, tröôøng hoïc). Moät boä phaän quan troïng

doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng ñuû ñieàu kieän toái thieåu ñeå hoaït ñoäng, thieáu voán toái

thieåu, trang thieát bò quaù ñôn sô, traùch nhieäm taøi ssaûn khoâng ñöôïc phaân ñònh roõ

raøng. Maët khaùc trong ñieàu kieän kinh teá tö nhaân coøn quaù non yeáu veà moïi maët chæ

môùi hoaït ñoäng chuû yeáu trong lónh vöïc dòch vuï, tieåu thuû coâng nghieäp vaø noâng

SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 8