Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên cho mục đích phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––

LÊ THỊ THÚY OANH

ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

CHO MỤC ĐÍCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

DU LỊCH HUYỆN TAM ĐẢO, TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC TRÁI ĐẤT

Chuyên ngành: Địa lí tự nhiên

Mã số: 60 44 02 17

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Viết Khanh

Thái Nguyên, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các số và tài

liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả trong luận văn chưa được công

bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào khác, nếu có gì sai tôi xin

hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2017

Tác giả luận văn

Lê Thị Thúy Oanh

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn thạc sĩ “Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên

cho mục đích phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc”

tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của các cá nhân và tập thể.

Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS. TS.

Trần Viết Khanh đã hướng dẫn tôi thực hiện nghiên cứu của mình.

Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, người đã

đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng có ích trong những năm học

vừa qua.

Kính xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo

sau đại học, Đại học Thái Nguyên, Ban Chủ nhiệm khoa Địa lí, Đại học Sư

phạm Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập.

Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp

những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình

thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

iii

MỤC LỤC

Trang bìa phụ

Lời cam đoan................................................................................................................i

Lời cảm ơn ..............................................................................................................…ii

Mục lục...................................................................................................................... iii

Danh mục chữ viết tắt ................................................................................................iv

Danh mục bảng biểu....................................................................................................v

Danh mục hình vẽ ......................................................................................................vi

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu............................................................................2

3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu .............................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3

5. Những đóng góp mới của luận văn .........................................................................3

6. Cơ sở tài liệu ...........................................................................................................4

7. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................4

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ TUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ

MỤC ĐÍCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH..................................................5

1.1 Cơ sở lí luận ..........................................................................................................5

1.1.1 Khái niện về du lịch bền vững ...........................................................................5

1.1.2 Điều kiện địa lý và tài nguyên du lịch ...............................................................5

1.1.3 Phương pháp đánh giá điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch.......................10

1.1.4 Lý luận về phân vùng địa lý tự nhiên phục vụ phát triển du lịch ....................19

1.2 Cơ sở thực tiễn ....................................................................................................21

1.2.1 Trên thế giới .....................................................................................................21

1.2.2 Tại Việt Nam....................................................................................................27

1.2.3 Tại địa bàn nghiên cứu.....................................................................................30

1.3 Quan điểm và phương pháp nghiên cứu .............................................................32

1.3.1 Quan điểm nghiên cứu .....................................................................................32

iv

1.3.2 Phương pháp nghiên cứu..................................................................................33

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................36

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ

HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH HUYỆN TAM ĐẢO ..............................37

2.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên ...............................................................................37

2.1.1 Vị trí địa lý - Tài nguyên vị thế........................................................................37

2.1.2 Địa hình - Tài nguyên địa mạo.........................................................................39

2.1.3 Địa chất - Tài nguyên khoáng sản....................................................................39

2.1.4 Khí hậu - Tài nguyên khí hậu...........................................................................40

2.1.5 Thủy văn - Tài nguyên nước ............................................................................43

2.1.6 Thổ nhưỡng - Tài nguyên đất và hiện trạng sử dụng đất.................................44

2.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội ....................................................................................49

2.2.1 Hiện trạng phát triển kinh tế.............................................................................49

2.2.2 Dân cư, lao động ..............................................................................................51

2.2.3 Hiện trạng cơ sở hạ tầng - vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch...........................54

2.3 Hiện trạng phát triển du lịch................................................................................58

2.3.1 Tài nguyên du lịch tự nhiên .............................................................................58

2.3.2 Tài nguyên du lịch nhân văn ............................................................................61

2.3.3 Hiện trạng phát triển du lịch.............................................................................65

2.3.4 Hiện trạng tổ chức lãnh thổ du lịch..................................................................70

2.3.5 Khả năng liên kết du lịch của huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc trong không

gian phát triển du lịch các tỉnh phía Bắc ...................................................................71

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................................74

CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ MỤC

ĐÍCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH HUYỆN TAM ĐẢO .......................75

3.1 Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch................................75

3.1.1 Lựa chọn đối tượng đánh giá ...........................................................................75

3.1.2 Xây dựng thang đánh giá .................................................................................78

3.1.3 Tiến hành đánh giá ...........................................................................................81

3.1.4 Đánh giá kết quả...............................................................................................82

v

3.2 Định hướng phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo đến năm 2020 tầm nhìn

đến năm 2025 ............................................................................................................85

3.2.1 Cơ sở xây dựng định hướng.............................................................................85

3.2.2 Định hướng phát triển du lịch huyện Tam Đảo ...............................................88

3.2.3 Định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch................................................................91

3.2.4 Các giải pháp thực hiện....................................................................................96

3.2.5 Giải pháp nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về du lịch ..............................98

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3............................................................................................99

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................102

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DLST Du lịch sinh thái

DLVH Du lịch văn hóa

DLVN Du lịch Việt Nam

ĐKTN Điều kiện tự nhiên

HĐND Hội đồng nhân dân

TNDL Tài nguyên du lịch

TCLTDL Tổ chức lãnh thổ du lịch

UBND VP Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc

UNTWO Tổ chức du lịch Thế giới

VQG Vườn quốc gia

iv

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Mức độ đánh giá điều kiện tự nhiên phục vụ phát du lịch .......................19

Bảng 2.1. Các yếu tố thời tiết huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013.....................43

Bảng 2.2. Tình hình đất đai của huyện Tam Đảo 2005-2010 ...................................46

Bảng 2.3. Hiện trạng rừng huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013..........................48

Bảng 2.4. Cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn huyện .................................................50

Bảng 2.5. Biến động nguồn lao động huyện Tam Đảo giai đoạn 2004 - 2010.........52

Bảng 2.6. Hoạt động kinh doanh tại các khu du lịch của huyện Tam Đảo Tuyên

Quang, Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2013 ....................................................................75

Bảng 2.7. Hoạt động du lịch của các tỉnh Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Tuyên Quang,

Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2013.................................................................................80

Bảng 3.1. Các cấp phân vị và hệ thống chỉ tiêu phân vùng ......................................76

Bảng 3.2. Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên các tiểu vùng địa lí tự nhiên Tam

Đảo ............................................................................................................................82

Bảng 3.3. Đánh giá mức độ thuận lợi để phát triển du lịch bền vững tại các tiểu

vùng Tam Đảo...........................................................................................................82

v

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc ...........................................................38

Hình 2.2. Bản đồ sinh khí hậu tỉnh Vĩnh Phúc .........................................................42

Hình 2.3. Bản đồ thổ nhưỡng tỉnh Vĩnh Phúc...........................................................45

Hình 2.4. Cơ cấu giá trị sản xuất GDP huyện Tam Đảo năm 2005, 2015................51

Hình 2.5. Bản đồ tài nguyên du lịch huyện Tam Đảo...............................................64

Hình 3.1. Bản đồ đánh giá tài nguyên theo vùng cho phát triển du lịch huyện Tam Đảo .. 84

Hình 3.2. Bản đồ định hướng không gian phát triển du lịch huyện Tam Đảo..........90

Hình 3.3. Bản đồ tổ chức lãnh thổ du lịch huyện Tam Đảo......................................94

vi

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Du lịch là một trong những ngành có định hướng tài nguyên rõ rệt. Tài

nguyên có vai trò đặc biệt quan trọng tới hiệu quả kinh tế của hoạt động du lịch

cũng như tới phát triển, hình thành các điểm, cụm, tuyến du lịch. Phát triển du lịch

bền vững dựa trên cơ sở khai thác sử dụng tài nguyên hướng tới việc thỏa mãn được

các yêu cầu hiện tại và không làm tổn hại đến nhu cầu của các thế hệ mai sau. Để du

lịch phát triển được một cách bền vững thì việc đánh giá tổng hợp các điều kiện địa

lý và tài nguyên là việc làm cần thiết nhằm xác định được giá trị của các hợp phần

tự nhiên phù hợp cho việc khai thác phát triển du lịch. Thông qua việc đánh giá các

thành tạo, các tính chất của tự nhiên cũng như các điều kiện, khả năng khai thác tài

nguyên sẽ xác định được mức độ thuận lợi của tài nguyên đối với từng lãnh thổ và

với từng loại hình du lịch.

Huyện Tam Đảo nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Vĩnh Phúc, phía Đông Nam giáp

huyện Bình Xuyên, phía Tây Nam giáp huyện Tam Dương, phía Tây giáp huyện

Lập Thạch, phía Tây Bắc giáp huyện Sơn Dương (Tuyên Quang), phía Bắc giáp

huyện Đại Từ (Thái Nguyên); cách Thủ đô Hà Nội 60 km, sân bay quốc tế Nội Bài

40 km, tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai có lối đi vào huyện, địa phương có

điều kiện kết nối các tuyến du lịch với các tỉnh Tuyên Quang, Thái Nguyên, Phú

Thọ, Lào Cai …, đây là điều kiện thuận lợi thu hút khách nội địa và quốc tế đến với

Tam Đảo.

Huyện Tam Đảo trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Vĩnh

Phúc được tập trung, xây dựng thành huyện du lịch. Huyện có diện tích tự nhiên là

23.587,6 ha; dân số 78.232 nghìn người, trong đó 44,5 % là đồng bào dân tộc thiểu

số chủ yếu là dân tộc Sán Dìu (2015). Sau hơn 10 năm đi vào hoạt động (thành lập

2004), huyện Tam Đảo đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh

vực kinh tế, văn hóa, xã hội... đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng

được nâng cao. Tuy vậy, theo đánh giá chung sự phát triển hiện nay chưa tương

xứng với các tiềm năng, lợi thế của huyện, sự phát triển chưa thực sự có hiệu quả.

2

Đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, cơ sở hạ tầng phục vụ cho phát triển du lịch, dịch vụ

chưa được đầu tư đồng bộ, nhiều công trình đã xuống cấp; các sản phẩm du lịch còn

nghèo nàn, chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách;

các hoạt động kinh doanh dịch vụ chủ yếu là cá thể, hộ gia đình theo mùa vụ và

chưa tạo dựng được các sản phẩm đặc trưng mang thương hiệu du lịch Tam Đảo.

Để có quy hoạch phát triển kinh tế bền vững, phát huy được thế mạnh của

huyện, cần có những nghiên cứu đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên nhằm xây

dựng cơ sở khoa học cho việc điṇ h hướng phá

t triển, nâng cao năng suất, chất

lương, gi ̣ á

tri ̣du lịch của huyện.

Xuất phát từ thực tế đó, tác giả lựa chọn đề tài “Đánh giá tổng hợp điều

kiện tự nhiên cho mục đích phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo, tỉnh

Vĩnh Phúc” nhằm phát huy thế mạnh, cải thiện khả năng cạnh tranh chung, tạo sản

phẩm du lịch đặc thù nâng cao sức hấp dẫn du lịch của huyện Tam Đảo.

2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu

- Mục tiêu nghiên cứu

+ Nghiên cứu, đánh giá và làm sáng tỏ tiềm năng tự nhiên của lãnh thổ cho

phát triển du lịch.

+ Đề xuất các định hướng và giải pháp cụ thể cho việc sử dụng hợp lý tài

nguyên thiên thiên nhiên của lãnh thổ cho mục đích phát triển du lịch.

- Nội dung nghiên cứu

+ Xác lập cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu đánh giá điều kiện địa lý và

tài nguyên cho phát triển du lịch.

+ Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch của huyện Tam Đảo

và xác định các loại hình du lịch đặc trưng trên địa bàn huyện.

+ Xác định sự phân hóa lãnh thổ thông qua việc phân chia thành các tiểu

vùng địa lý tự nhiên trên toàn bộ lãnh thổ huyện Tam Đảo.

+ Đánh giá điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch theo các tiểu vùng. Đề

xuất định hướng phát triển du lịch theo từng tiểu vùng và phát triển du lịch huyện

Tam Đảo giai đoạn 2016 - 2020, tầm nhìn 2025.

3

3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu

- Giới hạn không gian:

Lãnh thổ nghiên cứu là toàn huyện Tam Đảo xét theo ranh giới hành chính, nằm

trong giới hạn từ 105029’ đến 105041’ kinh độ Đông, 21020’ đến 22033’ vĩ độ Bắc

- Giới hạn nội dung:

+ Tập trung nghiên cứu đánh giá các điều kiện tự nhiên cho phát triển bền vững

ngành du lịch, trong đó tập trung vào phát triển du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái và

du lịch tâm linh.

+ Trong quá trình nghiên cứu tác giả có xét đến mối quan hệ không gian,

phân tích khả năng liên kết du lịch giữa huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc với các

tỉnh lân cận (Phú Thọ, Thái Nguyên và Tuyên Quang) có những nét tương đồng về

tài nguyên du lịch, đặc biệt là hệ thống tài nguyên tại khu vực VQG Tam Đảo.

- Giới hạn thời gian:

Sử dụng các tư liệu, số liệu về tự nhiên, kinh tế, xã hội và du lịch của huyện

Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn 2004 - 2015, có tính đến các số liệu dự

báo và định hướng quy hoạch đến năm 2025.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

- Ý nghĩa khoa học

Các kết quả nghiên cứu của luận văn đã góp phần hoàn thiện thêm phương pháp

luận và phương pháp nghiên cứu về đánh giá tổng hợp mức độ thuận lợi của tài nguyên

tự nhiên phục vụ phát triển du lịch. Luận văn đã phát triển hướng tiếp cận trên quan

điểm địa lý tự nhiên theo phương pháp phân vùng và đánh giá tổng hợp mức độ thuận

lợi của tài nguyên cho mục đích phát triển du lịch theo từng tiểu vùng.

- Ý nghĩa thực tiễn

Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn, các kết quả, các đề

xuất, kiến nghị là những luận cứ khoa học giúp các nhà quản lý, các nhà hoạch định

chính sách, các nhà quy hoạch du lịch xây dựng định hướng chiến lược, tổ chức

không gian phát triển du lịch huyện Tam Đảo theo các tiểu vùng địa lý tự nhiên.

5. Những đóng góp mới của luận văn