Dạy học khái niệm sinh học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học

Dạy học khái niệm sinh học theo hướng tích cực

hóa hoạt động nhận thức của học

Đặng Thị Quỳnh Hương

Trường Đại học Giáo dục

Luận văn ThS ngành: Lý luận và phương pháp giảng dạy; Mã số: 60 14 10

Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thế Hưng

Năm bảo vệ: 2008

Abstract: Nghiên cứu tổng quan về lý thuyết grap và lý thuyết bản đồ khái niệm (KN),

vận dụng vào xây dựng bản đồ KN Sinh học. Tổng quan tình hình nghiên cứu dạy học

(DH) KN, đưa ra hướng tiếp cận giúp tích cực hoạt động nhận thức của học sinh (HS).

Nghiên cứu quy trình DH KN trong DH nói chung, từ đó vận dụng vào DH KN theo

hướng DH giải quyết vấn đề. Điều tra thực trạng dạy học và học môn Sinh học nói chung,

DH KN Sinh học nói riêng ở một số trường Trung học phổ thông (THPT). Xây dựng một

số bản đồ KN về các đặc trưng sống của sinh giới trong trương trình Sinh học ở bậc phổ

thông. Phân tích sự phát triển của các KN Sinh học ở trường THPT theo tiếp cận hệ

thống. Xác định hệ thống các nguyên tắc sư phạm chỉ đạo quá trình DH KN. Đề xuất quy

trình DH KN theo hướng phát huy tích cực hoạt động nhận thức của người học. Thiết kế

và tổ chức DH một số KN Sinh học khó theo tiếp cận hệ thống – cấu trúc trong trương

trình Sinh học THPT. Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của việc sử dụng

bản đồ KN trong việc hình thành và phát triển KN ở trường THPT

Keywords: Hoạt động nhận thức; Khái niệm; Quản lý giáo dục; Sinh học

Content

1. Lý do chọn đề tài

1) Xuất phát từ tính cấp thiết của việc đổi mới PPDH: Hiện nay, trên thế giới cũng như ở

Việt Nam đã có những cuộc cải cách giáo dục lớn, toàn diện. Trong đó, đổi mới phương pháp

DH đóng vai trò quan trọng, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS.

2) Xuất phát từ tầm quan trọng của DH KN Sinh học: Việc nắm vững hệ thống KN Sinh

học không chỉ là tiền đề để HS vận dụng vững chắc, có hiệu quả kiến thức Sinh học, mà còn là

quá trình phát triển năng lực tư duy, góp phần bồi dưỡng thế giới quan khoa học.

3) Xuất phát từ cấu trúc chương trình Sinh học phổ thông: Phần lớn các KN cơ bản được

hình thành ở lớp trên là sự phát triển của các KN ở lớp dưới theo hướng mở rộng, nâng cao.

4) Xuất phát từ thực trạng dạy và học môn Sinh học hiện nay: Phần lớn HS không được

rèn luyện việc nắm vững bản chất KN và vận dụng vào giải quyết các nhiệm vụ thực tế.

2. Lịch sử nghiên cứu

Trên thế giới, có nhiều công trình nghiên cứu DH KN (N.M. Veczilin, V.M.Cocxunxcaia,

X.A.Mokeeva, B.V.Vceviatski...) và DH KN Sinh học (A.N Miacova và Comixacop, Gerhard

Dietrich...). Các tác giả đều quan niệm KN là thành phần cơ bản trong việc nghiên cứu sự phát

sinh, vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.

Ở Việt Nam, vấn đề hình thành và phát triển KN cũng được nhiều tác giả quan tâm. Đặc

biệt là Trần Bá Hoành, Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành, Nguyễn Thức Tư, Vũ Lê, Phùng

Huy Đổng...

3. Mục tiêu nghiên cứu

Cụ thể hoá quy trình DH DH sinh học và xây dựng bản đồ DH Sinh học theo hướng tích

cực hóa hoạt động nhận thức của HS, nhằm nâng cao chất lượng DH.

4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Sự hình thành và phát triển các KN Sinh học theo hướng tích cực

hóa hoạt động nhận thức của HS ở trường THPT.

Khách thể nghiên cứu: Quá trình DH môn Sinh học ở trường phổ thông.

5. Giả thuyết nghiên cứu

Phân tích sự phát triển của KN sinh học theo tiếp cận các cấp độ tổ chức và việc xây

dựng bản đồ KN Sinh học sẽ giúp HS hình thành và phát triển các KN Sinh học theo hướng tích

cực hóa hoạt động nhận thức.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu tổng quan về lý thuyết grap, lý thuyết bản đồ KN và DH KN.

- Nghiên cứu quy trình DH KN.

- Điều tra thực trạng dạy và học môn Sinh học ở một số trường THPT.

- Xây dựng một số bản đồ KN về các đặc trưng sống của sinh giới.

- Phân tích sự phát triển của một số KN Sinh học cơ bản trong chương trình THPT.

- Xác định hệ thống các nguyên tắc sư phạm chỉ đạo quá trình DH KN.

- Bổ sung quy trình DH KN theo hướng phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của

người học.

- Thiết kế và tổ chức DH một số KN Sinh học khó trong chương trình Sinh học THPT.

- Thực nghiệm sư phạm: Nhằm đánh giá hiệu quả và tính khả thi của việc DHKN theo

hướng phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của HS.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết, phương pháp điều tra sư phạm, phương pháp thực

nghiệm sư phạm và phương pháp thống kê toán học.

8. Những đóng góp mới của đề tài

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về lý thuyết grap và bản đồ KN để vận dụng vào xây dựng

bản đồ KN Sinh học.

- Giới thiệu công cụ tiện ích hỗ trợ trong việc xây dựng bản đồ KN (phần mềm Cmap -

Tools).

- Đề xuất quy trình DH KN giúp nâng cao hiệu quả DH KN Sinh học.

- Xây dựng một số bản đồ KN về các đặc trưng sống của sinh giới. Thiết kế và tổ chức

DH một số KN Sinh học theo tiếp cận cấu trúc - hệ thống.

9. Cấu trúc của luận văn