dieu tri benh tang huyet ap.doc

ÑIEÀU TRÒ BEÄNH TAÊNG HUYEÁT AÙP

1. Moät soá vaán ñeà veà nhaän thöùc beänh taêng huyeát aùp (THA)

1.1 Nhaän bieát beänh THA

1.2 Phaân ñoä THA

1.3 Lôïi ích cuûa oån ñònh HA

2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh beänh THA

3. Caùc khaùm nghieäm caàn laøm tröôùc ñieàu trò THA

4. Muïc tieâu ñieàu trò

5. Ñieàu trò THA : thay ñoåi loái soáng

5.1 Ngöng thuoác laù

5.2 Giaûm caân

5.3 Giaûm natri

5.4 Taêng vaän ñoäng theå löïc

5.5 Caùc bieän phaùp khaùc

6. Ñieàu trò THA baèng thuoác

6.1 Nguyeân taéc chung

6.2 Lôïi tieåu

6.3 Thuoác cheïn beâta

6.4 ÖÙc cheá men chuyeån

6.5 Cheïn thuï theå angiotensin II

6.6 Caùc thuoác öùc cheá calci

6.7 Caùc thuoác haï HA khaùc

6.8 Phöông thöùc söû duïng thuoác ñieàu trò THA

7. Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät trong ñieàu trò THA

7.1 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân coù beänh tim thieáu maùu cuïc boä

7.2 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân suy tim

7.3 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân ñaùi thaùo ñöôøng

7.4 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân coù beänh thaän maïn tính

7.5 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân coù beänh maïch maùu naõo

7.6 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân coù beänh maïch maùu ngoaïi vi

7.7 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân quaù caân hoaëc beùo phì

7.8 Ñieàu trò THA ôû ngöôøi cao tuoåi

7.9 Ñieàu trò THA ôû phuï nöõ

7.10 Ñieàu trò THA THA ôû treûem vaø treû vò thaønh nieân

7.11 Ñieàu trò THA khaån caáp vaø THA toái khaån caáp

7.12 Ñieàu trò THA khaùng trò

7.13 Haï HA tö theá ñöùng

7.14 Roái loaïn cöông döông vaø THA

7.15 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân phaãu thuaät

7.16 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân coù hoäi chöùng ngöng thôû khi nguû

7.17 Ñieàu trò THA treân beänh nhaân gheùp thaän

7.18 Ñieàu trò THA do beänh maïch maùu thaän

THA laø beänh phoå bieán vaø ngaøy caøng taêng. Thoáng keâ taïi Vieät Nam cho thaáy taàn

suaát taêng töø 12% leân ñeán 16% trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Nghieân cöùu

Framingham cho thaáy, ôû ngöôøi coù huyeát aùp bình thöôøng vaøo tuoåi 55, coù ñeán

90% khaû naêng THA vaøo nhöõng naêm sau ñoù .

Nghieân cöùu cuõng cho thaáy, chæ caàn gia taêng 5mmHg huyeát aùp taâm thu hoaëc taâm

tröông, seõ gia taêng 20-30% beänh tim maïch .

THA laø yeáu toá nguy cô chính cuûa xô vöõa ñoäng maïch, töø ñoù daãn ñeán caùc beänh

tim maïch naëng nhö beänh ñoäng maïch vaønh (BÑMV), beänh maïch maùu naõo, suy

tim, beänh ñoäng maïch ngoaïi vi vaø beänh maïch maùu thaän.

Ñieàu trò THA coù nhieàu tieán boä khoâng ngöøng, do hieåu bieát nhieàu hôn veà beänh

sinh hoïc, phaùt hieän caùc thuoác môùi vaø caùc kyõ thuaät can thieäp noäi ngoaïi khoa.

Ñieàu trò noäi khoa luoân luoân bao goàm ñieàu trò khoâng thuoác (thay ñoåi loái soáng) vaø

ñieàu trò baèng thuoác.

1. MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ NHAÄN THÖÙC BEÄNH THA

1.1.Nhaän bieát veà THA

Maëc duø THA laø beänh phoå bieán vaø deã chaån ñoaùn, khaû naêng nhaän bieát beänh cuûa

beänh nhaân thöôøng thaáp. Nhieàu tröôøng hôïp, chæ khi coù bieán chöùng tim maïch môùi

bieát coù THA. Lyù do, raát nhieàu tröôøng hôïp duø THA beänh nhaân khoâng coù trieäu

chöùng cô naêng. Thoáng keâ taïi Hoa Kyø cho thaáy khaû naêng nhaän bieát, coù ñieàu trò

vaø ñieàu trò ñuùng beänh THA khoâng caûi thieän hôn trong nhieàu thaäp nieân (baûng 1),

maëc duø trình ñoä daân trí cao vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng vöôït troäi.

Baûng 1: Khaû naêng nhaän bieát, ñieàu trò vaø ñieàu trò ñuùng THA ôû b/n 18-74 tuoåi coù HA

taâm thu > 140mmHg, HA taâm tröông > 90mmHg (6)

1976-1980 1988-1991 1991-1994 1999-

2000

Nhaän bieát 51% 73% 68% 70%

Ñieàu trò 31% 55% 54% 59%

Ñieàu trò ñuùng + 10% 29% 27% 34%

1.2.Phaân ñoä THA

Naêm 1997, JNC-VI phaân ñoä THA laøm 3 ñoä, trong ñoù goïi laø ñoä 3 khi HA tthu >

180mmHg hoaëc HA ttr > 110mmHg (baûng 2) . Naêm 2003, JNC-VII ñeà nghò laïi

caùch phaân ñoä THA, chæ coøn 2 ñoä, trong ñoù goïi laø ñoä 2 khi HA tthu > 160mmHg

hoaëc HA ttr > 100mmHg. Tuy nhieân coù ñeà ra theâm giai ñoaïn tieàn taêng huyeát aùp

khi HA tthu töø 120 - 139mmHg hoaëc HA ttr töø 80-89mmHg (baûng 3). Coù söï

thay ñoåi naøy vì caùc beänh nhaân ôû giai ñoaïn tieàn THA coù gaáp 2 laàn khaû naêng

THA thaät söï so vôùi ngöôøi ôû möùc thaáp hôn .

Baûng 2: Phaân loaïi HA ôû ngöôøi lôùn > 18 tuoåi (theo JNC VI, 1997)

Loaïi HA taâm thu (mmHg) HA taâm tröông

(mmHg)

Lyù töôûng < 120 vaø < 80

Bình thöôøng < 130 vaø < 85

Bình thöôøng cao 130 – 139 hoaëc 85 – 89

THA

Ñoä 1 140 – 159 hoaëc 90 – 99

Ñoä 2 160 – 179 hoaëc 100 – 109

Ñoä 3 > 180 hoaëc > 110

JNC V: Ñoä 3 vaø ñoä 4: nay nhaäp laïi ôû JNC VI vì taàn suaát THA ñoä 4 ít gaëp

Baûng 3: Phaân ñoä vaø xöû trí THA ngöôøi lôùn > 18 tuoåi (theo JNC 7, 2003)

Xöû trí khôûi ñaàu ñieàu trò

Phaân ñoä THA HA tth, HA ttr, Thay ñoåi Khoâng chæ ñònh baét buoäc Coù chæ ñònh

mmHg mmHg loái soáng

baét buoäc

Bình thöôøng < 120 vaø < 80 Khuyeán khích

Tieàn taêng HA 120 - hoaëc 80 - Caàn Khoâng ñieàu trò thuoác Thuoác

cho chæ 139 89 ñònh baét

buoäc

THA gñ1 140 - hoaëc 90 - Caàn Lôïi tieåu cho haàu heát tröôøng Thuoác

cho chæ 159 99 hôïp; coù theå UCMC, cheïn

ñònh baét buoäc

thuï theå AGII, cheïn beâta;

UC calci hoaëc phoái hôïp

THA gñ2 >160 hoaëc > 100 Caàn Phoái hôïp 2 thuoác/ haàu heát Thuoác

cho chæ

tröôøng hôïp ñònh baét

buoäc

1.3.Lôïi ích cuûa oån ñònh huyeát aùp

Caùc nghieân cöùu laâm saøng ñaõ cho thaáy ñieàu trò haï HA seõ giaûm trung bình 35%

ñeán 40% ñoät quò, giaûm 20-25% nhoài maùu cô tim vaø giaûm treân 50% suy tim .

Treân beänh nhaân THA coù keøm ñaùi thaùo ñöôøng (ÑTÑ), ñieàu trò tích cöïc THA (HA

tth < 130mmHg, HA ttr < 80mmHg), khoâng nhöõng giaûm caùc bieán coá tim maïch

maø coøn giaûm bieán chöùng suy thaän maïn cuûa beänh ÑTÑ. Hình 1 moâ taû nghieân

cöùu goäp döïa treân caùc n/c laâm saøng ngaãu nhieân, coù nhoùm chöùng; chöùng minh lôïi

ích cuûa ñieàu trò THA. Hình 2 moâ taû lôïi ích cuûa ñieàu trò THA treân beänh nhaân cao

tuoåi.

Hình 1 : Nghieân cöùu goäp döïa treân caùc nghieân cöùu ngaãu nhieân, so saùnh ñieàu

trò THA theo thuoác löïa choïn ñaàu tieân

TL : Psaty BM et al. JAMA 1997 ; 277 : 739 (HDFP : Hypertension Detection

and Follow-up Program)